ձանագրություններում մ․ թ․ ա․ Ill–II հազարամյակում։ Ընդարձակ գրավոր հու– շարձաններ կան աքքադերենով, հին հրե– երեն, սիրիերեն և այլ արամեական բար– բառներով, եթովպերենով ե, մասնավորա– պես, արաբերենով, որը երկար ժամանակ եղել է նաև Իրանի, Միջին Ասիայի, Իս– պանիայի և շաա այլ երկրների գրական լեզուն։ Գրավոր լեզուներ են տիգրե լե– զուն, ամհարերենը, մալթերենը են։ Մ․ լ–ի հնչյունական հատկանիշներից են ձայ– նավորների սահմանափակ քանակը, եռա– շարք բաղաձայնական համակարգը (ձայ– նեղ, խուլ և կոկորդային պայթյունով ար– տասանվող բաղաձայններ), պայթաշփա– կանների բացակայությունը, ռնգային, քմալեզվակային և կոկորդային պայթա– կան բաղաձայնների առկայությունը։ Ար– մատը սովորաբար կազմված է 3 բաղա– ձայնից, որը և կրում է բառարանային հիմ– նական իմաստը, միաժամանակ ձայնա– վորումը, վերջածանցները, նախածանց– ները և միջածանցները ճշգրտում են ար– մատի իմաստը կամ տալիս են նրան քե– րականական կարգ։ Կան արմատի վաղ հետքեր, որոնցում առկա են 2–3 բաղա– ձայն և ձայնավոր։ Ա․ լ․ ունեն բառակազ– մական բարդ համակարգ՝ ածանցումով և ձայնավորման փոփոխությամբ։ Մեծ դեր է կատարում սեռական հոլովով դրված անվանական որոշիչը։ Հին աքքադերենն ունի 5 հոլով, մյուս հին Ա․ լ․՝ 3։ Հետագա– յում հոլովական համակարգը բոլոր Ա․ լ–ում վերանում է։ Կան երկակի և հոգ– նակի թվի կարգեր։ Վերջինս հվ․ Ա․ լ–ում մեծ մասամբ դուրս է մղվել։ Բայական հա– մակարգին բնորոշ են այսպես կոչված «ցեղակիցն բառերը, որոնք կապակցված են միենույն ձայնավորումն ունեցող հիմ– քերի խմբերով։ Ցուրաքանչյուր «ցեղա– յին» բառ ունենում է փոփոխությունների ամբողջական համակարգ՝ ըստ դեմքի, թվի, կերպի են։ ժամանակի կարգը զար– գացել է ավելի ուշ,։ Գբկ․ Крымский А․ Е․, Семитские языки и народы (со включением двух ста– тей Т․ Нёльдеке), 2 изд․, ч․ 2–3, М․, 1909– 1912; Дьяконов И․ М․, Семитохамит– ские языки, М․, 1965; Гранде Б․ М․, Введение в сравнительное изучение семит– ских языков, М․, 1972․
ՍԵՄԱՆՈՎԱ Լյուդմիլա Վիկտորովնա (ծն․ 4․5․1928, Լենինգրադ)/ բալետի սովետա– կան արտիստուհի։ ՀԱԱՀ ժող․ արտիս– տուհի (1963)։ 1946-ին ավարտել է Լենին– գրադի Վագանովայի անվ․ պարարվեստի ուսումնարանը։ 1947-ից՝ Երևանի օպերա– յի և բալետի թատրոնի պարուհի։ Դերա– պարերից են՝ Գայանե (խաչատրյանի «Գայանե»), Ռուգան (Եղիազարյանի «Մե– վան»), Մարմար (Հովհաննիսյանի «Մար– մար»), Չմշկիկ («Խանդութ», ըստ Մպեն– դիարյանի երաժշտության), Օդետա–Օդի– լիա (Չայկովսկու «Կարապի լիճը»), ժիզել (Ադանի «ժիզել»), Մոխրոտ (Պրոկոֆեի «Մոխրոտը»), Կիտրի (Մինկուսի «Դոն Կիխոտ»), Գյուլնար (Ռիմսկի–Կորսա– կովի «Շեհերազադե»)։ 1948-ից (բացի 1952–65)՝ Երեանի պարարվեստի ուսում– նարանի դասական պարի պարուսույց։ Գ․ Ստեփանյան
