Jump to content

Էջ:The collected best works of Nicholas Marr, 1.djvu/169

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

‘կանչեց’ նշանակության դեպքում, հօգուտ հնէաբանական անալիզի, հատկապես հոգուտ այն բանի, որ վրացերեն saqel-ում կա A տարրի երկու տարատեսակներից (AA- *sa!-qel) կամ երկու տարրերից CA (և ոչ թե AC) խաչավորված sa տերմին (← ոչ sal ↗ dal, այլ *san ↗ dan, հմմտ. պաշտամունքային բայ br-dana ‘հաճեցավ ասել’, (‘հրամայեց’ և այլն) ‘ձեռք’ և qel ‘ձեռք’, որտեղից և zaqa ↗ daqa ‘կանչեց’, ‘գոչեց’ մ. ճ. doqo (← doqor-) ‘անուն’, ‘կոչ’, ընդ որում այնուամենայնիվ դժվար է հայ. day-ⁿ (← *dan-ˡ) ‘կանչ’, ‘ձայն’, ‘կոչ’-ի միատարր (С) անալիզի հանդեպ առաջնություն տալ երկտարրին (АС.* da-hin), չնայած վրացերեն da-qil-ի կարծեցյալ օժանդակությանը, բայց աբխազերեն q-d ‘անուն’ բաոը բացահայտորեն խաչավորված տերմին է (СА ← *qi[n]-d[al], տարրերի դասավորության վրացական կարգով։

Նմանապես խաչավորված տերմին է ռուս. и-мя ← imen ↗ *rimen— + *ru-men, resp. nu-men↔no-menǁ na-ме ‘անուն’ ← ‘ձեռք’, resp. *ru+men (py-[ka]+man-us), հայ. ano-+wan ‘անուն’ ǁ հուն. o-no-ma-[t] ‘անուն’, վերջին երկուսը՝ հայերեն և հունարեն բառերը արդեն եռատարր խաչավորում են ADB կամ CDB տատանումով, որչափով որ A-ի կամ C-ի օգտին լուծելու համար դեռևս հենարան չի գտնված, որչափով որ իր իսկ բառի մեջ առաջին տարրից մնացել են միայն ձայնավորումները՝ «ա» կամ «օ»։

Հաբեթական լեզուների շչական ճյուղի տերմինի վերլուծությունը նույնպես հիմք չի տալիս հայերեն և հունարեն բառերի առաջին տարրի իիբրև AC խաչավորման վճռական մեկնաբանման համար, բայց AC կազմությունը, նույն դասավորությամբ, ամենայն հավանականությամբ կա թուրքական համարժեքում, որ նույնպես խաչավորված է ā-t → a-t և սա կարող է օժանդակել A տարրի ընդունմանը թե հայերեն և թե հունարեն հիշատակված բառերի սկզբնական a-ǁo ձայնավորման մեջ։ Իսկ ինչ վերաբերում է թուրքերեն ā-t → a-t-ին, որ միայն յակուտերենում է բացահայտորեն պահպանել երկարությունը ‘անվան’ իմաստով, նախ և առաջ հենց այս բառը al-tan, resp. ar-tan,—har-kan, հնատիպում, անկասկած, դատելով ըստ լեզվի հնէաբանության, նշանակում էր