Էջ:Artcakh history.pdf/265

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

խմբերի կազմավորման գործին։

1903թ. վերջերին Կովկասից Սասուն էր հասել Թորգոմի 27 հոգուց բաղկացած խումբը։ 1904թ. հունիսի 26-ին ռուս-թուրքական սահմանը անցնում է հնչակյանների «Արծիվ» հայդուկային խումբը։ Նրանք իրենց քաջագործությամբ ոգևորում էին տեղացիներին։ 1904թ.նորից մահացու վտանգ է կախվում Սասունի հայության գլխին։ Թորգոմը վերադառնալով Ղարաբաղ կամավորական մի ջո­կատ է կազմում՝ «Մրրիկ» անունով։ Խմբի մեջ էին Սասունի վերջին ապստամբության խմբապետներ Ֆարհատը, Մուրադը, Սեպուհը, Որսորդը, Գևորգը, Առաքելը497։

«Մրրիկի» հաղթական մուտքը Սասուն, ցնցություն և ոգևորոթյուն է առաջացնում տեղի և մյուս վայրերի հայության շրջանում։ Սասունցիները ջերմ ընդունելություն են կազմակերպում նրա պատվին։ «Մրրիկի» մուտքը Սասուն ողջունում է նաև մեծ զորավար Անդ­րանիկը։ Եվ տարիներ հետո նա իր հուշերում գրելու էր. «Լուր եկավ ինձի, թե 20 հոգիէ բաղկացեալ ձիավոր խումբ մը եկավ Սեմալ։ Ելանք գացինք Սեմալ, տեսնվեցանք Թումանի հետ, նրանց մեջ կային իմ նախկին ընկերներս…»498։

Թորգոմը Սասունում զբաղվում է կազմակերպչի, պրոպագանդիստի ու թղթակցի աշխատանքներով։ Շուտով ՀՅԴ ընդհանուր ժողովին մասնակցելու նպատակով Կովկաս են մեկնում Թորգոմը և Կայծակը։ Թուրքական ճնշումներին դիմակայելու նպատակով ժողովը որոշեց Թորգոմին նորից վերադարձնել Սասուն։ 1904թ. հուլի­սի 28-ին 61 հոգանոց «Որսկան» խումբը Օլթիով գնում էր Երկիր՝ օգնելու արևմտահայ եղբայրներին։ Սահմանում նրանք բախվեցին զինված մեծաքանակ թուրքերի և քրդերի հետ։ Խումբը բաժանեցին երկու մասի, մի մասը ղեկավարում էր Թորգոմը, մյուսը՝ Որսորդը։

Թիկունքից հարվածում են ցարական սահմանապահները՝ սևհարյուրյակային գնդապետ Բրիկովի հրամանով։ Ֆիդայիների մեծ մասը, այդ թվում նաև Թորգոմը զոհվում են, մի մասն էլ վիրավոր գերի ընկնում։ Բրիկովի հրամանով բոլոր հայ գերիները սվինահարվում են թուրքերի ներկայությամբ։ Հետագայում ֆիդայի Հմայակ Ջանփոլադյանը գնդակահարեց գնդապետ Բրիկովին499։

Արևմտյան Հայաստանի թուրքական լծից ազատագրելու գործին