ՍԵՄԱՆՏԻԿԱ, ուսմունք նշանների և նշա– նային արտահայտությունների, լեզվա– բանության մեջ՝ լեզվական տարբեր միա– վորների, նշանակության և իմաստների մասին։ Տես Իմաստաբանություն։ Ս ԵՄԱՇԿ Ո Նիկոլայ Ալեքսանդրովիչ (1874–1949), սովետական կուսակցական և պետ․ գործիչ, սովետական առողջապա– հության կազմակերպիչներից, ԱԱՀՄ բժշկ․ (1944) և ՌԱՖԱՀ մանկավարժական (1945) գիտությունների ակադեմիաների ակադեմիկոս։ Կոմունիստական կուսակ– ցության անդամ 1893-ից։ Մովորել է Մոսկ– վայի համալսարանի բժշկ․ ֆակուլտետում (1891 – 95)։ 1895-ին, հեղափոխական շարժմանը մասնակցելու համար ձերբա– կալվել և աքսորվել է։ Ավարտել է Կազանի համալսարանի բժշկ․ ֆակուլտետը (1901)։ Մինչե 1904-ը, որպես բժիշկ, աշխատել է Օրյոլի և Աամարայի նահանգներում։ 1904-ից աշխատել է ՌԱԴԲԿ Նիժնի Նով– գորոդի կոմիտեում, 1905-ի հեղափոխա– կան իրադարձությունների ժամանակ եղել է Աորմովոյի գործարանի գործադուլի կազմակերպիչներից, որի համար վերըս– տին ձերբակալվել է։ 1906-ին տարագրվել է՛ Շվեյցարիա (ժնե), որտեղ առաջին ան– գամ հանդիպել է Վ․ Ի․ Լենինին։ 1907-ի Ն․ Ա․ Սեմաշկո ժնեի բոլշեիկյան կազմակերպությունից մասնակցել է II Ինտերնացիոնալի Շտուտ– գարդի կոնգրեսի աշխատանքներին։ 1908-ին բոլշեիկյան արտասահմանյան կենտրոնի հետ տեղափոխվել է Փարիզ, որտեղ մինչե 1910-ը եղել ԷՌՄԴԲԿ Կենտ– կոմի արտասահմանյան բյուրոյի քարտու– ղարը, մասնակցել Լոնժյումոյի կուսակ– ցական դպրոցի գործունեությանը (1911)։ 1912-ին Պրագայում կայացած ՌՄԴԲԿ VI համառուսաստանյան կոնֆերանսում Մ․ հանդես է եկել բանվորների ապահովա– գրության հարցի մասին զեկուցումով, նրա կազմած բանաձեի նախագիծը խմբագրել է Վ․ Ի․ Լենինը և ընդունվել կոնֆերան– սում։ 1913-ին Մերբիայում և Բուլղա– րիայում մասնակցել է ս–դ․ շարժմանը։ 1914–18-ի առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբին ներկալվել է։ 1917-ի սեպտեմբերին վերադարձել է Մոսկվա և բոլշեիկյան ֆրակցիայի կողմից ընտրվել Պյատնիցկիի շրջանային վարչության նա– խագահ։ Եղել է ՌԱԴԲ(բ)Կ VI համագու– մարի պատգամավոր, մասնակցել Մոսկ– վայի հոկտեմբերյան զինված ապստամ– բության նախապատրաստմանը, կազմա– կերպել նրա մասնակիցների բժշկ․ օգ– նության գործը։ Մ․ 1918–1930-ին եղել է ՌԱՖՄՀ առողջապահության առաջին ժող– կոմը։ 1921 – 1949-ին՝ Մոսկվայի համալ– սարանի բժշկ․ ֆակուլտետի (1930-ից՝ Մոսկվայի 1-ին բժշկ․ ինստ–ի) սոցիալա– կան հիգիենայի ամբիոնի պրոֆեսոր, վա– րիչ։ 1930–36-ին միաժամանակ աշխատել է Հււմամիութենական ԿԳԿ–ում, եղել նրա նախագահության անդամ, Մանկական հանձնաժողովի նախագահ։ 