րության համախառն արտադրանքի 13,4% –ը։ 8-րդ հնգամյակի տարիներին Երևանի ծխախոտի ֆաբրիկայում (առաշին ան– գամ ԱՍՀՄ–ում) կազմակերպվեց ացետա– տային ֆիլտրների արտադրությունը, որը հնարավորություն ստեղծեց կրճատելու արտասահմանից ներմուծվող ֆիլտրերի քանակը։ 1985-ին ծխախոտի արդյունաբե– րության հիմնական արտադր․ ֆոնդերը կազմել են 36,5 մլն ռ․, արդ․-արտադր․ անձնակազմը՝ 1963 մարդ։ Ծխախոտի արդյունաբերության մեջ օգտագործվում են արտադրության հոսքային մեթոդները, ստեղծվել են գլանակների և սիգարեթնե– րի մեքենայացված գծեր։ «Հայծխախո– տարդ» միավորման արտադրած ծխախառ– ներն առաքվում են նաև ՍՍՀՄ տարբեր շրջաններ։ Գինու և կոնյակի արդյունաբերու– թյուն։ Սննդի արդյունաբերության այս ճյուղը ՀՍՍՀ–ում թողարկում է խաղողի գինի, շամպայն գինի, կոնյակի սպիրտ և կոնյակ։ Գինեգործությամբ Հայկ․ լեռ– նաշխարհում զբաղվել են հնագույն ժա– մանակներից։ Այն զգալի զարգացման է հասել ուրարտ․ ժամանակներից (IX– VI դդ․ մ․ թ․ ա․)։ Թեյշեբաինի ամրոցի պե– ղումների ժամանակ հայտնաբերվել է շուրջ 480, իսկ Թոփրակկալեում, Մանագ– կերտում, Կարմիր բլուրում և էրեբու– նիում՝ շուրջ 200 կարաս։ Հայաստանի գինեգործության զարգացման բարձր մա– կարդակի և մեծ ծավալի մասին են վկա– յում, ինչպես օտար (Հերոդոտոս, Ստրա– բոն, Քսենոփոն և ուրիշներ) ու V– XVIII դդ․ հայ պատմիչները, այնպես էլ ճարտարապետ, հուշարձանների քանդակ– ներն ու արձանագրությունները։ Հայաս– տանի ներկայիս տարածքում գինեգոր– ծության արդ․ արտադրությունն սկսվել է Երեանի կոնյակի գործարանի լցման արտա– դրամասը XIX դ․ 2-րդ կեսից։ XIX դ․ վերջին մանր ձեռնարկությունների կողքին, Երևանում, Ղամարլուում (Արտաշատ), Աշտարակում, Վաղարշապատում (էջմիածին) կար 4 գործարան։ 1887-ից Հայաստանում, վա– ճառական Ն․ Թաիրովի գինու գործարա– նում (Երևանում), սկսվում է կոնյակի արտադրությունը։ 1890–1900-ին Երևա– նը դառնում է կոնյակի արտադրության կենտրոն, հիմնվում են Գյոգալովի (1892), Սարաջևի (1894), Տեր–Մկրտչյանի (1899) և այլոց գործարանները։ 1899-ին Ն, Թսփ– րովն իր գործարանը վաճառում է Ն․ Շուս– տովի՝ Ռուսաստանում ճանաչված ֆիրմա– յին։ 1914-ին Երևանի նահանգում գործում էին 15 գործարան (ամենախոշորը Ն․ Շուս– տովինն էր), որոնք արտադրել էին 210010 ղ կոնյակ։ Հայաստանում գինու և կոնյակի արդյունաբերությունը զգալի զարգացման հասավ սովետական կար– գերի հաստատումից հետո, երբ պետակա– նացվեցին մասնավոր գործարանները և ձեռնարկությունները, արմատավորվեցին նոր տեխնոլոգիաներ։ 1921-ին պետակա– նացվեց Շուստովի գործարանը, վերան– վանվեց այն «Արարատ» և ՀՍՍՀ–ում դար– ձավ գինեգործության հիմնական ձեռնար– Արարատի գինու գործարանը կությունը։ 1921-ի օգոստոսին պետակա– նացվեցին ևս գինու 6 և կոնյակի 5 գործա– րան, որոնք մտան «Արարատ» գինու գոր– ծարանի կազմի մեջ։ 1922-ին հիմնվում է գինու և կոնյակի «Արարատ» տրեստը, որը միավորում էր գինու, կոնյակի և օղու ՀՍՍՀ բոլոր գործարանները։ «Արա– բա ւո»-ը տարալցման գործարաններ կազ– մակերպեց Մոսկվայում («Հայաստանի գինիների պետ․ մառաններ», 1922), Լե– նինգրադում (1923), Դոնի–Ռոստովում (1924), Կիևում (1936) և Սարատովում (1950)։ 1924-ին վերականգնվեց Արտաշա– տի գինու գործարանը։ 1926–32-ին այ– գեգործ․ կոոպերացիային («Հայգինկոոպ») հանձնվեց խաղողի վերամշակման և տըն– տեսություններից գինեմթերման գործը։ «Արարատ» տրեստին թողնվեց գինու հե– տագա վերամշակումը, կոնյակի արտա– դրությունը և պատրաստի արտադրանքի առաքումը։ Նախապատերազմյան հըն– գամյակների տարիներին վերակառուց– վեցին և ընդարձակվեցին գործող ձեռնար– կությունները, դրանցում արմատավոր– վեցին նոր սարքավորումներ, սկսվեց սե– ղանի թեթև գինիների արտադրությունը։ 1940-ին արտադրվել է 1117 հզ․ դւ գինի ՀՍՄՀ գին ու և կոնյակի արդյունաբերության թողարկած արտադրանքի հիմնական տեսակների դինամիկան Արտադրանքի տեսակը 1913 1940 1950 1970 1980 1985 Խաղողի գինի, հզ․ դւ Կոնյակ, հզ․ 1it Շամպայն գինի, հզ․ շիշ 188 48 1117 63 1527 96 8158 660 551 9263 1112 5000 6640 1670 4100 (1913-ին արտադրվել էր 188 հզ․ դւ)։ Հայ– րենական մեծ պատերազմի տարիներին շարունակվեց Աշտարակի, Կոտւսյքի, Հոկ– տեմբերյանի և էջմիածնի շրջաններում գինու գործարանների շինարարությունը։ 1952–57-ին շահագործման հանձնվեցին Երևանի շամպայն գինիների գործարանի առաջին և երկրորդ հերթերը։ 1953-ից սկսեց գործել Երևանի կոնյակի գործարա– նը (1975-ից՝ Երևանի կոնյակի արտադր․ միավորում)։ 1960–80-ին կառուցվեցին նաև Հոկտեմբերյանի, Բուրաստանի, Այ– գավանի կոնյակի, իսկ 1970–80-ին՝ Երասխի, Իջևանի, Արտենու և այլ գինու գործարանները։ է․ Բւսբւսյան, Լ․ ԳւսԼոյան Պահածոների արդյունաբերություն։ Սննդի արդյունաբերության այս ճյուղը ՀՍՍՀ–ում վերամշակում է շուտ փչա– ցող կենդան, և բուս, ծագման մթերքներ (պտուղ, բանջարեղեն, միս), դրանք եր– կար ժամանակով պահպանելու նպատա– կով և թողարկում պահածոներ՝ հիմնա– կանում հերմետիկ փակ տարաներով։ Հայաստանում պահածոների արդ․ ար– տադրությունն սկսվել է XIX դ․ վերջին, երբ Երևանում (1894) հիմնվեց մրգերի չո– Այրումի պահածոների գործարանի 3 ար– տադրամասը Հոկտեմբերյանի պահածոների գործարանի պահեստամասը Մեղրու պահածո– ների գործարանի լցման արտադրա– մասը
