է 200 մլն մարդ, 1000-ին՝ 275 մլն, XYII դ՝․ 500 մլն, 1900-ին՝ 1,6 մլրդ, 1950-ին՝ 2,5 մլրդ, իսկ 1976-ի մարտին՝ 4,0 մլրդ։ Առանձնապես արագ աճում է զարգացող երկրների՝ Ասիայի, Աֆրիկայի և Լատի–նական Ամերիկայի բնակչությունը։ Աճող բնակչության պայմանների բարե–լավումը առաջին հերթին կապված է բնա–կան և սոցիալ–տնտեսական հարաբերու–թյունների հետ։ Արագ աճող բնակչու–թյունը շատ երկրների (հատկապես զար–գացող) առջն դնում է ժողովրդին պարե–նով ապահովելու պրոբլեմը։ Աշխարհի բնակչության 50% –ը լիարժեք չի սնվում, կապիտալիստական ևրկրներում սովից տարեկան մեռնում է 2 մլն մարդ։ Բնակ–չության սննդով ապահովվածությունը բարձրացնելու ևամար աևևրաժևշտ է ընդարձակել մշակվող տարածություննե–րը։ ՄԱԿ–ի տվյալներով 1968-ի սկզբնե–րին ցամաքի 15 մլրդ հա տարածությունից միայն 1,4 մլրդ հա էր զբաղված ցանքսե–րով և բազմամյա տնկարկներով, մինչդեռ մշակման համար պիտանի ևողերը կազ–մում են 6,5 մլրդ հա։ Մեծ հնարավորություն կա նույնպես բերքատվության ավելաց–ման ն անասնապահության մթերատվու–թյան ավելացման գծով։ Սննդի պաշար– ները կարող են լրացվել նան Տամաշխար– հային օվկիանոսի ռեսուրսներից։ Առաջ–նահերթ խնդիր է ևան քաղցրահամ ջրե–րով աշխարևի բնակչությանն ապահովե–լը։ Այս տեսակետից կարնոր նշանակու–թյուն ունի ջրային հաշվեկշռի վերափոխու–մը (տես Ջրային ռեսուրսներ)։ Մարդկությունը ապահովված է նան այլ հարստությունների ռեզերվներով, ըստ որում, սպառվող հարստության մի տեսա–կը կարող է փոխարինվել այլ տեսակով։ Ն․ Վ․ Մելնիկովի ևաշվարկներով Ե–ի բնակչությունը վառելիքի սովորական տե–սակներով (նավթ, գազ, ածուխ, այրվող թերթաքարեր, 1980-ի մակարդակով հաշ–ված) ապահովված է 300–320 տարի։ Ապագայում վառելիքային և էներգետիկ տևտեսությաև մեջ հիմնական տեղը կգրա–վի ջերմամիջուկային էներգիան։ Տումքի մնացած տեսակների գծով նույնպես կան մեծ ռեզերվներ, միայն անհրաժեշտ է ստեղծել բարենպաստ սոցիալ–տնտեսա– կան պայմաններ դրանց ռացիոնալ օգ–տագործման համար։ Այդպիսի պայման–ներ են ստեղծվել սոցիալիստական հասա–րակարգում։ Քարտեզները տես 600–601 ն 608–609 էջերի միջն՝ ներդիրներում։ Գրկ* Բաղդասարյան Ա․ Բ․, Բնու–թյան պահպանության արդի պրոբլեմները, Ե․, 1975։ Развитие наук о Земле в СССР, М․, 1967; Григорьев А․ А-, Законо–мерности строения и развития географиче–ской среды, М․, 1966; Калесник С․ В», Общие географические закономерности Земли, М․, 1970; Хргиан А․ X․, Физика ат–мосферы, 2 изд․, М․, 1958; П о г о с я н Х․П․, Туркетти 3․ Л․ * Атмосфера Земли, М․, 1970; Калинин Г․ П․, Проб–лемы глобальной гидрологии, М․, 1968; А р- манд Д․ Л․, Наука о ландшафте, М․, 