Վիեննայի Մխիթարեան Միաբանութիւնը եւ դեռ կան մեզանում մարդիկ, որ բանասիրական քննութեան վրայ նայում են ոչ թէ գիտական, այլ զգայական տեսակէտից: Նրանց չի գոհացնում ճշմարտութեան ազատ եւ անկաշառ որոնումը․ նրանք կամենում են, որ այդ «ճշմարտութիւնը» դէմ չերթայ աւանդութեան եւ իրենց նախասիրութեան: Մի տեղ իրաւամր նկատում է Հ․ Յ․ Գաթրճեան թէ ուր գիտական քննութիւնն անզօր է խախտելու որեւէ գրական–պատմական աւանդութիւն՝ իրաւունքը մնում է աւանդութեան։ Բայց երբ անհերքելի լի փաստերաէ խախտւում Է աւանդութիւնը անմտո ւթիւն Է յա¬ մառիլէ կառչելաէ աւերակներէ ւ խոհեմութիւնը պահանջում է կամ դիտական եղանակով պաշտպանն լ աւանդութիւնը կամ տեղի տալ : Աղմ ու կն անտեղի եւ անիմաստ է : ճիշդ է նկատում հեղինակը թէ բանասիրական քննադատութիւնը «հրապարակագրութիւնդ չէ ել ոչ «բանաստեղծելդ : «Ամ էն քննադատութիւն արդար կամ անիրաւ , Ւե ստ կամ տկար , օգտակար է մատենագրութեան համարդ ^ բայը այդ քննադատութիւնր պէտբ է կատարուի «ի խնդիր լոյսինդ : «Ա— լանդութիւնը պէտը է կասկածի ենթարկուիդ : Պէ***բ չէ ւէախենալ •աքդ կասկածիդ որովհետեւ « ր անա ս ի ր ո ւթ ե ան մէջ բանդելր կառու– ,ել *». Մի աքն բանասիրութիւնը կարող է գրական երկի «հարա– զատութիւնը փորձել» եւ «արմէբը գնահատելէ : Այս մտբերի պաշտ¬ պանութեան մէջ հ եղին ակն այն բան հ եռուն է գնում , ւէյրիպան– բուէ անշուշտ հ Եղէշէէ ոգեւորութիւնը համարում է «կեղծդ եւ ճար¬ տարաբանս ւթիւնր «ս ին» (8) • • • Հ • Ն* Ակինեանի կարծէ բուէ Եղէչէէ Պատմու թիւնը անկարող է ղ իմանա լ «լուրջ քննադատութեանդ ւ Եթէ մինչեւ այսօր ս* յդ հան¬ գամանքը նկատի չեն առած՝ պատճառն այն է , որ նրա րուէանդա– կութիւնր ել ո&ր մեծ հմայբ ունեն հ Ո*~սաի իր հետազօտութեան դետինր մաբրելու համար՝ հեղինակը նախ բննութեան է առնում Ե—" ւչիշէի մասին եղած աւանդութիւնը (13-80) : Շ ատ հ ետաբրբրա կան է այս ղլուխր Տ ուր տեսնում ենբ թէ ինչպէս մի երկու փոՀրիկ ա ե ղե¬ կս ւթ ի ն Եղէշէի մասին ^ որ կարելի է հանել իր դր^է^՝ մամանակի ընթաւյբին ընդլայնումներէ եւ մակաբերումներէ ճամբուէ ընդարձակ¬ ուած ու դարձած են մի բաւական լրի*– կենսագրութիւն : Մէկի «ենթա– ղրրութիւնրդ միւսի համար ղարձած է «ստուգութիւնդ , երեւա¬ կայութիւնը եկած է օգնութեան եւ Եղի շէն համարուած է Վար գան Մամիկոնեանի ազգականը > ղինակիլյր , բարտոլզարը> Ա . Աեսրոպի .աշակերտը , որ ճամբորդած է Հռոմ եւ Աթէնբ եւայլն ։ - ա -
