«Անուշ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չNo edit summary |
No edit summary |
||
Տող 5. | Տող 5. | ||
|next = |
|next = |
||
|notes = Աղբյուր. <span title="Հովհաննես Թումանյան, Երկերի լիակատար ժողովածու">ԵԼԺ</span> <span title="հատոր երկրորդ">հ3</span>, էջ [[Էջ:Թումանյանի ԵԼԺ հ3.djvu/85|79]]<br /> <span title="տարբերակներ">տ.</span> ― էջ [[Էջ:Թումանյանի ԵԼԺ հ3.djvu/253|247]], <span title="ծանոթագրություն">ծ.</span> ― էջ [[Էջ:Թումանյանի ԵԼԺ հ3.djvu/526|512]] |
|notes = Աղբյուր. <span title="Հովհաննես Թումանյան, Երկերի լիակատար ժողովածու">ԵԼԺ</span> <span title="հատոր երկրորդ">հ3</span>, էջ [[Էջ:Թումանյանի ԵԼԺ հ3.djvu/85|79]]<br /> <span title="տարբերակներ">տ.</span> ― էջ [[Էջ:Թումանյանի ԵԼԺ հ3.djvu/253|247]], <span title="ծանոթագրություն">ծ.</span> ― էջ [[Էջ:Թումանյանի ԵԼԺ հ3.djvu/526|512]] |
||
<center> |
|||
*[[#ՆԱԽԵՐԳԱՆՔ|Նախերգանք]] |
|||
*[[#ԱՌԱՋԻՆ ԵՐԳ|Առաջին երգ]] |
|||
*[[#ԵՐԿՐՈՐԴ ԵՐԳ|Երկրորդ երգ]] |
|||
*[[#ԵՐՐՈՐԴ ԵՐԳ|Երրորդ երգ]] |
|||
*[[#ՉՈՐՐՈՐԴ ԵՐԳ|Չորրորդ երգ]] |
|||
*[[#ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԵՐԳ|Հինգերորդ երգ]] |
|||
*[[#ՎԵՑԵՐՈՐԴ ԵՐԳ|Վեցերորդ երգ]] |
|||
</center> |
|||
|author =Հովհաննես Թումանյան}} |
|author =Հովհաննես Թումանյան}} |
||
<div style="width: 35em; text-align:justify; text-indent:1.5em; margin-left:3em"> |
|||
__NOTOC__ |
|||
<pages index="Թումանյանի_ԵԼԺ_հ3.djvu" from=87 to=115/> |
|||
</div> |
|||
{{poem|Անուշ|<poem> |
|||
===ՆԱԽԵՐԳԱՆՔ=== |
|||
<poem> |
|||
(Համբարձման գիշերը) |
|||
Բազմած լուսնի նուրբ շողերին, |
|||
Հովի թևին ՝ թըռչելով ՝ |
|||
Փերիները սարի գլխին |
|||
Հավաքվեցին գիշերով: |
|||
Եկե՜ք, քույրե՜ր, սեգ սարերի |
|||
Չըքնաղագեղ ոգիներ, |
|||
Ե՛կեք, ջահել սիրահարի |
|||
Սերը ողբանք վաղամեռ: |
|||
Օխտն աղբյուրից ջուր է առել |
|||
Կույս սափորով, լուռ ու մունջ, |
|||
Յխտը ծաղկից ծաղիկ քաղել, |
|||
Կապել սիրո ծաղկեփունջ: |
|||
Ջուրն ու ծաղիկ աստղունք դըրել, |
|||
Խընդիրք արել աստղերին, |
|||
Փափագ սըրտով խընդիրք արել՝ |
|||
Բարի ժըպտան իր սերին․․․ |
|||
Ափսո՜ս, Անու՜շ, սարի ծաղիկ, |
|||
Ափսո՜ս իգիթ քու յարին. |
|||
Ափսո՜ս բոյիդ թելիկ - մելիկ, |
|||
Ափսո՜ս էդ ծով աչքերին․․․ |
|||
Ու նրանց հետ ՝ ցող - արցունքով |
|||
Լըցված սըրտերն ու աչեր՝ |
|||
Սարի ծաղկունք տըխուր սյուքով |
|||
Հառաչեցին են գիշեր: |
|||
Վուշ - վու՜շ, Անու՜շ, վուշ - վու՜շ, քույրի՜կ. |
|||
Վու՜շ քու սերին , քու յարին․․․ |
|||
Վուշ - վու՜շ, Սարո՜, վուշ - վու՜շ, իգի՜թ. |
|||
Վու՜շ քու սիրած սարերին․․․ |
|||
Եկե՜ք, քույրե՜ր սեգ սարերի |
|||
Չըքնաղագեղ ոգիներ․․․ |
|||
Ու փերիներն էսպես տըխուր |
|||
Երգում էին ողջ գիշեր: |
|||
Կանչում էին հըրաշալի |
|||
Հընչյուններով դյութական, |
|||
Ու հենց շողաց ցոլքն արևի |
|||
Անտես, անհետ չըքացան: |
|||
Խոր սուզվեցին ակն աղբյուրի, |
|||
Մըտան կաղնին հաստաբուն, |
|||
Ու լեռնային վըտակների |
|||
Ալիքները պաղպաջուն: |
|||
</poem> |
|||
===ԱՌԱՋԻՆ ԵՐԳ=== |
|||
<poem> |
|||
I |
|||
Կանչում է կըրկին, կանչում անդադար |
|||
Էն չըքնաղ երկրի կարոտը անքուն, |
|||
Ու՝ թևերն ահա փըռած տիրաբար՝ |
|||
Թըռչում է հոգիս, թըռչում դեպի տուն: |
|||
Ուր որ է հայրենի օջախի առաջ |
|||
վաղու՜ց կարոտով ըսպասում են ինձ, |
|||
Ու ձըմռան երկար գիշերը նստած՝ |
|||
Խոսում են Լոռու հին - հին քաջերից: |
|||
Դեպի են սարերը, որ վես , վիթխարի, |
|||
Հարբած շարքերով բըռնած շուրջպարի, |
|||
Հըսկա՜ շուրջպարի բըռնած երկընքում, |
|||
Հըրճվում են, ասես էն մեծ հարսանքում |
|||
Պերճ Արագածի նազելի դըստեր, |
|||
Որ Դև-Ալ, Դև-Բեթ և այլ հըսկաներ, |
|||
Խոլ - խոլ հըսկաներ հընոց աշխարհի, |
|||
Փախցրին բերին անառիկ Լոռի: |
|||
II |
|||
ԷԷյ հին ծանոթներ, Էյ կանաչ սարեր, |
|||
Ահա ձեզ տեսա ու միտըս ընկան, |
|||
Առաջըս եկան երջանիկ օրեր, |
|||
Սիրելի դեմքեր, որ հիմի չըկան: |
|||
Անցել են, ոնց որ ծաղկունքը պես-պես, |
|||
Որ անցած գարնան կային ձեր լանջում. |
|||
Անցե՜լ ձեր գըլխի հերվան ձյունի պես: |
|||
Բայց եկել եմ ես՝ նըրանց եմ կանչում: |
|||
Ողջյու՜ն ձեզ, կայնքիս անդրանիկ հուշեր, |
|||
Որբացած հոգիս ողջունում է ձեզ, |
|||
Թըռչուն կարոտով փընտրում ձոր ու լեռ, |
|||
Դյութական ձայնով կանչում է հանդես: |
|||
Դու՛րս եկեք կըրկին շիրիմից, խավարից, |
|||
Դու՛րս եկեք տեսնեմ, շոշափեմ, լսեմ, |
|||
Կյանքով շընչեցե՜ք, ապրեցե՜ք նորից, |
|||
Լըցրե՜ք պոետի հաճույքը վըսեմ․․․ |
|||
III |
|||
Եվ մութ այրերից մամռոտ ժայռերի, |
|||
Թավուտ շըմակի լըռին խորքերից, |
|||
Մանուկ հասակիս հընչուն ծիծաղի |
|||
Արձագանքն ահա լըսում եմ նորից: |
|||
Թընդում է զըվարթ աղմուկը բինի, |
|||
Բարձրանում է ծուխն իմ ծանոթ ուրթից, |
|||
Ու բոլորն, ահա, նորից կենդանի |
|||
Ելնում են աշխույժ վաղորդյան մութից, |
|||
Ու թա՜րմ, ցողապատ լեռների լանջում․․․ |
|||
Սու՜ս․․․ ակա՛նջ արա, - հովիվն է կանչում․․․ |
|||
IV |
|||
Աղջի՛, անաստված, նըստի՛ր վըրանում, |
|||
Ի՞նչ ես դուրս գալիս խելամաղ անում, |
|||
Աշուղ ես շինել, չեմ հանգըստանում, |
|||
Խաղեր կապելով, |
|||
Չոլեր չափելով, |
|||
Ոչխարըս անտեր |
|||
Ընկել եմ հանդեր: |
|||
Ամա՜ն, էրեցիր սիրտս քու սիրով, |
|||
Ոտըս կապեցիր թել - թել մազերով. |
|||
Էլ չեմ դիմանալ, կըփախցնեմ զոռով, |
|||
Ա՛յ սարի ազջիկ, |
|||
Ա՛յ սիրուն ազջիկ, |
|||
Ա՛յ դու կարմրաթուշ, |
|||
Թուխամազ Անուշ: |
|||
Քու հերն ու մերը թե որ ինձ չըտան, |
|||
Արին կըթափեմ ես գետի նըման. |
|||
Սարերը կընկնեմ, կորչեմ անգյուման, |
|||
Ա՛յ սև աչքերով, |
|||
Ա՛յ ծով աչքերով, |
|||
Ունքերըդ կամար |
|||
Աղջիկ, քեզ համար: |
|||
V |
|||
Երգում է Սարով, ու չի կարենում |
|||
Աղջիկը հանգիստ նըստի վըրանում: |
|||
-Էն ո՞վ էր, նանի, որ կանչում էր մեզ, |
|||
Դու չե՞ս իմանում․․․ ականջ արա, տե՛ս․․․ |
|||
Հերի՛ք է, Անու՛շ, ներս արի դագեն, |
|||
Քանի՛ դուրս թըռչես, նայես դես ու դեն, |
|||
Տեսնողն էլ կասի ի՞նչ աղջիկ է սա․․․ |
|||
Հազար մարդի մոտ կերթա կըխոսա: |
|||
Մըտի՛կ տուր, նանի՛, էն սարի լանջին, |
|||
Ի՞նչքան ավելուկ է տալիս կանանչին․․․ |
|||
Նանի՛, թող գընամ քաղեմ ու հյուսեմ, |
|||
Էն սարի լանջին «ջան գյուլում» ասեմ: |
|||
Հանգիստ կաց, Անուշ, դու հասած աղջիկ, |
|||
Ինչ ունիս ջահել չոբանների մոտ, |
|||
Նըստիր վըրանում , քու գործին մըտիկ, |
|||
Պարկեշտ կաց աղջի ամոթ է ամո՜թ: |
|||
Ա՜խ, սիրտըս , նանի՛, չըգիտեմ ընչի, |
|||
Մին լաց է լինում սևակնա՜ծ, տըխու՜ր, |
|||
Մին թև է առնում , ուզում է թըռչի , |
|||
Չըգիտեմ՝ թե ու՜ր, չըգիտեմ՝ թե ու՜ր․․․ |
|||
Նա՛նի ջան, նա՛՛նի, ես ի՞նչպես անեմ, |
|||
Ի՞նչ անի անքուն, անհանգիստ բալեդ. |
|||
Նա՛նի ջան, նա՛՛նի, կուժը թող առնեմ, |
|||
Աղբյուրը գընամ աղջիկների հետ․․․ |
|||
VI |
|||
Կըժները ուսած՝ թըռվըռալով |
|||
Ջուրն են իջնում աղջիկները, |
|||
Խընդում իրար ուսի տալով, |
|||
Երգը զնգում սարն ի վեր: |
|||
Ամպի տակից ջուր է գալի, |
|||
Դոշ է տալի, փըրփըրում. |
|||
Էն ու՞մ յարն է նըստած լալի |
|||
Հոնգուր - հոնգուր էն սարում: |
|||
Ա՛յ պաղ ջըրեր զուլալ ջըրեր, |
|||
Որ գալիս եք սարերից, |
|||
Գալիս՝ անցնում հանդ ու չոլեր, |
|||
Յարս էլ խըմեց էդ ջըրից |
|||
Յարաբ խըմե՞ց, յարաբ հովցա՞վ, |
|||
Վառված սիրտը էն յարի: |
|||
Յարաբ հովցա՞վ, յարաբ անցա՞վ |
|||
Անքուն ցավը ջիգյարի․․․ |
|||
Աղջի՛ քո յարն եկավ անցավ |
|||
Վառված, տարված քո սիրով, |
|||
Էրված ջիգյարն՝ եկավ անցավ, |
|||
Չըհովացավ պաղ ջըրով․․․ |
|||
Ամպի տակից ջուր է գալի, |
|||
Դոշ է տալի, փըրփըրում. |
|||
Ա՛խ իմ ազիզ յարն է լալի |
|||
Հոնգուր - հոնգուր էն սարում: |
|||
VII |
|||
Ու պառավ նանի սըրտի մեջ հանկարծ |
|||
Ձեն տըվավ թաքում մի խավար կասկած. |
|||
Էն ե՜րբ էր՝ Անուշն իր կուժը առավ, |
|||
Աղբյուրը գընաց ու ետ չըդառավ․․․ |
|||
Ամպերն եկել են սարերը պատել, |
|||
Ձորերը լըցվել, իրար փաթաթվել, |
|||
Հազար չար ու շառ, հազար հարամի, |
|||
Հազար ջահելներ վըխտում են հիմի․․․ |
|||
Ու ելավ տեղից պառավը հանկարծ. |
|||
Ո՞ւր կորար , Անու՜շ, ա՛յ մազըդ կըտրած․․․ |
|||
Ու ձորի գըլխին, ձեռը ճակատին, |
|||
Կանչում է կանչում անահ զավակին: |
|||
- Աղջի՜ , սևասիրտ, քու ահը կըտրի, |
|||
Աղջիկը մենակ ձո՞րը կըմտնի, |
|||
Ամպը կոխել է , աշխարքը մըթնել, |
|||
Ի՞նչ ես կորցրել՝ չես կարում գըտնել․․․ |
|||
Աղջի, հե՜յ, Անուշ, ա՛յ աղջի՜, Անու՜շ․․․ |
|||
Ծընկանը զարկում, հառաչում է «վու՜շ» |
|||
Ու ձորի գըլխին մոլորված կանգնած |
|||
Նայում է ներքև սիրտը սևակնած: |
|||
Ամպերն եկել են սարերն պատել, |
|||
Ձորերը լըցվել, իրար փաթաթվել, |
|||
Հազար չար ու շառ, հազար հարամի, |
|||
Հազար ջահելներ վըխտում են հիմի: |
|||
VIII |
|||
-Թո՛ղ, կանչում են ինձ․․․ մերըս կիմանա․․․ |
|||
-Չէ՛, Անու՛շ, քի՛չ էլ մընա․․․ |
|||
-Չէ՛, թող ես գնամ․․․ ա՜խ, ի՜նչ խենթ եմ ես․․․ |
|||
Դու ինձ չես սիրում, չես սիրում ինձ պես, |
|||
Հենց ես եմ մենակ լալիս ու տանջվում, |
|||