1945–49-ին Մ․ Ո–ՄՖԱՀ ՄԳԱ դպրոցական հիգիենայի, միաժամանակ (1947–49) ԱԱՀՄ ԲԳԱ առողջապահության կազմակերպման և բժշկության պատմության ինստ–ների դի– րեկ ոորն էր, 1927–36-ին՝ Բժշկ․ մեծ հան– րագիտարանի գլխ․ խմբագիրը։ Եղել է ՀաւԿ(բ)Կ X, XII –XIV համագումարների պատգամավոր։ Պարգեատրվել է Լենինի և Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքա– նշա Աներով։ ծ/^․Избр․ произведения, 2 изд․, М․, 1967․ ՍԵ1 ՛ԱՐԱՆԴ՛, (Semarang), քաղաք և նա– վահանգիստ Ինդոնեզիայում, ճավա կըղ– զու հս–ում։ Կենտր․ ճավա պրովինցիա– յի վարչական կենտրոնը։ 646 հզ․ բն․ (1978)։ Առետր․ և արդ․ խոշոր կենտրոն է, տրանսպորտային հանգույց։ Արտահա– նում է գյուղատնտ․ մթերքներ (շաքար, ծխախոտ, սուրճ)։ Կա սննդի, տեքստիլ, ծխախոտի արդյունաբերություն, արհես– տագործություն (այդ թվում վւողային․երա– ժըշւոական գործիքների արտադրություն)։ ՍԵՄԱ–ՀԱՍՏԱՆ ԼԵԶՈՒՆԵՐ, Հս․ Աֆրի– կայում և հվ–արմ․ Ասիայում տարածված աֆրիկա–ասիական կամ աֆրասիական լեզվաընտանիքի ավանդական (հնացած) անունը։ Մ–ք․ լ․, ամենայն հավանականու– թյամբ, ունեն 5 ճյուղ՝ սեմական, եգիպտ․, բերբերա–լիբիական, քուշական և չադա– կան․ որոշ հետազոտողներ արմ․-քուշա– կաե լեզուները համարում են օմոյան ճյու– ղին պատկանող։ Մեմական լեզուներով խոսում է ավելի քան 120 մլն մարդ։ Եգիպտ․ ճյո դը (եգիպտերեն) XVII դարից մեռած է․ եգիպտերենի ուշ ձեը՝ ղպտիերենը, օգ– տագործում են քրիստոնյա եգիպտացի– ները եկեղեց․ արարողությունների ժամա– նայ։ Բերբերական ճյուղն ունի իրարա– մերձ բարբառային խմբեր։ Այս ճյուղին են պատկանում հին գրավոր լիբիա–նու– միւլերենը ե, որ քիչ հավանական է, Կա– նա րյան կղզիների մեռած լեզուն՝ գուան– չերենը։ Քուշական լեզուները տրոհվում են 5 ենթաճյուղի։ Չադական խմբին են պատկանում հաուսա լեզուն, կոտոկո լեզուները ևն։ Ըստ նախնական դասա– կարգման, այս խումբը բաժանվում է 10 ենյ»ախմբի։ Մ–ք․ լ–ին բնորոշ է բաղաձայն– նեւի 3 խմբի (ձայնեղ, խուլ և «էմֆատիկ»՝ ըմցանայնացած, քմայնացած) առկայու– թյանը և ոչ վանկարար ու–ի և յ–ի, ինչպես նաե բաղաձայնի դերում կոկորդային պայթյունի օգտագործումը։ Որոշ հին աֆ– րասիական հնչույթներ մի քանի լեզվա– ճրւղերում վերացել են։ Առանձին լեզու– ներում կորսվել են նաև «էմֆատիկ» բա– ղաձայնները։ Համաաֆրասիական լեզվի աոսնձին ճյուղեր իրարից հեռացել են վաղ անցյալում և այդ պատճառով ժամա– նակակից Մ–ք․ լ–ի ազգակցության աստի– ճանն ավելի փոքր է, քան հնդեվրոպական լեզուներինը։ Նկատելի է դերանունների, բս յական նախածանցների և համեմատա– բար փոքրաթիվ հնագույն բառերի նմա– նությունը։ Հին ածանցային, այդ թվում՝ նախնա– կան հոլովական թեքումը Մ–ք․ լ–ի մեծ մասում չի պահպանվել։
