(1937), «Անապատում խշշաց անտառը» (1949), «Փոթորիկ ավազուտներում» (1957) պոեմներում արտացոլված է սովետական իրականության հերոսականությունը:
ԺԱՐՈՎ Միխայիլ Իվանովիչ [ծն. 14(27). 10.1900, Սոսկվա], ոուս սովետական դե– րասան և ռեժիսոր: ՍՍՀՄ ժող. արտիստ (1949): ՍՄԿԿ անդամ՝ 1950-ից: 1938-ից աշխատում է Փոքր թատրոնում: Ստեղծել է վառ կատակերգական կերպարներ, օժտել հոգեբանական խորությամբ, կատարել է նաև բնութագրային, դրամատիկ դերեր. Մ. ժ ա ր ո վ ը Սմիռնովի դերում՝ «Արջը» կինոնկարում (1938) թատրոնում՝ Պրոխոր (Դորկու «Վասա ժելեզնովա»), Միտրիչ (Լ. Տոլստոյի «Խա– վարի իշխանությունը»), Դիկի (Ա. Օստ– րովսկու «Ամպրոպ»), կինոյում՝ Սմիռնով («Արջը»), Մենշիկով («Պետրոս I»), Ռուսով («Շրջկոմի քարտուղարը»), Անիսկին («Գյուղական դետեկտիվ»): Արժանացել է ՍՍՀՄ պետ. մրցանակների (1941, 1942, 1947): Գքէկ. KpaCHOB IT., HapO^HblH apTHCT CCCP M.H. aCapoB, M., 1951.
ԺԴԱՆՈՎ Անդրեյ Ալեքսանդրովիչ [14(26). 2.1896, Մարիուպոլ (այժմ՝ ժդանով)–
- 51 /ծ.ւ^4Տ, սոսկվա], սովետական պետա–
կան և կուսակցական գործիչ: ՍՄԿԿ ան– դամ 1915-ից: 1916-ին եղեւ ԷՌՍԴԲԿ Տվերի կոմիտեի անդամ, 1917-ին՝ ՌՍԴԲ(բ)Կ Շադրինսկի կոմիտեի նախագահ: 1918– 1920-ին եղեւ է քաղաշխատող կարմիր Ա. Ա. ժդանով բանակում, Հայրենական պատերազմի տարիներին՝ Հյուսիս–Արևմտյան ուղղու– թյան, ապա՝ Լենինգրադյան ռազմաճա– կատի ռազմական խորհուրդների անդամ: Գեներալ–գնդապետ: 1944-ից՝ ՀամԿ(բ)Կ ԿԿ–ի քարտուղար (գաղափարական հար– ցերի գծով): ժ. կուսակցության IX, XII– XVI11 համագումարների պատգամավոր էր, XIV (1925) և XV (1927) համագումար– ներում ընտրվել է ՀամԿ(բ)Կ ԿԿ–ի ան– դամության թեկնածու, XVI–XVIII հա– մագումարներում՝ անդամ, 1935-ից՝ քաղ– բյուրոյի անդամության թեկնածու, 1939-ից՝ քաղբյուրոյի անդամ: ՍՍՀՄ I և II գումարումների Գերագույն սովետի դեպուտատ էր:
ԺԴԱՆՈՎ (մինչև 1948-ը՝ Մարիուպոլ), քաղաք Ուկրաինական ՍՍՀ Դոնեցկի մար– զում: Ունի 474 հզ. բնակիչ (1977): Նավա– հանգիստ և երկաթուղային կայարան է Ազովի ծովի ափին: Ուկրաինական ՍՍՀ արդ. խոշոր կենտրոններից է: Կան երկու մետալուրգիական (այդ թվում՝ «Ազով– ստալ»), ծանր մեքենաշինության, մետա– ղակոնստրուկցիաների, կոքսաքիմիական, նավանորոգման, խարամի և գրաֆիտա– յին նյութերի գործարաններ, ձկան և մսի պահածոների կոմբինատներ: Ունի մե– տալուրգիական ինստ., Օդեսայի ծովա– յհն տրանսպորտի ինժեներական ինստ–ի մասնաճյուղ, դրամատիկական թատրոն, հայրենագիտական թանգարան: ժ–ում է գտնվում Ա. ժդանովի տուն–թանգարանը: Հիմնադրվել է XVIII ղ.: Ա. ժդանովի ծննդավայրն է:
ԺԴԱՆՈՎԱԿԱՆ, հայաբնակ գյուղ Վրա– ցական ՍՍՀ Րոգդանովկայի շրջանում: Գտնվում է շրջկենտրոնից 20 կմ հվ–արլ., Մադաթափա լճի ափին, Վրացական ՍՍՀ և Հայկական ՍՍՀ սահմանագլխին: Ունի միջնակարգ դպրոց, կապի բաժանմունք, բուժկետ, անասնաբուժարան, կինոկետ, ակումբ և գրադարան: ժ–ի նախնիները 1830-ին Արևմտյան Հայաստանի Մշո գա– վառի Քյուլլի գյուղից գաղթել են Բոգդա– նովկայի Հեշտիա գյուղը, որտեղից 1929-ին մի քանի ընտանիք տեղափոխվել և հիմ– նադրել են ժ.:
ԺԷԲԵԼՅՈՎ Աերգեյ Ալեքսանդրովիչ [10(22).9.1867, Պետերբուրգ–28.12.1941, Լենինգրադ], սովետական պատմաբան, անտիկ պատմության, արձանագրագի– տության, հնագիտության և դասական բանասիրության մասնագետ: ՍՍՀՄ ԴԱ ակադեմիկոս (1927): Ավարտել է Պետեր– բուրգի համալսարանի պատմաբտնասի– րական ֆակուլտետը (1890): 1904–27-ին՝ Պետերբուրգի, ապա՝ Լենինգրադի հա– մալսարանի պրոֆեսոր: 1927-ից Նյութա– կան մշակույթի պատմության պետ. ակա– դեմիայում (1937-ից՝ ՍՍՀՄ ԳԱ նյութա– կան մշակույթի պատմության ինստ.) ղե– կավարել է Հյուսիսային Մերձսևծովյան շրջանների հնությունների ուսումնասիր– ման ուղղությամբ տարվող աշխատանք– ները: Թարգմանել է անտիկ հեղինակների (Արիստոտել, Պլատոն, Ապիանոս) մի շարք երկեր: Գրկ. T օ ji c T օ Ց H*H., AicafleMHK C.A. 2Ke6ejieB b pa3BHTHH pyccKoH HCTopnorpa<i)HH no aHTHqHocTH, «BecTHHK flpeBHeS hctophh», 1940, N° 1 (ունի աշխատությունների ցանկ):
ԺԵԼԱՏԻՆ (ֆրանս. gelatine, լատ. gela- tus – սառչող, պնդացող), կենդանական ծագում ունեցող սպիտակուցների խառ– նուրդ: Ստացվում է կենդանիների ոսկոր– ները, եղջյուրները, մորթին եռացող ջրում մշակելիս: Չոր ժ. անհամ, անհոտ, թա– փանցիկ, անգույն կամ թույլ դեղին նյութ է: Սառը ջրում և նոսրացած թթուներում ուռչում է, տաքացնելիս լուծվում է՝ առա– ջացնելով մածուցիկ լուծույթ, որը սառելիս վերածվում է դոնդողի: Կիրառվում է բժշկության, կենսաբանության մեջ (սնու– ցող միջավայր), սննդի, կինոյի և լուսա– նկարչական արդյունաբերություններում: Տեխնիկայում կիրառվում է որպես սո– սինձ: ԺԵԼԵ&ՆՅԱԿ, Զ ա լ ի զ ն յ ակ, Մաքսիմ (ծն. XVIII դ. 40-ական թթ.–մահ. թ. անհտ.), զապորոժյան կազակ, լեհական շլյախտայի դեմ Աջափնյա Ուկրսփնայում 1768-ի գյուղացիական պատերազմի առաջ– նորդ: 1768-ին Չերկասի շրջանում գլխա– վորել է ապստամբական մի ջոկատ (տես «Կոչիիվշչինա»): Ապստամբության մյուս ղեկավարների հետ նրան բռնել են ցարա– կան սպաները, բրածեծ արել և աքսորել Սիրիր: ԺԵԼԵ&ՆՈՎՈԴՍԿէ քաղաք ՌՍՖՍՀ Ստավ– րոպոլի երկրամասում: Րալնեոլոգիա– կան առողջարան ժելեզնայա լեռան լան– ջին: Ընդգրկված է «Կովկասյան հանքա– յին ջրեր» առողջարանների խմբում: Եր– կաթգծով (6 կմ) միացած է Րեշտաու կա– յարանի հետ (Միներալնիե վոդի–Կիսլո– վոդսկ գծի վրա): 18 հզ. բն. (1970): Առող– ջարան է XIX դ. սկզբից, քաղաք՝ 1917-ից: Ամառը տաք Է, չոր (հուլիսի միջին ջեր– մաստիճանը՝ 21°C), ձմեռը՝ չափավոր մեղմ (հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ –4°C): Բուժիչ միջոցները՝ քիմիական միանման կառուցվածքով՝ ածխաթթվա– յին հիդրոկարբոնատ–սուլֆատային նատ– րիում–կալցիումային սառը՝ 11,2°C (Կեգա– մովսկի) և տաք՝ մինչև 55°C (Սլավյանովս– կի) աղբյուրներն են: Խմելու և տարա– ների լցման համար օգտագործվում Է Սլավյանովսկի աղբյուրի ջուրը՝ հետևյալ բաղադրությամբ. ^ ո HC0345S0438H2SI030,06rr£;>5o^. CO’°-7M3’5 Na55Ca31 T54 pH 6,6 Սմիռնովսկի JSP 1 աղբյուրինը՝ ■% rKJi HC0348S0436 ^ qflor a A. c°2 1,2 Na59Ca31 T 39 C PH 6>4– ժ–ում բուժում են ստամոքս՜աղիքային, միզա՜սեռական համակարգերի հիվան– դությունները և նյութափոխանակության խանգարումները: Գործում են խոշոր առողջարանների համալիրներ, ցեխա– բուժարան:
ԺԵԼԵՐ, գելեր (լատ. gelo–սառչում եմ, պնդանում եմ), դոնդողանման հա– մակարգեր, որոնք օժտված են պինդ մար– միններին բնորոշ որոշակի հատկություն– ներով: Առաջանում են զոլերի աստիճա– նական կոագուլացման, ցածրամոլեկու– լային կամ բարձրամոլեկուլային նյու– թերի գերհագեցած լուծույթներից նոր ֆազի անջատման պրոցեսում: .ժ. կարող են պարունակել մինչև 99% ջուր, բայց մի քանի բնական ժ., օրինակ, ագարը բո– լորովին չի պարունակում ջուր*: Չորացած ծակոտկեն ժ., օրինակ, ալյումինի օք– սիդը (ալյումագել), լավ կլանիչներ են և կիրառվում են որպես ադսորբենտներ ու կատալիզատորի կրողներ: Իրենց մեխա– նիկական հատկություններով ժ–ին նման են բարձրամոլեկուլային նյութերի և պո– լիմերների դոնդողները:
ԺԵԼՅԱԲՈՎ Անդրեյ Իվանովիչ (1851 – 1881), ռուս հեղափոխական, նարոդնիկ:
