որքան խիզախ ու անպարտ էր, այնքան էլ միամիտ ու հավատավոր էր թշնամու խարդավանքների առաջ։ Եսայի իշխանը գնաց արաբական բանակը, ուր ընդունվեց մեծամեծ պատիվներով։ Նրան նվիրեցին սուր, թանկագին հանդերձներ, նժույգներ, վրան։ Ծանարների երկրում և Արցախում խայտառակ պարտություններ կրելուց հետո խալիֆը 855 թվականին Բուղային Հայաստանից ետ կանչեց։ Գտիչից վերադառնալով Պարտավ, Բուղան Հայաստանի տարբեր վայրերից գերեվարած հայ իշխաններին շղթայակապ ուղարկեց խալիֆի մոտ։ Գերյալների թվում էր նաև թշնամուն ծառայություններ մատուցած Սմբատ Բագրատունի սպարապետը։ Գերվածների խմբից առանձին, ոչ իբրև գերի, արաբական պահակի ուղեկցությամբ Բաղդադ գնաց Աբու-Մուսե Առանշահիկը։ Այդպես էլ նա չվերադարձավ հայրենիք՝ նահատակվեց Բաղդադի բանտում։
Եսայի Աբու-Մուսեի և Գտիչի անանուն մյուս պաշտպանների մաքառումները հայ ժողովրդի ազգային ազատագրական շարժումների ամենանշանավոր էջերից մեկն է համարվում։ Իրավացի է Լեոն. «Եսայի Աբու-Մուսեն իր գլխավորած պայքարով ամենախոշոր մխիթարական երևույթն էր կազմում հայոց աշխարհի այդ ժամանակվա արյունոտ նահատակումների մեջ»198։ Այնքան տպավորիչ էր այդ պայքարը, որ Արծրունիների տան պատմիչ Թովմա Արծրունին Եսայի Աբու-Մուսեին Արծրունի իշխաններից ավելի բարձր էր դասում։ Այսօր էլ Գտիչի հողածածկ միջնաբերդի վիմահերձի գլխին դեռ կանգուն անտաշ քարով շինված եկեղեցին տեղացիները կոչում են Երիցու որդի։ Հայ ժողովրդի հակաարաբական պայքարը, մանավանդ արցախահայության ընդվզումները անարդյունք վախճան չունեցան և հանգեցրին Հայաստանի անկախության վերականգնմանը։
ՊԱՐՍԻՑ ՄԻՀՐԱՆՅԱՆ ՏՈՀՄԻ ՊԱՅՔԱՐԸ ԱՌԱՆՇԱՀԻԿՆԵՐԻ ԴԵՄ ԵՎ ԴՐԱ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԸ։ 7-րդ դարում ավարառու ցեղերի անընդհատ կրկնվող արշավանքները և պատմության թատերաբեմ ելած իսլամի նորահավատ՝ արաբների հայակործան դավերի հետևանքով քամվեց Հայոց Արևելից գավառների կենսատու հյութերն ու պարարտ հող նախապատրաստվեց պարսից Միհրանյան