ֆլամանդացիներ, գերմանացիների, անգ–լիացիների, շոտլանդացիների մի մասը են), ինչպես նաև բրետոնացիները, իռ–լանդացիները, հունգարները և մալթա– յացիները։ Բողոքակաև ևկեղեցուն են դավանում հիմնականում Կենտրոնական և Տյուսիսային Ե–ի հավատացյալները (գերմանացիների, գերմանո–շվեյցարա– ցիների, անգլիացիների, շոտլանդացիների մեծ մասը, նորվեգացիները, ֆինները, էստոնացիները, լատիշների մի մասը ևն)։ Թուրքերը, հավատացյալ թաթարների, բաշկիրների, ալբանացիների, գնչուների մեծ մասը, բուլղարացիների և բոսնիացի– ների որոշ մասը դավանում են մահմեդա–կանություն, հրեաները՝ հուդայականու– թյուն։ ՍՍՏՄ ազգաբնակչության մեծ մասը աթեիստներ են։ Նրանց թիվն աճում է դեմոկրատական և կապիտալիստական երկրներում (հատկապես՝ բողոքական–ների մեջ)։ Քաղաքական բաժանումը։ Ե–ի ժա–մանակակից քաղ․ քարտեզը ձևավորվեւ է Տոկտեմբևրյան սոցիալիստական մեծ հե–ղափոխության հաղթանակի, երկրորդ հա–մաշխարհային պատերազմում ֆաշիստա–կան տերությունների ջախջախման և Ե–ի մի շարք երկրննրում ժողովրդա–դեմոկ– րատական հեղափոխության հաղթանա–կով առաջացած սոցիալ–քաղաքական ար–մատական փոփոխությունների հետևան–քով։ Ե–ի տերիտորիայում ստեղծվել են սկզբունքորեն տարբեր սոցիալ–տնտ․ սիս–տեմներով երկրների երկու խումբ՝ սո–ցիալիստական, որի մեջ ՍՍՏՄ–ի հետ մտնում են նաև Բուլղարիան, ԳԴՏ–ն, Լեհաստանը, Տարավսլավիան, Տունգա– րիան, Չեխոսլովակիան, Ռումինիան, Ալ– բանիան և կապիտալիստական (Ե–ի մնա–ցած երկրներըյ։ Ե–ի տերիտորիայի կեսից ավելին, նրա արլ․ մասը, գրավում է ՍՍՏՄ–ը (ՍՍՏՄ եվրոպական մաս)։ Գերմանիայի տերիտո–րիայում կազմվել են սոցիալական կառուց–վածքով սկզբունքորեն տարբեր ԳԳՏ–ն և ԳՖՏ–ն։ Պատկերազարդումը տես 496–497 էշե–րի միջև՝ ներդիրում, աղյուսակ XXII և XXIII։ Գրկ․ Ավագ յան Գ․ Ե․, Եվրոպա, Ե․, 1966։ Դոբրինին Բ․ Ֆ․, ՍՍՏՄ ֆիզի–կական աշխարհագրություն, Ե․, 1950։ M a p- т о н н Э․, Центральная Европа (пер, с франц․), М․, 1938; Добрынин Б․ Ф․, Физическая география Западной Европы, М․, 1948; Алисов Б․ П․, Берлин И․ А․, Михель В․ М․, Курс климато–логии, ч․ 3, Л․, 1954; Власова Т․ В․, Физическая география частей света, 2 изд․, перераб․ и доп․, М․, 1966; Мильков Ф․ Н․, Гвоздецкий Н․ А․, Физи–ческая география СССР* Общий обзор․ Ев–ропейская часть СССР․ Кавказ, М․, 1969*
