Էջ:Mikael Nalbandyan, Collected works, Sovetakan grogh (Միքայել Նալբանդյան, Երկեր, Սովետական գրող).djvu/501

նո՜ւյնպիսի ավերակներ, նո՜ւյնպիսի նավաբեկության մնացորդք, որ այսօր երևում են քեզ։ Մինչդեռ ընդհանուրը ապահովված չէ, մասնավորի երջանկությունը մի վաղանցուկ երա՜զ է։ Այսօր երևում է նա, այո՜, բայց վաղը կցնդի. քանզի լոկ տեսաբանական խաբեություն է, կրկնում ենք վերստին։

Մեր մինչև այստեղ խոսածից երևում է, որ մեք, մարդուն համար, իբրև առաջին խնդիր առնում ենք տնտեսական խնդիրը և անվանում ենք նորան «մահու և կյանքի խնդիր»։ Այս բավական է, որ մի տեսակ մարդիկ, որոնց բոլոր հասկացողությունը հիմնվում է երկվության վերա dualisme, պարզմտությամբ կամ հավատարիմ մնալով յուրյանը երկճղի սկզբունքին, մեր քարոզությունը անվանեն նյութականություն, կամ ո՜վ գիտե, դեռևս ինչ ության։

Մեք չենք կարող նոցանից ամեն մինին պատասխան տալ. ոչ թե ասելիք չունինք, այլ որովհետև շատ ականջներ մարմաջում են, և իրական ճշմարտությունը, ո՜հ, շատ մերկ է։ Եվ ավելորդ է պատասխան տալ այնտեղ, ուր խոսում են հեղինակության անունով, որ մեք չենք ընդունում։ Մեք նորա առջև պիտի դնենք գործ, նա մեր առջև պիտի դնե հրաման։ Գործը ցույց տալով պիտի խոսինք համոզման անունով, նա հրամանը մեջ բերելով պիտի պահանջե հնազանդություն։

Հնազանդությո՜ւն... Որի մեջ խորամանկությամբ դրված է բովանդակ ստրկության սերմը։ Ուրացի՜ր, ասում է նա, քո դատողությունը, քո բանականությունը, քո խելքը և հնազանդվի՜ր ինձ։ Դու մեքենա ես, և ես եմ քեզ շարժող զորությունը։ Մեր բառարանի մեջ հնազանդություն խոսքը չկա, որովհետև հրամայական և հնազանդական առնչության մեջ ազատություն չկա։ Մեք համոզում դիտենք, որ հնազանդության պես կույր չէ, որ հրամանի պես չէ բռնաբարում քո հասկացողությանը, այլ աղբերանում է փաստերը և պատճառները գիտակցությամբ քննելուց։

Այո՜, մարդն է մեր կատարելությունը՝ idéal և նորա էական և իրական պետքերից ավելի, ուրիշ բանի հետ վերաբերություն չունինք։ Էական և իրական պետքերի մեջ տեսնում ենք նորա կյանքը, կյանքի պայմանները։ Պայմանների մեջ տեսնում ենք տնտեսական խնդիրը, տեսնում ենք մարդկային համերաշխությունը, որ դավանում ենք աղբյուր, անկեղծ և հաշվատու բարոյականության և որի առջև միայն խոնարհեցնում ենք մեր ծունրը։

Մարդը չէ գողանում, բայց եթե նա չէ գողանում նորա համար, որ օրենքը արգելում է գողանալ, նա գո՜ղ է և ավազակ։ Մարդը չէ սպանում, եթե այն պատճառով միայն, որ սպանությունը արգելված է, ի վերջո, այն բոլոր հանցանքները, որ նա չէ գործում, եթե չէ գործում