Դու սարի լանջին խաղեր ես կանչում․․․ |
|||
Վաղու՜ց, վաղուց ես դու ինձ մոռացել․․․ |
|||
Ես ե՛րբ եմ եկել էստեղ քարացել |
|||
Ու մընում եմ քեզ, մընու՜մ անիրա՛վ, |
|||
Էնքան մընացի՝ աչքս ջուր դառավ. |
|||
Ինձ չես լըսում, |
|||
Չես ափսոսում, |
|||
Էլ չեմ ասում՝ |
|||
Ինչ կըլնեմ ես․․․ |
|||
Ես կըվառվեմ, |
|||
Հուր կըդառնամ, |
|||
Ես կըհալվեմ, |
|||
Ջուր կըդառնամ, |
|||
Ես չըգիտեմ ՝ |
|||
Ինչ կըդառնամ, |
|||
Թե որ մին էլ |
|||
Էսպես մընամ․․․ |
|||
Ասում են՝ ուռին |
|||
Աղջիկ էր ինձ պես, |
|||
Մընում էր յարին, |
|||
Ու չեկավ նա տես։ |
|||
Խեղճը դողալով՝ |
|||
Անհույս կըռացավ, |
|||
Դարդից չորացավ, |
|||
Ուռենի դարձավ: |
|||
Ջըրերի վըրա |
|||
Գըլուխը կախած |
|||
Դեռ դողում է նա |
|||
Ու լալիս կամաց, |
|||
Ու ամբողջ տարին |
|||
Մի միտք էր անում, |
|||
Թե յարը յարին |
|||
Ոնց է մոռանում․․․ |
|||
-Ա՜խ, Անու՜շ, Անու՜շ, էդ ի՞նչ ես անում. |
|||
Բա դու չե՞ս լըսում. |
|||
Էն, որ լանջերին խաղեր եմ ասում, |
|||
Ո՞ւմ հետ եմ խոսում․․․ |
|||
Էն, որ գիշերով շըհու եմ թըչում, |
|||
Էն ու՞մ եմ կանչում․․․ |
|||
Էն, որ մոլորված նըստած եմ մընում, |
|||
Ո՞մ հետ եմ լինում․․․ |
|||
Էն, որ հառաչում ու ախ եմ քաշում, |
|||
Էն ու՞մ եմ հիշում․․․ |
|||
-Ա՜խ, Անու՜շ, Անու՜շ, անաստված Անու՜շ․․․ |
|||
Արբեցա՜ծ, անու՜ժ |
|||
Հառաչեց հովիվն ու սըրտին ընկավ, |
|||
Հալվեցա՜վ, հանգա՜վ․․․ |
|||
IX |
|||
Անու՜շ, ա՛յ աղջի՜, Անուշ, տու՛ն արի․․․ |
|||
Կանչում է մերը, հառաչում , կանչում։ |
|||
-Գալիս եմ, գալի՜ս, գալիս եմ, նանի՜․․․ |
|||
Ձորից աղջկա ձենն ղողանջում: |
|||
Ու մազերն անկարգ տըված թիկունքով |
|||
Ու ցըրված շիկնած այտերի վըրան, |
|||
Դուրս եկավ թեթև ամպերի տակից |
|||
Անուշը՝ փախած եղնիկի նման: |
|||
Նա կուժը դատարկ ետ բերավ կըրկին, |
|||
Իսկ ուսին տարած ուսաշոր չըկա, |
|||
Թողել է էն էլ ջըրի եզերքին․․․ |
|||
Ա՜խ, անհոգություն ջահել աղջըկա․․․ |
|||
Նանի՛, վախեցի, գանգատվում է նա, |
|||
Եվ ուզում է լալ, չի կարողանում. |
|||
Նանի՛, ներքևում ես մարդիկ տեսա, |
|||
Կարծեցի՝ թուրքեր էին լողանում․․․ |
|||
Անիծում է ծեր մերը բարկացած |
|||
Իրեն մոռացկոտ, վախկոտ Անուշին, |
|||
Ու անեծք տալով իջնում է նա ցած՝ |
|||
Դատարկ ետ բերած հին կուշժը ուսին: |
|||
</poem> |
|||
===ԵՐԿՐՈՐԴ ԵՐԳ=== |
|||
(Համբարձման առավոտը) |
|||
<poem> |
|||
X |
|||
Համբարձում եկավ, ծաղկունքը ալվան |
|||
Զուգել են հանդեր նախշուն գորգերով: |
|||
Փունջ - փունջ աղջիկները սարերը ելան |
|||
Վիճակ հանելու աշխույժ երգերով: |
|||
Համբա րձում, յա՛յլա, |
|||
Յա՛յլա ջան, յա՛յլա, |
|||
Սև սարեր յա՛յլա,, |
|||
Յա՛յլա ջան, յա՛յլա: |
|||
Երգ ու բույր խառնած, |
|||
Թև - թևի բըռնած |
|||
Զուգում են լեռներ, |
|||
Ծաղիկ են քաղում, |
|||
Ծաղկի հետ խաղում, |
|||
Ինչպես թիթեռներ: |
|||
Համբա րձում, յա՛յլա, |
|||
Յա՛յլա ջան, յա՛յլա, |
|||
Սև օրեր յա՛յլա, |
|||
Յա՛յլա ջան, յա՛յլա: |
|||
Եկավ Համբարձում՝ |
|||
Ծաղկով զարդարված, |
|||
Մեր բախտին հարցում. |
|||
-Ո՞վ է մեզ գըրված: |
|||
-Ա՛յ ջան տղա, չոբա՛ն տղա, ու՞մն ես դու |
|||
-Աստված գիտի, աշխարհ գիտի՝ իմն ես դու: |
|||
Դե հանի՛ր, ա՛ղջի, |
|||
Վիճակն ի բարին, |
|||
Երգերով գովենք |
|||
Էն իգիթ յարին: |
|||
Բեղ ծիլ - ծիլ, բոյը թիլ - թիլ էն յարի, |
|||
Ի՞նչ դարդ ունեմ, քանի նա կա աշխարհի: |
|||
Համբարձում, յա՛յլա, |
|||
Յա՛յլա ջան, յա՛յլա, |
|||
Հուր սըրտեր յա՛յլա, |
|||
Յա՛յլա ջան, յա՛յլա: |
|||
Թընդում են երգեր, խընդում են սըրտեր, |
|||
Ու շուրջ բոլորած վիճակ են հանում. |
|||
Ելնում է մեկին իր երազն ու սերը, |
|||
Մյուսի մուրազը սըրտումն է մնում: |
|||
XI |
|||
Պըտույտ է տալիս վիճակը նորից՝ |
|||
Քուշուշքը գըլխին ծաղիկ ծաղկամեր, |
|||
Թընդում «ջան գյուլում» մատաղ սըրտերից, |
|||
Հետը գըվգըվում էն ծաղկոտ սարեր: |
|||
-Ա՛յ թուխ մազերով աղջիկ, |
|||
Ա՛յ սարի սովոր աղջիկ, |
|||
Ջիգյարին գյուլլա դիպչի |
|||
Ով որ քեզ սիրի, աղջիկ: |
|||
-Ո՜հ, ի՜նչ սև վիճակ քեզ բաժին ընկավ, |
|||
Ս—աբա՛խտ քույրիկ, նազելի Անուշ. |
|||
Քու ձեռը կոտրի, ով որ հանեցիր․․․ |
|||
Ու ողջ մընացին մոլորված, ապուշ: |
|||
Սուտ բան է, քույրի՛կ, դու մի՛ հավատա. |
|||
Լոկ պատահական մի չար խոսք է սա. |
|||
Սիրտըդ մի՛ կոտրի սուտ բանի համար, |
|||
Քու խաղը խաղա՛, ջան գյուլում ասա: |
|||
Ա՜խ, չէ,՛ ես գիտեմ, որ ես բախտ չունեմ. |
|||
Ես երբե՜ք, երբե՜ք բախտ չեմ ունեցել․․․ |
|||
Ես միշտ էլ էսպես անբախտ կըլինեմ. |
|||
Մանուկ օրից են ինձ դեռ անիծել․․․ |
