պերյանի՝ մանուկների համար գրած պատ– մըվածքները, առակներն ու բանաստեղ– ծությունները: Ունեցել է հանելուկների, զվարճալիքների և խաղերի նկարագրու– թյունների բաժին:
ԹԱՏՐՈՆ ԵՎ ԵՐԱԺՇՏՈՒԹՅՈՒՆ», թա– ւոերական–երաժշաական պատկերազարդ հանդես: Լույս է տեսել 1910–17-ին, Րաքվում, անկանոն պարբերականու– թյամբ: Խմբագիր–հրատարակիչ՝ Ա. Մա– յիԱւսԱ: Տպագրել է հայկ., ռուս., արեմտա– եվրոպական թատրոնի, երաժշտության վերաբերյալ ուսումնասիրություններ, գրական ստեղծագործություններ, կեն– սագրականներ, հուշեր, թարգմանություն– ներ ռուս U եվրոպական գրականությու– նից: Տպագրվել են Պ. Ադամյանի նամակ– ները, Լեոյի «Հայ արվեստը» աշխատու– թյունը: Աշխատակցել են Կոմիտասը, Գ. Չմշկյանը, Գ. Բաշինշաղյանը, Ռ. Ղոր– ղանյանը, Ա. Մանուկյանը, Ա. Տեր–Ղևոնդ– յանը, Գ. Չուբարը և ուրիշներ: «Թատրոն և երաժշտություն» հանդեսի շա– պիկը ԹԱՐ, Թ հ ա ր, անապատային և կիսա– անապատային հարթավայր Հնդկաստա– նում և Պակիստանում, Ինդոս–Գանգես– յան դաշտավայրի արևմուտքում, Ինդոս գետի ձախ ափին:
ԹԱՐՄԻ (հուն. յոՅօ%), բորբոքային ար– ւոաքիրա: Պղտոր, թանձր հեղուկ է, դեղ– նագորշավուն, երբեմն՝ կանաչ գույնի: Պարունակում է արյան սպիտակ մարմ– նիկներ (լեյկոցիտներ), սպիտակուցներ, հյուսվածքների, ֆերմենտների քայքայ– ման նյութեր: Թ–ից տոքսիկ նյութերը կա– րող են անցնել արյան մեշ, ուստի այն անհրաժեշտ է հեռացնել:
ԹԱՐԱԽԱԿՈՒՅՏ, աբսցես (լատ. ab- cessus – թարախապալար), հյուսվածք– ների սահմանափակ թարախային բորբո– քում: Բնորոշվում է թարախային խոռոչի առաջացմամբ և հյուսվածքների քայքա– յումով: Կարող է տեղակայվել բոլոր հյուս– վածքներում և օրգաններում կամ օրգան– ների միշև (միշաղիքային, ենթաստոծանա– յին), առաշանալ ինքնուրույն կամ որպես այլ հիվանդությունների (թոքաբորբ, վնասվածք) բարդություն: Հարուցիչնե– րը թարախածին մանրէներն են, որոնք օրգանիզմ են թափանցում վնասված լոր– ձաթաղանթների կամ մաշկի միշոցով, իսկ երբեմն բորբոքային այլ օջախներից՝ արյան և ավիշի հոսքով: Օրգանիզմի պաշտպանական ռեակցիան արտահայտ– վում է Թ< առողշ հյուսվածքներից սահ– մանազատող պատիճի (կապսուլա) առա– շացմամբ: Թ–ի ախտանշանները բազմա– զան են, նայած որ օրգանն է ախտահար– ված: Բուժումը՝ վիրաբուժական:
ԹԱՐԱԽԱՄԱՇԿՈՒԹՅՈՒՆ, պ ի Ո դ և ր միա (հուն. avo% – թարախ և 6ep(ia – մաշկ), մաշկի թարախային բորբոքում: Հարուցիչները թարախածին կոկերն են: Մաշկի հաճախակի հանդիպող հիվանդու– թյուններից է: Կարող է առաշանալ ինք– նուրույն կամ որպես քորով ուղեկցվող հիվանդությունների բարդություն: Նպաս– տող գործոններն են՝ մաշկի ամբողջակա– նության խախտումները, կեղտոտվածու– թյունը, գերտաքացումը կամ գերսառե– ցումը, ինչպես նաև ներքին օրգանների, նյարդային համակարգի գործունեության, նյութափոխանակության խանգարումնե– րը, օրգանիզմի անհատական գերզգայնա– թյունը թարախային վարակների հան– դեպ: Տարբերում են ստաֆիլոկոկային և ստրեպտոկոկային Թ., որոնք իրենց հեր– թին լինում են սահմանափակ և տարա– ծուն, մակերեսային և խոր: Թ. երբեմն առաշանում է միաժամանակ 2 կոկերից՝ ստրեպտո–ստաֆիլոկոկային Թ.: Ատ ա– ֆիլոկոկային Թ–յան դեպքում պրոցեսը տեղակայվում է մազա–ճարպային ֆոլիկուլներում (օստիոֆոլիկուլիտ, ֆո– լիկուլիտ) և ապոկրին գեղձերում: Քրո– նիկական ընթացքի և բազմաթիվ օստիո– ֆոլիկուլիտների առկայության պայման– ներում զարգանում է ֆուրունկուլ,կարբուն– կուլ, թզախտ, քրտնագեղձի բորբոքում: Ստրեպտոկոկային Թ. բնո– րոշվում է մաշկի մակերեսային շերտի բորբոքումով, պղտոր պարունակությամբ բշտերի (ֆլիկտենա) առաշացմամբ: Ատրեպտոկոկային սուր Թ–ից են թարա– խային բշտիկացանը (իմպետիգո), մա– կերեսային տարածուն Թ. և էկթիման, իսկ քրոնիկականից՝ դեմքի հասարակ որքինը, հար եղն գաբ որբը: P ու ժ ու մ ը. ստաֆիլո–ստրեպտոկո– կային վակցինաներ, անտիֆագին, բակ– տերիաֆագեր, անտիբիոտիկներ, սուլ– ֆանիլ–ամիդային պատրաստուկներ, աու– տոհեմոթերապիա, վիտամիններ, անի– լինային ներկեր, ուլտրաճառագայթներ:
ԹԱՐԱՔՅԱՄԱ, կովկասյան ժողովուրդ– ների մեջ տարածված կանացի մենապար: Հայաստանում համարվում է «սազանդա– րական» պար:
ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ԱՎԵՏԱՐԱՆ», հայկական ձեռագիր մատյան՝ ընդօրինակված 1232-ին: Նկարազարդել է մանրանկարիչ Գրիգորը (XIII դ.): «Թ. Ա.» Ուտիքի Թարգմանչաց վանքից 1916-ին էշմիածնի մատենադարան է բերել Գ. Հովսեվւյանը: Այժմ գտնվում է Երևանի Մեսրոպ Մաշտո– ցի անվ. Մատենադարանում (ձեռ. 2743): Խորանների սյուներին կան հիշատակա– գրություններ, գրված է նաև ձեռագրի պատվիրատուի՝ ոմն Հովհաննես քահա– նայի անունը: Վերշին հիշատակարանում, որպես ավետարանի տերեր, նշվում են վերին Խաչենի իշխան Գրիգոր Դոփյանը և նրա կինը՝ Սյունյաց Տարսաիճ իշխանի դուստր Ասփան:
ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՃԵՄԱՐԱՆ, Ազգա– յին Ս. Թարգմանչաց ճեմա– րան Դամասկոսում: Հիմնադրվել է 1898-ին: Ենթակա է Կիլիկիայի կաթողի– կոսությանը (մինչև 1929-ը՝ Երուսաղեմի հայոց պատրիարքարանին): Պահվում է սաներից գանձվող կրթաթոշակով, բարե– սիրական ընկերությունների և անհատ բարերարների նպաստներով, ինչպես նաե դպրոցի համար կազմակերպված միջոցա– ռումների հասույթներով: Սիրիայում դըպ– րոցների պետականացումից (1967) հետո առաջնորդվում է պետ. ուսումնական ծրագրով: Ուսուցումը արաբերեն է, ավանդ– վում է նաև հայոց լեզու և կրոնի պատմու– թյուն (հայերենով): Ունի 3 բաժին՝ ման– կապարտեզ (3 տարի), նախակրթարան (6 տարի) և միշնակարգ (3 տարի, հիմնա– դրվել է 1961-ին): 1975-ին ուներ մոտ 400 սովորող: 1959-ից տնօրենն է Տ. Ակինյա– նը: Սովետական Հայաստանից ստանում է դասագրքեր, պարբերականներ, այլ գրականություն:
ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՇԱՐԺՈՒՄ, V դարում Հա– յաստանում ծավալված այն շարժումը, որի նպատակն էր երկիրն ազատել հունական ազդեցությունից՝ հայոց դպրոցներ հիմ– նելու քրիստոնեական գլխավոր գրքերը և այլ երկեր հայերեն թարգմանելու, եկե– ղեցական ծեսերը հայացնելու, ինքնու– րույն հայալեզու դպրություն սկզբնավորե– լու միշոցով: Դեռևս I դարից քրիստոնեու– թյունը Հայաստան էր թափանցում գերա– զանցապես հունարենով: Երբ 301 թ. քրիս– տոնեությունը հռչակվեց Հայաստանի պետ. կրոն, հուն., նաև ասորական ազ– դեցությունն ուժեղացավ: Տարածվող քրիս– տոնեական գլխավոր գիրքը՝ Աստվածա– շունչը, կրոնական–եկեղեցական մյուս գըր– քերը, աշխարհիկ գրականությունը հուն, և ասորերեն էին, եկեղեցական ծեսերն ու արարողությունները հուն, էին կատար– վում (երբեմն՝ բանավոր թարգմանների օգնությամբ), դպրոցները հունալեզու էին: Հայաստանի եկեղեցու հոգևոր ղեկավա– րությունը դրսից իրականացնում էին հույն և ասորի կղերը: Երկրի արմ. շրշաններում հայերի հունախոսությունն ու հունագրու– թյունը մեծ չափերի էր հասնում և շարժ– վում էր դեպի արլ.: 387 թ. ասհակ Պարթևը դառնալով կաթողիկոս՝ նպատակ է դնում երկիրն ազատել հուն, և ասորական ազ– դեցությունից: Աստիճանաբար իր շուրշն է համախմբում նույն նպատակով տոգոր– ված մտավորականների, այդ թվում՝ Մես– րոպ Մաշաոցին: Այս շարժումը նաև պետ. շահեր էր հետապնդում. Արշակունիների թուլացած գահը հայ գրի ստեղծմամբ հուն., ասորերեն պաշտոնական գրագրու– թյունից պետք է անցներ հայերենի, իսկ հայ պետականության հնարավոր անկման դեպքում հայալեզու դպրոցն ու գրակա– նությունը, հայացած եկեղեցու միշոցով, կարող էին նեցուկ լինել ժողովրդի ինք– նության պահպանմանը: Արշակունի
