վըրդի անցյալին, այցելել Վենեաիկի Մխի– թաբյաններին և հայկ․ այլ կենտրոններ։ Գ–ի «Լաց մի՝ լինի, Տայաստա՚ն․․․» բա–նաստեղծությունը բողոք է հայ ժողովրդի ջարդարարների դեմ։ Երկար տարիևեը աշխատակցել է ոում․ «Արարատ» հայա–գիտական հանդեսին։
ԳԵՈՐԳԻՈՒ Վիրջիլ (ծն․ 22․3․1905, Ռո–ման), ռումինացի հայազգի դաշնակա– հար, կոմպոզիտոր և բանաստեղծ։ 1926-ին ավարտել է Բուխարեստի կոնսերվատո–րիան, կատարելագործվել Վիեննայում և Փարիզում։ Բուխարեստի ֆիլհարմոնիա–յի սիմֆոնիկ նվագախմբի հևտ հյուրա–խաղերով հանդես է եկել տարբեր երկըր– ներում (ՍՍՏՄ–ում՝ 1958, 1967)։ Գրել է սիմֆոնիկ (Կոնցերտ դաշնամուրի և նվա–գախմբի համար, 1950, Օրատորիա, 1956) և կամերային (Սյուիտ ջութակի և դաշնա–մուրի համար, 1959, Կապրիչչո կլառնե–տի և դաշնամուրի համար, 1964) ստեղ–ծագործություններ, երաժշտագիտական աշխատություններ։ Գ–ի բանաստեղծու–թյունների ժողովածուներից են «Քնած անտառը» (1943), «Պոեմներ» (1956), «Բա– նաստեղծություևներ» (1968)։ Տանդես է եկել նան հայ կոմպոզիտորների գործե–րի կատարմամբ։ йш Щ С " Նկ․ 2․ Էլեկ–տրամագնի–սական գ և ո– ֆ ո ն․ / – կոր–պուս, 2 – իներտ զանգված՝ մագ–նիս, 3–բևեռային ծայրեր, 4 – փո–փոխվող ճեղքեր՝ մագնիսի բևեռնե–րի և միջուկների (5) միջև, 6–մագ–նիսը պահող հարթ զսպանակներ Գ․ Գեորգիու–Դեժ
ԳԵՈՐԳԻՈՒ–ԴԵԺ (Gheorghiu-Dej) Գեորգե (8․11․1901, Բիրլադ– 19․3․1965, Բուխա– րեստ), ռումինական պետական գործիչ։ Ռումինիայի կոմկուսի (ՌԿԿ) անդամ 1930-ից։ 1930-ական թթ․ կեսերից ակտիվո–րեն մասնակցել է բանվորական շարժմա–նը։ Գ․ զգալի ներդրում է կատարել սովե– տա–ռումինական բարեկամության ամրա–պնդման մեջ։ Աշխատել է որպես ՌԿԿ ԿԿ–ի գլխավոր քարտուղար (1955–65), ՌԺՏ Պետական խորհրդի նախագահ (1961–65);
ԳԵՈՔԻՄԻԱ, տես Երկրաքիմիա։
ԳԵՈՖԻԶԻԿԱ, տես Երկրաֆիզիկա։
ԳԵՈՖՈՆ (գեո․․․ և ․․․ ֆոն), երկրակեղևի վերին շերտերում տարածվող ձայնային Նկ․ 1․ գեոֆոնի սխեման․ 1 – կորպուս, 2 – դիաֆրագմա, 3 – բեռ, 4 – աշխատան–քային ծավալներ, 5 – լսողական խողովակ–ներ, 6 – հողաշերտ ալիքների ընդունիչ։ Գ․ մի տուփ Է, ուր մետաղական երկու բարակ ճկուն թի–թեղիկների միջև ձիգ ամրացված է ծանր մասսան (տես նկ․)։ ժամանակակից Գ–նե– 2, ձՍձ III 6ատոր րըն (հետախուզական սեյսմոգրաֆները) ունեն Էլեկտրամեխանիկական փոխար–կիչներ, ուժարար և օսցիլոգրաֆ։ Գ․ օգ–տագործվում է ապարների ակուստիկ ուսումնասիրման, սակրավորային, ինչ–պես նաև լեռնափրկարար աշխատանք–ների ժամանակ։
ԳԵՌԼԱ, Կեր լա, Տայաքաղաք (լաա․ Արմենոպոլիս, գերմ․ Արմենիերշ– տադ, հունգ․ Սամոշույվար, Էորմենիվա– րոշ), քաղաք Ռումինական Սոցիալիս–տական Տանրապետության Կլուժ գավա–ռում, Սոմեշուլ Միկ գետի ձախ ափին։ 15,1 հզ․ բն․ (1971)։ Գ–ում կան փայտա–մշակման, աղյուսի, տեքստիլ, արևելյան գորգերի պատրաստման, սննդի արդյու–նաբերության ձեռնարկություններ։ Զար–գացած է գյուղատնտեսությունը, հիմնա–կանում՝ պտղաբուծությունն ու անասնա–պահությունը։ Տայտնի է իր բուժիչ հան–քային ջրերով։ Գ–ում հոծ հայություն է հաստատվել 1672-ին, երբ Մոլդովայից Տրանսիլվանիա են եկել հայ գաղթականներ, որոնց