|||
Ասում են՝ մի օր, ես օրորոցում, |
|||
Մի պառավ դարվիշ մեր դուռն է գալի, |
|||
Իր խաղն ասում է ու բաժին ուզում , |
|||
Իմ նանը նրան բաժին չի տալի. |
|||
Կորի՛, ասում է, կորի՛ մեր դըռնից , |
|||
Երեխես ճաքեց, հեռացի՛ր, գընա՛․․․ |
|||
Ու դարվիշն էնտեղ անիծում է ինձ, |
|||
Թե՝ դըրա օրը լացով անց կենա․․․ |
|||
Ա՜խ, էն դարվիշի անեծքին անգութ |
|||
Ու էս վիճակին տեղյակ է աստված. |
|||
Սիրտըս էլ միշտ փա՜կ, սիրտըս էլ միշտ մու՜թ, |
|||
Ի՜նչ կա, չըգիտեմ, իմ առջև պահված․․․ |
|||
-Մի՛ տըրտմիր, Անու՛շ, մի՛ լինիր համառ. |
|||
Մեր ձեռքով հանած մի անմիտ վիճակ, |
|||
Մի խելառ դարվիշ, մի անեծք հիմար, |
|||
Ու լալիս ես դու էդպես սըրտաճա՜ք․․․ |
|||
Հանգիստ կաց, քույրի՛կ, մի՛ վախի՛ր էդքան, |
|||
Կայնքը քեզ համար վառ գարուն է դեռ, |
|||
Էդ քո նորահաս մատաղ կուսության |
|||
Առաջև դեռ կան երջանիկ օրեր: |
|||
Սուտ բան է, քույրի՛կ, դու մի՛ հավատար, |
|||
Լոկ պատահական մի չար խոսք է սա, |
|||
Սիրտըդ մի կոտրի սուտ բանի համար, |
|||
Քու խաղըդ խաղա, ջան գյուլում ասա: |
|||
(Խումբը երգում է) |
|||
Աղջի, բախտավո՛ր, |
|||
Երնե՜կ քու սերին, |
|||
Քու սարի սովոր |
|||
Սև - սև աչքերին: |
|||
Համբարձում, յա՛յլա, |
|||
Յա՛յլա ջան, յա՛յլա, |
|||
Սեր - օրեր յա՛յլա, |
|||
Յա՛յլա ջան, յա՛յլա: |
|||
Մեռնեմ գարունքիդ, |
|||
Ծաղկած գարուն ես, |
|||
Սարի պես մեջքիդ |
|||
Կանգնած յար ունես: |
|||
Համբարձում, յա՛յլա, |
|||
Յա՛յլա ջան, յա՛յլա, |
|||
Սար - յարեր յա՛յլա, |
|||
Յա՛յլա ջան, յա՛յլա: |
|||
(Անուշը մենակ) |
|||
Ա՜խ, իմ բախտը կանչում էինձ, |
|||
Չեմ հասկանում՝ դեպի ուր․․․ |
|||
Դողում է պաղ նըրա ձենից |
|||
Իմ սիրտը սև ու տըխուր: |
|||
Դուք էլ, սարի սիրուն ծաղկունք, |
|||
Թաքուն մի ցավ ունիք լուռ, |
|||
Աչիկներըդ լիքն է արցունք, |
|||
Սիրտներըդ սև ու տըխուր: |
|||
Ա՜խ, ծաղիկներն էս աշխարհքում |
|||
Տանջվում են միշտ էսպես զուր, |
|||
Տըրորվում են ու թառամում՝ |
|||
Սիրտները սև ու տըխուր: |
|||
(Խումբը հեռվից) |
|||
Համբարձում, յա՛յլա, |
|||
Յա՛յլա ջան, յա՛յլա, |
|||
Վառ ցավեր, յա՛յլա, |
|||
Յա՛յլա ջան, յա՛յլա: |
|||
</poem> |
|||
===ԵՐՐՈՐԴ ԵՐԳ=== |
|||
<poem> |
|||
XII |
|||
Ձըմռան մի գիշեր կար մի հարսանիք, |
|||
Հըրճվում էր անզուսպ ամբոխը գյուղի. |
|||
Գյուղն էին իջել հովիվ պատանքի՝ |
|||
Աղջիկ տեսնելու, պարի ու կոխի: |
|||
Ու պարից հետո լեն հըրապարակ |
|||
Բաց արին մեջտեղն արձակ գըլխատան, |
|||
Զուռնաչին փըչեց կոխի եղանակ, |
|||
Ահել ու ջահել իրարով անցան: |
|||
Հարա՜յ են տալի - «քաշի՜ հա , քաշի՜․․․» |
|||
Ու դուրս քաշեցի զոռով երկուսին |
|||
Մինը մեր Սարոն, իսկ մյուսն Անուշի |
|||
Անդրանիկ եղբայր գառնարած Մոսին: |
|||
Ողջ գյուղը կամգնեց պարըսպի նման, |
|||
Ջոկվեց, բաժանվեց երկու բանակի, |
|||
Ամեն մի բանակն ընտրեց փահլևան, |
|||
Կանգնեց թիկունքին տըղերանց մեկի: |
|||
Գոռում են, գոչում երկու բանակից. |
|||
Սըրտապինդ կացե՛ք, մի՛ վախեք տըղե՛ք, |
|||
Իսկ նորեկ հարսի փարդի քամակից |
|||
Նայում են կանգնած հարսն ու աղջիկերք: |
|||
Ըւ տաքանում են տըղեքը սաստիկ, |
|||
Փեշերը հավաք խըրում են գոտին, |
|||
Գետին են զարկում ձեռքերը հաստլիկ, |
|||
Իրար են հասնում թափով մոլեգին․․․ |
|||
Ագաթ կա սակայն էն մութ ձորերում, |
|||
Ու միշտ հընազանդ հընոց ադաթին, |
|||
Ամբոխի առջ— իգիթն իր օրում |
|||
Գետին չի զարկիլ ընկեր իգիթին: |
|||
Ու իրար բըռնած Սարոն ու Մոսին |
|||
Քաշում են, ընկնում, ելնում միասին, |
|||
Դըժվար է իբր— հաղթել մեկ դեմի: |
|||
Իզուր է գոռում ամբոխը հարբած, |
|||
Զուր սըրտատըրոփ նայում աղջիկներ, |
|||
Եվ զուր է Անուշն իր շունչը կըտրած, |
|||
Սառել ու կանգնել ինչպես մի պատկեր : |
|||
Անուշը կանգնա՜ծ․․․ Սարոն նըկատեց, |
|||
Թունդ առավ սիրտը ու զարկեց արագ. |
|||
Աչքերի առջև մըլարը պատեց, |
|||
Մոռացավ ընկեր, ադաթ ու աշխարք: |
|||
Ու մինչ դեռ Մոսին ընկերախաղի, |
|||
Կատակի տալով թողած էր իրեն, |
|||
Ուժ առավ Սարոն, ծընկեց կատաղի, |
|||
Գետնեց ընկերին ու չոքեց վըրեն: |
|||
Ամբոխը թափվեց հարա-հըրոցով, |
|||
Վեր թըռցրեց ջահել փահլևաններին, |
|||
Եվ ուրախության աղմուկ գոռոցով |
|||
Հաղթողին փեսի թախտի մոտ բերին: |
|||
Ձընծության ձայնից, ծափերի զարկից |
|||
Շարժվում են, դողում պատեր ու օճորք, |
|||
Իսկ նորեկ հարսի փարդի քամակից |
|||
Նայում են կանգնած հարսն ու աղջիկերք: |
|||
XIII |
|||
Վեր կացավ Մոսին. իրեն կըտրատում, |
|||
Թող գա՜, գոռում է , որ բըռնենք նորից, |
|||
