ԵՐԿՈԻ ՏԵՐՈՎ ԾԱՌԱ ՄԸ
(էջ 13 — 63)
«Երկու տերով ծառա մը» կատակերգությունը Հ. Պարոնյանի մեզ հայտնի առաջին ստեղծագործությունն է՝ գրված 1865 թվականի նոյեմբերի 18-ին, Պոլսում: Համաձայն ժամանակակիցների վկայության՝ հեղինակը չի ցանկացել տպագրել իր անդրանիկ այս երկը, համարելով այն գեղարվեստական տեսակետից թուլ գործ:
Կատակերգությունը առաջին անգամ տպագրվել է 1911 թվականին,
Պոլսում։
Սույն հրատարակության տեքստը պատրաստված է ըստ հեղինակի
ինքնագրի:
Կատակերգությունը գրված է բարակ թղթից կարված, անկազմ և
արդեն դեղնած տետրակի (18,5x24) երկու երեսների վրա, սև թանաքով: Առաջին թերթը վերից վար կիսված է, հանված. հաջորդ երեսի վերին
անկյունում հեղինակը մատիտով գրել է գործող անձանց անունները:
Նույն էջում կան ծրագրային երկու նշումներ՝ «պարոնայք», «եկեղեցիեն»
բառերը: Բուն նյութը սկսվում է երկրորդ էջից, որը համարակալված
առաջին թերթն է: Համարակալումը հեղինակինը չէ, կատարված է հետագայում, սկսվում է 1-ով և ավարտվում 44-ով. ընդամենը 22 թերթ:
Բնագրի վիճակը ընդհանուր առմամբ բավարար է, բացառությամբ
սկզբի երեք թերթերի, որոնք քայքայված են և անջատված տետրակից:
Հեղինակի ձեռագիրը ընթեռնելի է, պարզ և համարյա թե չկան
հիմնական փոփոխություններ, բացառությամբ 41-րդ էջի, որի
մեծ մասը, հայտնի չէ թե ում կողմից, ջնջված է մատիտով, բայց
բնագիրը մնացել է անվթար, նույն ձևով ջնջված են 43-րդ էջի որոշ տողերը: Ինքը ևս, Պարոնյանը մատիտով ջնջել է բնագրի վերջին հատվածը, և փորձել վերաշարադրել, նոր լուծում տալ կատակերգության ավարտին,
բայց մնացել է թերի: Ստորև բերված հատվածը այդ տողերն են, որոնք
ժամանակի ընթացքում աղոտացել և արդեն անվերծանելի են դարձել:
