եկեղեցու անպիտան պաշտոնյաների թիվը: Հիշյալ անկարգ դաստիարակների շնորհիվ, ի՞նչ տեսակ սերունդ է պատրաստվում այժմ, ի՞նչ է մեր դպրոցների աշակերտաց վիճակը[1]: Այլևս առաջվա սերը դեպի ճշմարիտ գիտությունը, և առաջվա եռանդը դեպի օգտավետ ուսումը չէ մնացել։ Մեր դպրոցները կրթում են մի ծույլ, դատարկամիտ սերունդ, որը դեռ ոչինչ չսովորած, աշխատում է երևելի աստվածաբան ձևանալ, որը դեռ բոլորովին տգետ լինելով սուրբ գրքերի մեկնության մեջ, սկսում է վարդապետություններ անել։ Դպրոցը, այդ սուրբ եկեղեցու սուրբ նախագավիթը, չէ սերմանում մանուկների սրտում այն մաքուր և սրբազան սերմերը, որ նրանք ապագայում եկեղեցու և հայրենիքի հավատարիմ զավակներ դառնային, որ նրանք ճանաչեին իրանց պարտքը դեպի երկինքը և դեպի աշխարհը — մարդկությունը։ Այժմյան դպրոցը, ընդհակառակն, խեղդում, ոչնչացնում է մանուկների սրտում այն դեռաբույս ծիլերը, որոնք ապագայում աճելով և ծաղկելով, կարող էին բարի պտուղներ տալ...
Նա փոքր-ինչ կանգ առեց և րոպեական լռությունից հետո շարունակեց.
— Ահա այսպիսի անձանց ձեռքումն է եկեղեցու տնտեսությունը, և ժողովրդի հոգևոր ու մտավոր կրթության գործը։ Իսկ մե՞նք։— Մենք այժմ համարվում ենք աղանդավորներ[2]: Տգետ, խավարամիտ և կեղծավոր կղերը հալածում է մեզ։ Մեր գրավոր աշխատությունները համարում են վնասակար[3]. մեր ուսումը, մեր վարդապետությունը համարում են մոլորեցուցիչ։ Մի տեր, մի մեծ չկա, որ սանձահարե այդ նախանձոտ, չարամիտ պարեգոտավորների զրպարտությունները[4], որոնք ամեն ստախոսությամբ գրգռում
- ↑ Աշակերտք հեղգ առ ուսումն և փոյթ առ ի վարդապետեալ, որք նախ քան զտեսութիւնն աստուածաբանք։ Խորենացի
- ↑ Այլ ասեն. աղանդաւոր է։ Եվ գալս ստէպ ծանուցանել ամենեցունց ճեպէին. զորս հաւատացուցեալ ի տկարամտաց` թերի վարդապետութիւն շնորհին որ էր ի յիս հայեցուցանէին։ Ղազար Փարպեցի
- ↑ Երանելի փիլիսոփոսն ՄովսԷս (Խորենացի), որ արդարև մինչ դեռ էր և մարմնի՝ ցանկ երկնային զօրացն էր քաղաքակից. ո՛չ ապաքէն ի աեղւոջէ ի տեղի աբեղեանդ Հայոց հալածական արարին: Ո՛չ զլուսաւորիչն ի զագիտահալած զգրեանս նորա առ անգիտութեան «փաթաղիկէս» կոչէին... Ղազար Փարպեցի
- ↑ Ո՛վ կարկեսցէ զյանդգնութիւնն ընդդէմ առողջ վարդապետութեանն հակառակ յարուցելոցն, որք ամենայն բանիւք քակտեալք և քայքայեալք՝ յոլովս փոփոխեն վարդապետս և բազում գիրս... Ո՜վ զնոցա ըմբերանեսցէ աստելով. և զմեզ սփոփեսցէ գովելով, և չափ դնէ բանի և լռութեան: Խորենացի