Թե չէ նամարդը, այլ—ս չեմ երդվում, |
|||
Էլ չի պըրծնելու երբեք իմ ձեռքից: |
|||
Վե՜ր չի գըցել ինձ․․․ ինձ խաբել է նա․․․ |
|||
Մեյդան բաց արեք, թող մին էլ մեջ գա․․․ |
|||
Ու ամեն կողմից ուրախ հըռհըռում, |
|||
Թունալի ծաղրով կանչում են, գոռում. |
|||
-Չե՛ լավ, էդ չե՛ լավ, |
|||
Վեր չի գըցել դեռ, |
|||
Մոսին թոլ էլավ- |
|||
Խոզապարկուկ էր․․․ |
|||
Հա՛, հա՛, հա՛. տըղե՛րք, |
|||
Շատ էլ լավ կանի. |
|||
Մեջը թա՛փ տըվեք, |
|||
Թող մին էլ բըռնի․․․ |
|||
Հա՛, հա՛, հա՛. տըղե՛րք, |
|||
Մեջքը թա՛փ տըվեք․․․ |
|||
XIV |
|||
Եվ աղմկալի հարսանիքի տանից |
|||
Դուրս եկավ Մոսին սաստիկ վիրավոր. |
|||
Արյուն է կաթում սևակնած սըրտից, |
|||
Գընում է ըշտապ, քայլերը մոլոր: |
|||
-Ամո՜թ քեզ, Մոսի՛, թու՛ք ու նախատինք |
|||
-Ամո՜թ քեզ նըման գոված իգիթին, |
|||
Մի անունդ հիշիր, մի բոյիդ մըտիկ, |
|||
Դեռ քու թիկունքը չէր տեսել գետին: |
|||
Ի՜նչպես վեր ընկար դու՜, սարի նըման, |
|||
Երբոր նայում էր ողջ գյուղը կանգնած․․․ |
|||
Դու՜․․․ կուչ գաս տակին Սարոյի ծընկան, |
|||
Նըրանից հետո երևաս կանա՜նց․․․ |
|||
Եկա՞ծ էր էս բանն իսկի քու գըլխին․․․ |
|||
Ծաղրատեղ դառար բովանդակ գեղին․․․ |
|||
Դե մեռի՛ր, էլի՛, գետինը մըտի՛ր, |
|||
Տանը վե՛ր ընկիր՝ իլիկ պըտըտիր․․․ |
|||
XV |
|||
Վա՜յ, վա՜յ, Մո՛սի ջան, ինձ մի ըսպանիր, |
|||
Սըրանից հետո չե՛մ սիրիլ նըրան․․․ |
|||
Վախենում եմ ես․․․ ղամեդ տեղը դիր․․․ |
|||
Սիրտը դողում է տերևի նըման․․․ |
|||
Խընդրում էր լալով եղբոր առաջին |
|||
Անզոր ու դալուկ իր քույրը չոքած. |
|||
Մոսին՝ փայլկըտուն խանչալը ձեռին՝ |
|||
Ուզում էր մորթել նըրան աչքը բաց: |
|||
Դե իմ անունով երդվի՛ր, անըզգա՛մ, |
|||
Որ էլ Սարոյին դու չես սիրելու, |
|||
Թե չէ՝ տեսնու՞ ես խանչալը հանած՝ |
|||
Մինչև դաստակը սիրտըդ են խըրելու: |
|||
Քու ոտի հողն եմ, Մո՛սի ջան, Մո՛սի, |
|||
Դու քու եսիրին երդու՞մ ես տալիս․․․ |
|||
Ես էլ Սարոյին չեմ սիրում՝ ասի, |
|||
Տեսնու՞մ ես չոքած ի՜նչպես եմ լալիս․․․ |
|||
Դու խաբու՞մ ես ինձ, սուտլի՛կ խաբեբա՛. |
|||
Չե՞ս սիրում ասիր. էն ի՞նչ է հապա, |
|||
էն ի՞նչ է հապա, որ տեղըն են մըտնում՝ |
|||
Հեկեկում ես դու գիշերվա մըթնում. |
|||
էն ի՞նչ է հապա, որ դու երազում |
|||
«Սարո ջան, Սարո՜․․․ Սարո» ես ասում․․․ |
|||
Մո՛սի ջան, Մո՛սի, գըլխովդ շուռ գամ. |
|||
Ինձ մի՛ ըսպանիր, ինձ թող ես անգամ. |
|||
Էլ չեմ սիրել ես, երբ դու չես ուզում, |
|||
Էլ չեմ կանչիլ ես նըրան երազում․․․ |
|||
Ինձ մի՛ ըսպանիր, ղամեդ տար հեռու․․․ |
|||
Քու քույրը չե՞մ ես․․․ իմ Մոսին չե՞ս դու․․․ |
|||
XVI |
|||
Ու էն հարսանիքից թըշնամի դարձան |
|||
Ախպեր տըղերքը էս դեպքի համար. |
|||
Ընկեր, բարեկամ գընացին, եկան, |
|||
Կըրկին հաշտության չեղավ մի հընար: |
|||
Անկոտրում Մոսին էլ ո՞ր Մոսին էր, |
|||
Որ՝ աչքը դեռ բաց, էս լուս աշխարքում, |
|||
Իրեն հարազատ քըրոջը տեսներ |
|||
Նամարդ ընկերի՝ Սարոյի գըրկում. |
|||
Գուցե գիշերս էլ՝ իր հերսից անքուն՝ |
|||
Ուզում է ջահել քըրոջն ըսպանի, |
|||
Սարոյի անունն ու սերը թաքուն |
|||
Խանչալի ծերով սըրտիցը հանի: |
|||
Ո՜վ գիտի, գուցե հենց էս գիշեր էլ |
|||
Իգիթ ոսոխներն, անհաշտ ու համառ, |
|||
Մեկմեկու հոտից ոչխար են քըշել, |
|||
Մեկմեկից վըրեժ առնելու համար: |
|||
Կարող է նույնպես պատահել հանկարծ, |
|||
Որ մեկի դեզը, արդյունքը հընձի, |
|||
Գիշերվա ժամին, հըրով բըռընկված, |
|||
Երկնահաս բոցով աստղերը խանձի: |
|||
</poem> |
|||
===ՉՈՐՐՈՐԴ ԵՐԳ=== |
|||
<poem> |
|||
XVII |
|||
Ամպերը դանդաղ ուղտերի նման՝ |
|||
Նոր են ջուր խըմած ձորից բարձրանում. |
|||
Քարոտ թիկունքից Չաթինդաղ լերան |
|||
Նոր է արևը պըռունգը հանում: |
|||
Գյուղում աղմուկով իրար են անցնում, |
|||
Կըտեր ծերերին կանայք հավաքված, |
|||
Տըղերքը դեպի քարափն են վազում՝ |
|||
Հըրացանների կիսերից բըռնած: |
|||
XVIII |
|||
Եկավ վիթխարի ծերունի մի մարդ, |
|||
Կանգնեց վըրդովված տըղերանց միջին, |
|||
Մատը դեպի ձոր մեկնելով հանդարտ |
|||
Էսպես նա պատմեց զոռ տալով շիբխին. |
|||
Էս գիշեր, կեսը կըլիներ գիշերվա, |
|||
Դեռ չէի կըպցրել աչքըս տեղի մեջ. |
|||
Քունս էլ է կորել, ջանս էլ էն վաղվա, |
|||
Ամեն մի բանից մընացել եմ խեղճ․․․ |
|||
Հա՛, հալալ կեսը կըլիներ գիշերվա, |
|||
Շունը վեր կացավ էս կըռան վըրա. |
|||
Հեյ-հե՜յ, կանչեցի, ձեն տըվող չելավ. |
|||
Շունը գազազեց, շունը վեր կալավ․․․ |
|||
Հե՜յ գիդի, ասի ինքս իմ միջում, |
|||
Ի՜նչ է մընացել առաջվան տըղից. |
|||
Քնում էի վաղ մենակ արխաջում, |
|||
Մի ձեն լըսելիս թըռչում տեղից․․․ |