հրա– վիրել էր տեղի իշխան Միքայել Ա Ապա– ֆին։ Սակայն Գ․ քաղաք է դարձել XVI11դ․ սկզբին։ Նույն ժամանակ հայազգի Ալեք– սա ճարտարապետը կազմել է Գ–ի կա–ռուցման նախագիծը։ Գ–ի առաջին ինքնա– վարական մարմինը («դրլնաչ»), քաղա–քային վարչությունն ու դատարանը ևիմնը– վել են Տրանսիլվանիայի իշխանի հրամա–նով՝ 1714-ին։ Դատավորը նաև քաղաքա–պեւոն էր․ ընտրվել է երեք տարի ժամանա–կով։ XVIII դ․ սկզբին Գ–ում ստեղծվեց Տրանսիլվանիայի հայերի առաջնորդու–թյան կենտրոն՝ 0․ Վրզարյանի գլխավորու–թյամբ։ Վերջինիս մահից (1715) հետո Տրանսիլվանիայի լատին եպիսկոպոսը ինքնակոչ կերպով իր ձեռքը վերցրեց հա–յերի հոգևոր ղեկավարությունը։ Այնու– Գեռլա Գեռլայի հայկական արական որբանոց–դպրոցը հետն Գ–ի հայերը 215 տարի գլխավորել են Տրանսիլվանիայի հայերի պայքարը հայկ․ հոգևոր առաջնորդության վերա–կանգնման, ինչպես նաև հայկ․ ավան–դույթների և հայալեզու դպրոցնևրի պահ–պանման համար։ 1726-ին Ավստրիայի կայսր Կարլոս IV-ի հրովարտակով, պաշ–տոնապես, հայերն իրավունք են ստացել Գ–ում բնակվելու (այլազգիների բնակու–թյունը արգելվում էր), առանց մաքսի առևտուր անելու, դատավոր կամ քաղա–քապեւո ունենալու և խորհրդականներ («ծերեր») ընտրելու։ Մարիա Թերեզա (1740–80) կայսրուհու ժամանակ հարուստ նայերին տրվել են ազնվականական տիտ–ղոսներ։ Գ․ դարձել է Տրանսիլվանիայի հայերի կենտրոնը։ 1757-ին ստեղծվել է հարյուրոց ժողովը («սուտա»), որը գլխա–վորել է սուտաշը (հարյուրապետը)։ Այն ենթակա էր քաղաքային վարչությանը։ Գ․ ունեցել է իր կնիքը և զինանշանը (երկ–գլխանի արծիվ)։ Կային արհեստավորա–կան, առևտրական, ինչպես նաև հոգևոր եղբայրություններ։ Մեծ ժողովրդականու–թյուն է վայելել *Կարիճվորաց եղբայրու–թյունը»։ Տռչակված էին Գ–ի կաշեգործնե–րը․ նրանց հիմնադրած ֆաբրիկաները երկրի առաջին ձեռնարկություններից էին։ Գ–ի հայերը գործուն մասնակցություն են ունեցել երկրի քաղ․ կյանքին։ XVIII դ․ թուրքերի դեմ կռիվների ժամանակ հայև– րը կառավարությանը օժանդակել են՝ տա–լով 100 հզ․ ֆլորին։ Գ․ եղել է հայ գրչու–թյան կենտրոն, ունեցել հարուստ դիվան։ Գ–ի փաստաթղթերի կարևոր մասն այժմ պահվում է Կլուժի պետ․ արխիվում (Ռու– մինիա)։ Գ–ում առաջին հայկ․ եկեղեցին կառուցվել է 1675-ին։ Այն ավերվել է, նրա տեղում XVIII դ․ 2-րդ կեսին կառուցվել է Գ–ի մայր տաճարը (Ս․ Երրորդություն)։ 1724-ին Շիմայան եղբայրները Գ–ում կառուցել են Ավետման եկեղեցին։ XIX դ․ և XX-ի սկզբին Գ–ի հայերը կառուցել են նաև մատուռներ, հունգ․ եկեղեցի, որբա–նոցներ։ Գ–ի հայերը մասնակցել են 1848-ի հե–ղափոխությանը։ Քաղաքում ստեղծվել է գվարդիա։ Տունգ, հեղավւոխության առաջ–նորդ Լայոշ Կոշուտը Գ–ի դեպուտատ Գեր– գեյ Շիմայիին (Գր․ Շիմայան) նշանակել է Տրանսիլվանիայի ազգությունների հարցի կոմիսար։ Տրանսիլվանիայի հեղա–փոխական ուժերի ընդևանուր հրա–մանատար գեն․ Բեմի օգնականը և ապա հաջորդը դարձել է հայազգի գեն․ Ցանոշ Ցեցը (Տովհաննես Ցեցյան, 1822–1904)։ Տեղափոխության պարտությունից հետո Գ–ի բնակչությունը մեծ ռազմատուգանք է վճարել, ապա՝ ավարառության են–թարկվել։ Այնուամենայնիվ քաղաքի վար–
