որ հաստատում էին այդ կալվածքները իբրև սեփականության և այլն է
Ե. Վարդան վարդապետ վանահայր Գտիչ վանքի.
1) Պատմություն մելիքաց Դիզակի և Վարանդի»։
2) «Դյուցազնական քաջագործությունը մելիքաց»:
3) «Ծագումն Փանահ ճըռ-խանի և ճըռ-Մելիք-Միրզախանի»
4) Իսրայել ճըռ կաթողիկոս և գործք յուր»։
Զ. Եղիա վարդապետ միաբան Ամարասայ վանքի.
1) «Սահմանք հայ մելիքաց»։ Որի մեջ գրված է եղել Ղարաբաղի մելիքների տիրած երկրների սահմանները, բերդերի թիվը և նրանց նկարագրությունները, ժողովրդի քանակությունը, գյուղերի անունները և բնակչաց թիվը, զորքերի քանակությունը և այլն։
Է. Ղևոնդ վարդապետ, վանահայր Ղնոնդեանց անապատի.
1) «Մելիք֊Շահնազար Երրորդ»)։ Որի մեջ գրված է եղեք Մելիք֊Շահնազարյանների տոհմի ծագումը և նրանց ժառանգների գործերը»:
Տեսնո՞ւմ եք որքա՜ն առատություն…» Ղարաբաղը որքա՞ն հարուստ է եղել իր պատմագիրներով և պատմություններով։ Եվ ինչ բախտավոր պատմագիրներ, նրանք խմբով հայտնվում են միևնույն դարում, և իրանց գրքերի մեջ մի բան չեն թողնում, որի վրա ուշադրություն չդարձնեին,— մինչև անգամ վիճակագրություն…
Իսկ «Գաղտնիք»֊ի հեղինակը օգուտ քաղե՞ց այդ գանձերից։
Դժրախտարար, — ո՛չ։
Ինչո՞ւ։
Ահա ինչու։
«Բայց հարազատ մելիքները բոլոր ձեռագրերը և թղթերը արդեն կանխավ երեք մասն բաժանած և թաքցրած էին, յորոց առաջին մասը թաքցրած էին Գանձասարի և Խոլթավանքի մեջտեղում, մի քարայրում և բերանը ամրագրած քարուկիր պատով և անհայտացրած, երկրորդ մասր Ջրաբերդի մի ստորերկրյա և անհայտ քարայրում, իսկ երրորդը Գյուլստան գավառի Հոռեկա վանքի մոտերում» (եր. 49)։
Ի՞նչ հարկ կար այդ անմեղ պատմությունները այդպես զանազան տեղերում երեք գերեզմանների մեջ թաղելու:
Այդ հարկը այդպես է բացատրում «Գաղտնիք»֊ի հեղինակը.
«Երեք մասը բաժանելու պատճառն այն է, որ ոչ միայն (Իբրահիմ-խանն) հետազոտում էր ոչնչացներ
30 Րաֆֆի, Երկերի ժողովածու, հ X