|||
Էն էի ասում, քնել չէի դեռ. |
|||
Կըլիներ դառը գիշերվան կեսը, |
|||
Երկու մարդկային սև կերպարանքներ |
|||
Շան առջև փախած՝ ցած իջան դեսը․․․ |
|||
Էս որ լըսեցի, դես ու դեն ցըրված |
|||
Տըղերքը ճեպով ձորը ներս մըտան, |
|||
Ու մըտի տակին, ճամփիցը ծըռված, |
|||
Երկու մարդու թարմ ոտնատեղ գըտան: |
|||
XIX |
|||
Ամբողջ մի ամիս խումբը զինավառ |
|||
Սարեր ու ձորեր ոտնատակ տըվեց՝ |
|||
Չոբան Սարոյին գըտնելու համար, |
|||
Որ սարիցն իջավ, Անուշին փաղցրեց: |
|||
Մի ամիս հետո տըղեքը եկան տուն, |
|||
Գովելով նըրա արարքը ճարպիկ. |
|||
Հալալ է տըղին, ա՛յ իգիթություն, |
|||
Ահա թե ինչպես կըփաղցնեն աղջիկ: |
|||
Մենակ Անուշի ախպերը - Մոսին |
|||
Գըտնի՝ կոտորի, սրտը հովանա: |
|||
Մնաց հանդերում: Եվ ահա մի օր, |
|||
Քաղվոր կանանց մեջ, մըթանը հետ, թաքուն, |
|||
Շորերը պատռած, տըխուր գըլխակոր |
|||
Անուշը ձորից եկավ հորանց տուն: |
|||
XX |
|||
-Աղջի՛, Վա՛րդիշաղ, թե հոգիդ սիրես, |
|||
Մի գարիդ գըցիր, տես ի՞նչ է ասում. |
|||
Աչքըս խավարի, տեսիլք դառնամ ես,- |
|||
Տեսիլք եմ տեսել գիշերըս երազում: |
|||
Մի մութ ձորի մեջ, մի նեղ ձորի մեջ, |
|||
Անբախտ Սարոյի ոչխարը կանգնած, |
|||
Լեզու էր առել ու խաղ էր կանչում, |
|||
Ու խաղ էր կանչում ձեն ձենի տըված․․․ |
|||
Մի գարիդ գըցի՛ր, թե որդով խընդաս, |
|||
Էս երազն իսկի ես լավ չեմ փորձել. |
|||
Ողորմած աստված, քու դուռը բանաս, |
|||
Քու ոտի հողն ենք - դու էս ըստեղծել․․․ |
|||
Անբան գառները մութ ձորի միջին |
|||
Խաղ էինք կանչում ու ձենով լալիս, |
|||
Սարոյի նանն էլ նըրանց առաջին |
|||
Աղլուխ էր փռել ու պար էր գալիս․․․ |
|||
Աղջի՛, Մա՛նիշակ, վատ բան էս տեսել, |
|||
Գարիս էլ, ահա, էնպես դուրս եկավ. |
|||
Էս չարն, էս բարին․․․ Սարոն է էս էլ․․․ |
|||
Տե՜ս, ահա, Սարոն սև ճամփեն ընկավ․․․ |
|||
Աստված խընայի ջահել - ջիվանին, |
|||
Աստված խընայի իր անբախտ նանին․․․ |
|||
XXI |
|||
Ու ման է գալի սարերը ընկած |
|||
Սարոն փաղցրած եղջերվի նըման, |
|||
Օրհասն առաջին, գընդակն ետևից, |
|||
Հանդերը՝ դըժոխք, ընկերը՝ դուշման: |
|||
Եվ երբ երեկոն, հանդարտիկ ու լուռ |
|||
Սարերից իջնում, խավարն է պատում, |
|||
Նըրա բայաթին ողբում է տըխուր, |
|||
Ընկեր սարերին խոսում, գանգատվում: |
|||
Բարձըր սարեր, ա՛յ սարեր, |
|||
Ձեն եմ տալի «վա՜յ», սարե՛ր, |
|||
Դուք էլ ինձ հետ ձեն տըվեք, |
|||
Իմ դարդերի թայ սարե՛ր: |
|||
Որս եմ՝ բութես ձեզ արած, |
|||
Ձեր ձորերին, ձեր արած, |
|||
Կուզեմ կորչեմ անգյուման, |
|||
Էս աշխարքից բեզարած: |
|||
Կորչեմ բեզար դատարկուն, |
|||
Քար - սարեսար դատարկուն, |
|||
Մեռնեմ պըրծնեմ էս օրից, |
|||
Բալքի առնեմ դադար քուն: |
|||
Ա՜խ, կըմեռնեմ՝ ամա նա |
|||
Վա՜յ թե հանկարծ իմանա, |
|||
Ես ազատվեմ ես ցավից, |
|||
Աչքը լալով նա մընա: |
|||
</poem> |
|||
===ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԵՐԳ=== |
|||
<poem> |
|||
XXII |
|||
Լալիս է Անուշն երեսին ընկած, |
|||
Կանգնած են շուրջը կանայք հարևան, |
|||
Ու խոսք չեն գըտնում ասեն անարգված |
|||
Տարած, ետ բերած անբախտ աղջըկան: |
|||
Աստված խընայեց՝ կոպիտ ախպերը |
|||
Հեռու հանդերից դեռ տուն չէր դարձել, |
|||
Իսկ խոժոռադեմ ալ—որ հերը |
|||
Սկսավ փըրփըրած թըքել, անիծել: |
|||
Դու՛րս գընա, կորի՛, ա՛յ լիրբ, անըզգա՛մ, |
|||
Սև ու սուգ լինի թագ ու պըսակըդ. |
|||
Կորի՜, չերևաս աչքիս մյուս անգամ, |
|||
Գետինը մըտնի երկար հասակըդ: |
|||
Տեսա՛ր, որ նըրան ասում է Մոսին, |
|||
Չեն ուզում, տեսար, նըրան հերն ու մերդ. |
|||
Դու քա՞նի գըլուխ ունիս քո ուսին, |
|||
Որ վեր էս կենում փաղչում նըրա հետ: |
|||
Խըռնված գյուղացիք կըտուրից իջան՝ |
|||
Մեղմելու կոպիտ բարկությունը հոր, |
|||
Հայտնըվեց նույնպես գյուղի քահանան, |
|||
Մի պատկառելի հըսկա ալևոր: |
|||
-Դու՛րս գընացեք, դու՛րս, գոչեց տերտերը, |
|||
Անուշը թողեք ուղիղ ինձ ասի, |
|||
Թողեք նա հայտնի իր միտքն ու սերը, |
|||
Նըրանից հետո բանը կըպարզի: |
|||
Մի՛ լա, իմ աղջի՛կ, ինձ խոտովանի՛ր, |
|||
Սիրու՞մ ես նըրան, քու կամքո՞վ փախար․․․ |
|||
Եթե սիրում ես՝ էլ դարդ մի՛ անիր, |
|||
Պիտի պըսակեմ ես ձեզ անպատճառ․․․ |
|||
Ի՜նչ են հառաչում․․․ էն ո՞վ էր ,մի տե՛ս, |
|||
Որ դուրսը հանկարծ աղմըկեց էսպես․․․ |
|||
Ո՞վ է ըսպանել․․․ Մոսի՞ն․․․ ու՞մ․․․ ու՞ր... |
|||
Անու՜շ, հե՛յ Անուշ․․․ ջուր հասցրե՜ք, ջու՜ր․․․ |
|||
XXIII |
|||
Ինչպես մի հեղեղ վեր կենար հանկարծ, |
|||
Երկընքի մըթնած ամպերից իջեր, |
|||
Ինչպես փոթորիկ սաստիկ սրընթաց, |
|||