1975; Опарин А» И․> Жизнь, ее приро–да, происхождение и развитие, 2 изд․, М․, 1968; Бернал Д․, Возникновение жизни, пер․ с англ․, М․, 1969; Вернадский В․ И․, Биосфера, М․, 1967; Львович М․ И․, Человек и воды, М․, 1963; Пок* шишевский В» В», География населе–ния СССР, М․, 1971; Ն ու յ ն ի, География населения "зарубежных стран, М․, 1971; Асланян А․ Т *, Исследование по теории тектонической деформации Земли, Е․, 1955> Ն ու յ ն ի, Основы количественной теории магнитного поля Земли, E․s 1962; Ն ու յ ն ի, Квантовое представление внутреннего строе–ния Земли, «Տեղեկագիր ՏՍՍՏ ԳԱ, երկրբ․ և աշխարհգր․ գիտ․», հ․ 16, 1963, N° 6;< Жуков М* М․ Славин В․ Ц», Ду–наева Н» Н․ Основы геологии, 2 изд․, М․, 1971; Гутенберг Б․, Физика земных недр, пер․ с англ», М․? 1963; Маг–ницкий! В* А․* Внутреннее строение и физика Земли, М․, 1965; Муратов М« В<; Происхождение материков и океа–нических впадин, М«, 1975;՛ Лутц Б․ Г․, Химический состав континентальной коры и верхней мантии Земли, М․, 1975; Мей–сон Б․, Основы геохимии, М», 1970; Б е- лоусов В* В», Основы геотектоники, М․, 1975; Жарков В․ Н», Трубицын В․ П․, Самсоненко Л․ В․, Физика Земли и планет ^ Фигуры и внутреннее строе–ние, М», 1971; Birch F․, Density and composition of mantle and core, «Journal of Geophysical Research», 1964, v․ 69, № 20; Haddon R․ A․, Bullen K»E․, An Earth model incorporating free Earth oscilla–tion data, «Physics of the Earth and Planetary Interiors», 1969, April, v․ 2, № 1; The Earth’s crust and upper mantle, ed․ by P․ J․ Hart, Wash․, 1969, IX․ Ասչանյան, Ա• Բաղդասարյան, Ր․ Թոսէանյան
ԵՐԿԻՐ», քաղաքակաև և գրակաև շա–բաթաթերթ։ Տրատարակվել է 1957– 1968-ին, Աթենքում։ Խմբագիրներ՝ Ա․Պետ– րոսյան, Պ․ Պետրոսյան։ Ռամկավար ազատական կուսակցության օրգանը։ Լու–սաբանել է Տունաստանի հայ գաղթօջա–խի, ինչպես նան սփյուռքի հասարակա– կան–մշակութային կյանքը, հայրենադար–ձության ևարցեր։ Լայն տեղ է հատկացրել Սովետական Տայաստանի տնտ․ վերելքին, շինարա–րությանը, գրականության, արվեստի, գիտության նվաճումներին։ «Ե․» հանդես է եկել դաշնակցության դեմ, մերկացրել նրա հակաժողովրդական քաղաքականու–թյունը։