ԵՎՐՈՊԱ», քաղաքական, գեղարվեստա–կան և ուսումնական շաբաթաթերթ, ապա՝ երկշաբաթաթերթ։ Լույս է տեսել 1847– 1863-ին, Վիեննայում։ Խմբագրել և հրա– տարակել են Մխիթարյան միաբանության անդամները։ «Ե․» ունեցել է երկու շրջան (1847–58, 1858–63)։ Արտահայտել է հիմնականում արևմտահայ մտավորակա–նության և զարգացող վաճառականության ձգտումները, հրատարակել տեղեկություն– «Եվրոպա» երկշաբաթաթերթի գլխագիրը ներ, հանրամատչելի հոդվածներ և զա–նազան նյութեր արմ․ երկրների արդյու–նաբերության, առևտրի, տեխնիկայի ու գիտության վերաբերյալ, ուսումնական, գրական–գեղարվեստական գործեր, անդ–րադարձել է հայ ժողովրդի պատմությա–նը, գաղթավայրերին, նպաստել աշխար–հաբարի զարգացմանը։ Մ․ ԲաբԼոյան
ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ, արևմտաեվ– րոպական երկրների միջպետական խոր– հըրդակցական քաղաքական կազմակեր–պություն։ Տիմնադրվել է 1949-ի մայիսին՝ կապիտալիստական Եվրոպայի ուժերը Սովետական Միության, սոցիալիստական երկրների ու կոմունիստական շարժման դեմ համախմբելու նպատակով։ Նստա–վայրը Ստրասբուրգն է (Ֆրանսիա)։ Ե․ խ․ միավորում է 18 երկիր՝ Բելգիա, Իտա–լիա, Լյուքսեմբուրգ, Դանիա, Իռլանդիա, Մեծ Բրիտանիա, Նորվեգիա, Ֆրանսիա, Շվեդիա, Թուրքիա, Իսլանդիա, ԳՖՏ, Ավստրիա, Կիպրոս, Շվեյցարիա, Մալ– թա, Նիդերլանդներ, Տունաստան։ Գլխա–վոր մարմիններն են՝ մինիստրների կո–միտեն՝ անդամ–պետությունների արտա–քին գործերի մինիստրների կազմով, և կոնսուլտատիվ ասամբլեան՝ կազմված ան–դամ երկրների պառլամենտների ներկա–յացուցիչներից։
ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀԱՄԱԳՈՐ–ԾԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ (ԵՏՀ)* արևմտաեվրոպա– կան 9 երկրների (Ֆրանսիա, ԳՖՏ, Իտա–լիա, Բելգիա, Նիդերլանդներ, Լյուքսեմ– բուրգ, ապա նաև՝ Մեծ Բրիտանիա, Դա–նիա, Իռլանդիա) պետական–մոնոպոլիս– տական կազմակերպություն՝ «ընդհանուր շուկա»։ ԵՏՏ–ի պայմանագիրը ստորա–գրվել է 1957-ի մարտի 25-ին, Տռոմում, ուժի մեջ մտել 1958-ի հունվ․ 1-ին։ Նպա–տակն է համախմբել արևմտաեվրոպական կապիտալիզմի ուժերն ընդդեմ սոցիալիզ–մի համաշխարհային համակարգի, ինչ–պես նաև զարգացող երկրների։ Այն նաև ձգտում է դիմակայել ԱՄՆ–ի գերհզոր մոնոպոլիաների Եվրոպա ներթափանց–մանը։ ԵՏՏ ամրապնդվեց աստիճանա–բար սահմանաՓակելով մասնակիցների տնտ․ ինքնուրույնությունը, առանձին եր– կըրների առևտրական մաքսերը երրորդ երկրների նկատմամբ կիրառելով միաս–նական մաքսային դրույքներ և առև– տըրական քաղաքականություն։ ԵՏՏ–ի ներսում ուժեղացել են ևակասություն– ները Ֆրանսիայի, ԳՖՏ–ի և Անգլիայի միջև, ընդ որում յուրաքանչյուրը աշխա–տում է Արևմտյան Եվրոպայում ապահովել գերիշխող դիրք՝ մյուսների հաշվին։ Խո–րանում են հակասությունները նաև «ընդ– հանուր շուկայի» և կապիտալիստական մյուս երկրների միջև; ԵՏՏ ասոցացման կոնվենցիա է կնքել աֆրիկյան 24 երկրնե–րի հետ՝ ըստ Էության ձգտելով տնտեսա–պես և քաղաքականապես իրեն ենթար–կել զարգացող երկրները։ ԵՏՏ–ի ղեկավար օրգաններն են՝ խոր–հուրդ, հանձնաժողով, ասամբլեա (Եվ–րոպական պառլամենտ), դատարան, տնտ․ և սոցիալական կոմիտե, վալյուտա–յին կոմիտե, ֆինանսավորման վարկային հաստատություններ (Եվրոպական ինվես– տիցիոն բանկ, Անդրծովյան տերիտորիա–ների զարգացման ֆոնդ, Եվրոպայի սո–ցիալական ֆոնդ, Եվրոպական ագրարա–յին ֆոնդ)։ Գրկ․ Լենին Վ․ Ւ․, Երկ․, հ․Յ, Էշ 2-22։ Экономические проблемы «Общего рынка» под ред․ Е․ Л․ Хмельницкой, М․, 1962; Чумаков М․ П․, Финансово-валютные противоречия «Общего рынка», М․, 1967; Экономические группировки в Западной Ев–ропе, М․, 1969; Шишков Ю․В․, «Об–щий рынок»։ Надежды и действительность, М․, 1972․
ԵՎՐՈՊԱՅԻ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՀԱ–ՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՐԴԱԿՑՈՒ–ԹՅՈՒՆ, համաեվրոպական խորհրդակ–ցություն եվրոպական 33 պետությունների (բացառությամբ Ալբանիայի) և ԱՄՆ–ի ու Կանադայի մասնակցությամբ։ Տեղի է ունեցել 1973–75-ին (երեք Փուլերով) Տելսինկիում և ժնևում։ Նախաձեռնել են սոցիալիստական երկրները, որոնք Վար– շավայի պայմանագրի մասնակից պետու–թյունների Քաղաքական կոնսուլտատիվ կոմիտեի Բուխարեստի խորհրդակցու–թյունում (1966) դիմեցին եվրոպական բո–լոր կառավարություններին՝ կոչ անելով համախմբել ջանքերը Եվրոպան համակող–մանի համագործակցության և խաղաղու–թյան մայր ցամաք դարձնելու համար։ 1969-ին Ֆինլանդիայի կառավարությունը պատրաստակամություն հայտնեց ստանձ– նել խորհրդակցության կազմակերպումը։ 1972–73-ին Տելսինկիում տեղի ունեցան բազմակողմանի կոնսուլտացիաներ, որ–տեղ մշակվեցին խ որ երդակց ութ յ ան օյաւ– կարգն ու ընթացակարգը։ Առաջին (3-7․7․1973, Տելսինկի) և երկրորդ (18․9․1973 – 21․7․1975՝ ընդմի–ջումներով, ժնև) փուլերում, առաջնորդ–վելով միաձայնության (կոնսենսուսի) սկզբունքով, խորհրդակցության մասնա–կիցները մշակել և համաձայնեցրել են վերջնական տեքստերը։ Երրորդ փուլում (30․7․– 1․8․1975, Տելսինկի), որին մաս–նակցել են պետությունների ղեկավար–ները (ՍՍՏՄ–ից՝ ՍՄԿԿ Կենտկոմի գլխավոր քարտուղար Լ․ Ի․ Բրեժնև, ար–տաքին գործերի մինիստր Ա․ Ա․ Գրոմի– կո և ուրիշներ), ստորագրվել է եզրա–փակիչ ակտը։ Եզրափակիչ ակտում տրված են խաղաղ գոյակցության այն հիմնական սկզբունք–ները, որոնցով մասնակից պետություն–ները պետք է առաջնորդվեն իրենց հարա–բերություններում։ Դրանք են՝ սուվերեն հավասարությունը, սուվերենությանը հա–տուկ իրավունքների հարգումը, ուժի կամ նրա սպառնալիքի կիրառման բացառումը, սահմանների անխախտությունը, պետու–թյունների տերիտորիալ ամբողջականու–