Գյուղից սըլացան մի խումբ կըտրիճներ: |
|||
Ցավից տաքացած էլ բան չեն հարցնում, |
|||
Թըռչում են, ասես ահից հալածված, |
|||
Ու նըրանց առջև ահռելի բացվում, |
|||
Թըշշում է ձորը արյունով լըցված: |
|||
Գյուղը դատարկվեց մի ակնթարթում, |
|||
Քարափի գըլխին կանգնած անհամբեր, |
|||
Լու՜ռ, սըրտատրոփ ականջ են դընում, |
|||
Նայում են ներքև․․․ ձեն չի գալիս դեռ. |
|||
Դեբեդն է մենակ անդընդում՝ հուզված՝ |
|||
Խըլաձայն ողբում սողում դեպի ցած: |
|||
XXIV |
|||
Ու մարդասպանը դուրս եկավ ձորից, |
|||
Դեմքը այլայլված, քայլվածքը մոլոր. |
|||
Սարսափ է կաթում արնոտ աչքերից, |
|||
Եվ կերպարանքը փոխված է բոլոր: |
|||
Առանց նայելու մարդկանց երեսին, |
|||
Առանց խոսելու, սևակնած, դաժան, |
|||
Մոտեցավ սրահին, կախ տըվավ սընին |
|||
Սև հըրացանը՝ սև օձի նըման: |
|||
Պապանձվեց նույնպես ամբոխը մեխված, |
|||
Ոչ ոք ծըպտալ չի համարձակվում, |
|||
Մենակ մի հոգի անզուսպ կատաղած՝ |
|||
Հարա՜յ է կանչում, երեսը պոկում: |
|||
Մեռած չոբանի պառավ նանն է նա՝ |
|||
Ցավից խելագար բառաչում, լալիս. |
|||
Տարաբա՜խտ ծընող, վազում է ահա, |
|||
Ձորիցն է տըխուր գոռոցը գալիս: |
|||
XXV |
|||
Սըգավոր կանայք նըրա ետևից |
|||
Հարա՜յ կանչելով ձորը վազեցին, |
|||
Իրենց կորցրածն էլ հիշելով նորից՝ |
|||
Դիակի շուրջը կարգով շարվեցին: |
|||
Իգիթին վայել սըրտառուչ ողբով |
|||
Լաց ու կոծ արին ձեն ձենի տըված. |
|||
Տըղեքն էլ մըթին, լուռ ու գըլխակոր, |
|||
Մընացին մոտիկ քարերին նըստած: |
|||
Ողբացին անշունչ դիակի վըրա՝ |
|||
Անտեր մընացած ոչխարի մասին, |
|||
Անսիրտ անեծքով հիշեցին նըրա |
|||
Անճար մընացած խեղճ յարի մասին. |
|||
Եվ նըրա մասին, որ ընկերները |
|||
Հանդը գընալիս Սարո կըկանչեն: |
|||
Ծանըր չոմբախը, գըլուխը մեխած, |
|||
Օճորքում դըրած պիտի մըրոտի, |
|||
Երկար խանչալը, պատիցը կախած, |
|||
Պատենում մընա ու ժանգը պատի․․․ |
|||
Որ հով սարերի սովորած նանը |
|||
Էլ սար չի գընա առանց Սարոյի: |
|||
Սև շորեր հագած կընըստի տանը, |
|||
Անցած օրերը միտը կըբերի: |
|||
Եվ ամեն մի խոսք, մի հիշողություն |
|||
Կըտրատում էին սիրտը խեղճ նանի, |
|||
Եվ աղաչում էր նա մեռած որդուն՝ |
|||
Մի անգամ խոսի, աչքը բաց անի: |
|||
Ընչի՞ չես խոսում, ընչի՞ չես նայում, |
|||
Իմ օր ու արև, կյանք ու ջան ՝արդի, |
|||
Դու իմ գերեզմանն ընչի՞ ես խըլում, |
|||
Թըշնամի՛ որդի, դավաճա՛ն որդի․․․ |
|||
Բայց չէին բացվում աչքերը փակված, |
|||
Շուրթերը սառել չորացել էին. |
|||
Նըրանց արանքից ատամները բաց՝ |
|||
Սպիտակ շարքերով երևում էին: |
|||
Ու նա կատաղած՝ հանդուգն անեծքով |
|||
Ծառս եղավ դուշման երկընքի դիմաց, |
|||
Եվ հայհոյում էր, և կուրծքը ծեծում, |
|||
Եվ լալիս էին ձեն ձենի տըված․․․ |
|||
Կարմիր արևից ընկած , Սարո ջա՜ն, |
|||
Կանաչ տերևից ընկած , Սարո ջա՜ն․․․ |
|||
Արևս հանգավ Սարո ջա՜ն, |
|||
Գիշերս ընկավ Սարո ջա՜ն․․․ |
|||
Գիշերը իջավ, թանձրացավ մութը, |
|||
Եվ նըվաղեցին ձեները տըրտում, |
|||
Հոգնեցի՜ն, հանգա՜ն․․․ Ծերուկ Դեբեդը |
|||
Սըգում էր մենակ խավար անդընդում: |
|||
Սըգվոր գետը՝ |
|||
Ծեր Դեբեդը, |
|||
Սիրտը քըրքըրած, |
|||
Ջուրը փըրփըրած, |
|||
Քարոտ ափին, |
|||
Լեռ քարափին, |
|||
Դեռ ծեծում է, |
|||
Հեծեծում է․․․ |
|||
XXVI |
|||
Եվ մի քանի ընկեր-տըղեք |
|||
Ձորում, գետի եզերքին, |
|||
Փոս փորեցին ու սըրտաբեկ |
|||
Հողին տըվին հովվի դին: |
|||
Ծառ ու ծաղիկ՝ սըվսըվալով |
|||
Բյուր խընկեցին դյուրեկան, |
|||
Ծեր Դև-բեդն էլ ահեղ ձենով |
|||
Երգեց վըսեմ շարական: |
|||
Ու տըղերքը տըխուր ու լուռ |
|||
Վերադարձան դեպի տուն , |
|||
Ձորում թողած մի սև բլուր, |
|||
Մի գերեզման անանուն: |
|||
</poem> |
|||
===ՎԵՑԵՐՈՐԴ ԵՐԳ=== |
|||
<poem> |
|||
XXVII |
|||
Գարունը եկավ, հավքերը եկան, |
|||
Սարեր ու ձորեր ծաղիկներ հագան. |
|||
Մի աղջիկ ելավ, մի մենակ քաղվոր, |
|||
Գետի եզերքին շըրջում էր մոլոր, |
|||
Շըրջում էր մոլոր, խընդում ու լալիս, |
|||
Երգեր է ասում ու ման է գալիս: |
|||
-Սիրուն աղջի՛կ, ի՞նչ ես լալիս |
|||
Էդպես մենակ ու մոլոր, |
|||
Ի՞նչ ես լալիս ու ման գալիս |
|||
էն ձորերում անեմ օր: |
|||
Թե լալիս ես՝ վարդ ես ուզում՝ |
|||
Մայիս կըգա, մի քիչ կաց, |
|||
Թե լալիս ես՝ յարդ ես ուզում ՝ |
|||
Ա՜խ, նա գընա՜ց,նա գընա՜վ․․․ |
|||
Արտասվելով, լալով էդպես |
|||
Ես չեմ դարձնի էլ գերիդ, |
|||
Ի՞նչու իզուր հանգցընում ես |
|||
Ջահել կըրակն աչքերիդ: |
|||
Նըրա անբախտ շիրիմի վըրա |
|||
Պաղ ջուր ածա աղբյուրի, |
|||
Դու էլ գընա նոր սեր արա, |
|||
Էդպես է կարգն աշխարհի: |