ԵՐԿԻՐ», քաղաքական, գրական ն հա–սարակական օրաթերթ։ Լույս է աեսել 1919–22-ին, Կ․ Պոլսում։ Տնչակյան կու–սակցության օրգան։ Խմբագիրներ՝ Վ․ Զեյթունցյան, Տ․ Գալճյան, Է․ Չաիուր– յան։ Արտացոլել է Մերձավոր Արևելքի քաղ․ իրավիճակը, հույև–թուրքական պա–տերազմը, Կիլիկիայի ու Զմյուռնիայի դեպքերը, Կ․ Պոլսի հայության արտա–գաղթը, քննադատել արնմտյան երկրների դիվանագիտությունը։ «Ե․» ողջունել է սովետական կարգերի հաստատումը Տա– յասաանում, օգնել ամրապնդելու գաղու–թի կապը հայրենիքի հետ, հանդես է եկել դաշնակցության գաղափարախոսության ն գործունեության դեմ։ Տպագրել է Վ, Ե․ Լենինի ճառը Սովետների IX համագու–մարում, «Մարտնչող մատերիալիզմի մա–սին» հոդվածը, նյութեր Անդրկովկասի Ֆեդերացիայի կազմավորման վերաբեր–յալ, հայ հեղինակների ստեղծագործու–թյուններ, թարգմանություններ։ Աշխա–տակցել են Ս․ Քարյանը, Մ․ Օշինը (Ուզունյան), Վ․ Թոթովենցը, Տ․ Պողոս– յանը և ուրիշներ։ Մ․ Բաքչոյան
ԵՐԿԻՐ», գրականության ն արվեստի պարբերագիրք։ Տրատարակվել է 1956– 1959-ին, Տալեպում։ Պատասխանատու խմբագիրներ՝ Մ․ Գուշակճյան, Տ․ Գու– յումջյան։ Տպագրել է Մերձավոր Արնել– քում ապրող հայ գրողների չափածո և արձակ ստեղծագործությունները, ման– «Երկիր» պարբերա–գրքի շապիկը կավարժական ու գիտական հոդվածներ, գրախոսություններ, նյութեր արվեստի ու մշակույթի գործիչների մասին։ Պատկե–րել է ևալեպահայ մշակութային կյանքը։ Նպատակ ունենալով հայ ընթերցողին ծանոթացնել արաբ․ գրականությանը՝ լայն տեղ է հատկացրել արաբ գրողների (Ահմեդ Ֆեևմի, Աբդալ Ռահման Էլ–Խտ– միսի, Լուեյ Տերվիշ, Զորջ Թարապիշի ն ուրիշներ) կյանքին ու գործերին։ «Ե․» եղել է հայրենաբաղձ հայերի ընդհանուր միության «Դեպի երկիր» (1945–47, 1949) պարբերագրքի շարունակությունը։
ԵՐԿԼԵ&ՎՈհԹՅՈհՆ, բիլիևգվիզմ, երկու լեզուների կամ միննույն լեզվի եր–կու տարբերակների տիրապետումը ն օգտագործումը։ Ըստ կրողների ընդգըրկ– ման կարող է լինել՝ անհատական, խըմ– բային, մասսայական և համընդհանուր։ Մասսայական և համընդհանուր Ե․ առա–ջանում է պատմականորեն, որպես հետե– վանք գրավումների, խաղաղ կամ հարկա–դիր վերաբնակեցումների, հարևան ժո– ղովուրդների կամ այլալեզու խմբերի հետ կոնտակտների։ Ե–յան ժամանակ յու–րաքանչյուր լեզվի տիրապետման աստի–ճանը, լեզուները կրողների միջև հաղոր–դակցական ոլորտների բաշխումը և խոսող–ների հարաբերությունը դրանց հետ պայ–մանավորված են բազմաթիվ գործոննե–րով՝ խոսող հանրության սոցիալական, տնտ․, քաղ․ և մշակութային կյանքով։ Ե–յան դեպքում լեզուների բախումից կա–րող է նրանցից մեկը դուրս մղվել մյուսի կողմից, կամ դրանց հիմքի վրա գոյանալ նոր լեզու և կամ կարող ևն երկու լեզու–ներն էլ ենթարկվել լեզվական կառուց–վածքի՝ հնչյունական (արտասանական), քերականական (բառապաշարային) փո–փոխությունների ։ Գրկ․ Блумфилд Л•, Язык, пер․ с англ․յ М․, 1968; Проблемы двуязычия и многоязычия, сб․ ст․, М․, 1972․ ԵՐԿխՈՍՈԻԹՅՈհՆ, դիալոգ (<հուն․ Ցւճ^օ^օտ – զրույց, խոսակցություն), խո–սակցություն երկու անձանց միջն։ Ե–յան յուրաքանչյուր արտահայտություն ուղըղ–