|||
Շնորհակալ եմ, անցվոր ախպե՛ր, |
|||
Աստված պահի քու յարին. |
|||
Ճամփիդ վերջում կանգնած է դեռ |
|||
Անուշ ծիծաղն աչքերին․․․ |
|||
Ուրախ սըրտով դուք ձեր սերը |
|||
Վայելեցեք անթառամ, |
|||
Ինձ արցուն է տըվել տերը, |
|||
Ես պիտի լամ, պիտի լամ․․․ |
|||
Ու ման է գալիս |
|||
Երգում ու լալիս: |
|||
Երգերը անկապ, երգերը տըխուր, |
|||
Արցունքի նըման հոսում են իզուր. |
|||
Բայց լալիս է նա ու երգեր ասում, |
|||
Ու միշտ են անմիտ տըրտունջն է խոսում, |
|||
Թե ինչպես հանկարծ աշխաքը փոխվեց, |
|||
Ինչպես դատարկվեց կյանքում ամեն բան, |
|||
Սարերը մընացին որբ ու անչոբան, |
|||
Թե ի՛նչպես հանկարծ նա գընաց հեռու, |
|||
Էլ չի՜ դառնալու, էլ չի՜ դառնալու․․․ |
|||
-Ե՛տ դառ, ե՛տ, իգի՛թ, |
|||
Ե՛տ դառ, անիրա՛վ, |
|||
Կարոտած յարիդ |
|||
Աչքը ջուր դառավ: |
|||
Ոչխարդ էն սարով |
|||
Շուռ տուր, տու՜ն արի, |
|||
Ճախի՛ր գիշե՛րով |
|||
Ու թաքուն արի․․․ |
|||
Ա՛խ էն կանանչ սարի լանջին |
|||
Ո՞վ է քընած էն տըղեն, |
|||
Վըրեն քաշած սև յափնջին. |
|||
Կուռը հանած էն տըղեն․․․ |
|||
Ջա՜ն, իմ յարն է, ջանի՛ն մեռնեմ, |
|||
Ծաղկի հոտով նա հարբել, |
|||
Սարի լանջին, հովի միջին |
|||
Մուշ-մու՜շ, անուշ մըրափել: |
|||
Վե՛կաց, վե՛ր, իգի՛թ, |
|||
Վե՛կաց, վե՛ր, անիրա՛վ, |
|||
Ոչխարըդ բեր կիթ, |
|||
Օրը ճաշ դառավ․․․ |
|||
Արի՜, ջա՛ն, արի՜, |
|||
Քու գալուն մեռնեմ, |
|||
Թուխ չոբան, արի՜, |
|||
Կարոտըս առնեմ: |
|||
Տեսե՛ք, տեսե՛ք, դափ ու զուռնով |
|||
Ի՞նչ հարսնիք է դուրս գալի, |
|||
Մարդիկ ուրախ, թոն ու ձյունով |
|||
Ձի են խաղում, չափ տալի․․․ |
|||
Աղջի՛, աղջի՛, մըտիկ արեք, |
|||
Էս ի՞նչ տեսիլք ես տեսե. |
|||
Ո՞վ է տեսել էդպես հարսնիք․․․ |
|||
Ո՛չ հարս ունեն, ո՛չ փեսա․․․ |
|||
Բերում են հըրեն, |
|||
Ամա՜ն, մեր տան դեմ․․․ |
|||
Վե՛ր դըրեք, վըրեն |
|||
Հյուսերըս քանդեմ․․․ |
|||
Ես է՜լ եմ գալիս, |
|||
Էդ ու՞ր եք տանում․․․ |
|||
Ինձ էլ թաղեցեք |
|||
Իր գերեզմանում․․․ |
|||
Ա՜խ, չէ՜, ամա՛ն, ասում են դա |
|||
Մի դիակ է լու՜ռ, հոտած, |
|||
Արյունը չոր դեմքի վըրա. |
|||
Աչքերն անթա՜րթ, սպիտակած: |
|||
Նա սիրուն էր անուշահոտ, |
|||
Աչքերը լի ծիծաղով, |
|||
Նա գալիս է ցողոտ, շաղոտ, |
|||
Հանաքներով ու խաղով․․․ |
|||
Արի՜, ջա՛ն իգիթ, |
|||
Արի՜, անիրա՛վ, |
|||
Կարոտած յարիդ |
|||
Աչքը ջուր դառավ: |
|||
Էլ մի՛ ուշացնի, |
|||
Ես շատ եմ կացել․․․ |
|||
Էլ մի՛ լացացնի, |
|||
Ես շատ եմ լացել․․․ |
|||
Տե՛ս կըխռովե՜մ, |
|||
Լաց կըլեմ ես է՜լ․․․ |
|||
Չեմ խոսիլ քեզ հետ․․․ |
|||
Չեմ սիրիլ քեզ է՜լ․․․ |
|||
XXVIII |
|||
Անլըռելի վըշվըշում է |
|||
Պըղտոր ջուրը Դեբեդի, |
|||
Նըրա ափին կանաչում է |
|||
Մենակ շրիրմն իգիթի: |
|||
Նըրա շուրջը հեգ սիրուհին |
|||
Թընդացնում է ողբ ու լաց, |
|||
Ձեն է տալիս իր Սարոյին |
|||
Ու պըպըտվում մոլորված: |
|||
Ու հոսում է գիշեր ցերեկ |
|||
Արցունքն անբախտ աղջկա, |
|||
Բայց իր սիրած տըղան երբեք |
|||
Չըկա՜, չըկա՜ ու չըկա․․․ |
|||
Վըշվըշում է գետը - վու՜շ, վու՜շ, |
|||
Ու հորձանք է տալիս հորդ, |
|||
Ու կանչում է «Արի՜, Անուշ, |
|||
Արի՜, տանեմ յարիդ մոտ․․․» |
|||
Անու՜շ, ա՛յ աղջի, Անու՜շ, տու՜ն արի՜ |
|||
Կանչում է մերը , վերևից կանչու՜մ. |
|||
Լու՜ռ են ձորերը, լու՜ռ են ահռելի, |
|||
Դուշման Դեբեդն է մենակ մըռընչում: |
|||
Վուշ - վու՜շ, Անու՜շ, վուշ - վու՜շ, քույրի՜կ. |
|||
Վու՜շ քու սերին , քու յարին․․․ |
|||
Վուշ - վու՜շ, Սարո՜, վուշ - վու՜շ, իգի՜թ. |
|||
Վու՜շ քու սիրած սարերին․․․ |
|||
XXIX |
|||
Համբարձման գիշեր, էն դյութիչ գիշեր, |
|||
Կա հըրաշալի, երջանիկ վայրկյան. |
|||
Բացվում են ոսկի երկընքի դըռներ, |
|||
Ներքև պապանձվում, լըռում ամեմ բան, |
|||
Ու աստվծային անհաս խորհըրդով |
|||
Լցվում բովանդակ Նըրա սուրբ գըթով: |
|||
Էն վեհ վայրկենին չըքնաղ գերի՝ |
|||
Երկընքի անհու՜ն, հեռու խորքերից, |
|||
Անմուրազ մեռած սիրահարների |
|||
Աստղերը թըռած իրար են գալիս |
|||
Գալի՜ս՝ կարոտով մի հեղ համբուրվում |
|||
Աշխարհքից հեռու՜, լազուր կամարում: |
|||
</poem>|1901—1902}} |
|||
[[Կատեգորիա:Հովհաննես Թումանյանի պոեմներ]] |
[[Կատեգորիա:Հովհաննես Թումանյանի պոեմներ]] |
00:49, 1 Մարտի 2010-ի տարբերակ
Հովհաննես Թումանյան |
[ 81 ]
|
[ 82 ]
|
[ 83 ]
|
[ 84 ]
|
[ 85 ]
|
[ 86 ]
|
[ 87 ]
|
[ 88 ]
|
[ 89 ]
|
[ 90 ]
|
[ 91 ]
|
[ 92 ]
|
[ 93 ]
|
[ 94 ]
|
[ 95 ]
|
[ 96 ]
|
[ 97 ]
|
[ 98 ]
|
[ 99 ]
|
[ 100 ]
|
[ 101 ]
|
[ 102 ]
|
[ 103 ]
|
[ 104 ]
|
[ 105 ]
|
[ 106 ]
|
[ 107 ]
|
[ 108 ]
|
[ 109 ]
|