Բալլադ գնդապետ Տոմսոնի, կոմերիտ տղի և գործադուլի մասին
Բալլադ գնդապետ Տոմսոնի, կոմերիտ տղի և գործադուլի մասին
Քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ— Բաքու,—
Որքա՜ն հեքիաթնե՛ր կան այս գորշ քաղաքում...
Ես ունեմ ընկեր մի, ընկեր մի մոտիկ,
Նա մեջքին կապում է մի բարակ գոտի,
Նա գլխին դնում է հասարակ կեպի—
Իսկական մի հերոս է չգրված վեպի,
Հասարակ բանվոր է նա Բալախանում—
Փորում է նա հողը ու նավթ է հանում։
Քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ— Բաքու,—
Որքա՜ն հեքիաթնե՛ր կան այս գորշ քաղաքում...
Այս վտիտ բանվորը, այս վտիտ տղան
Այն տարին եղել է համարյա խոխա։—
Այդ այն մութ տարին էր, երբ ծովի բացից
Գրավեց քաղաքը մեր— անգլիացին։
Երբ եկավ, նստեց նա ու հպեց պատին
Մեր ըմբոստ քաղաքն ու պրոլետարիատին։
Տոմսոնի կոշիկն էր քաղաքում տիրում.—
Թշնամին դաժան էր, բարեկամն— հեռու...
Բայց ե՞րբ է բանվորը լռել աշխարհում,—
Նա խուլ պայքարո՜ւմ էր, անդո՛ւլ պայքարում։
Քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ— Բաքու,—
Որքա՜ն հեքիաթնե՛ր կան այս գորշ քաղաքում...
Այդ մութ օրերին էր, երբ մի օր բերին
Լցրեցին բանտերը մեր ընկերներին։
Եվ վաղ առավոտը, հանկարծ, դեմուդեմ––
Մեր վտիտ տղին այս կանչեց Կոմիտեն։
Գաղտնի Կոմիտեն մեր կանչեց ու ասաց.
«— Դու քաջ կոմերիտ ես՝ հասակդ առած,
Քո հայրը բանվոր է, ինքդ— պրոլետար.
Տեսնո՞ւմ ես թղթերը.— վերցրո՛ւ ու տա՛ր։
Մերոնք գործադուլ են պատրաստում արդեն,
Այս խոզ գնդապետը ելել է մեր դեմ—
Ուզում է ողջի՛ն նա դարձնել գերի.
Կտանես այս թղթերը նրա զորքերին,
Կմտնես փողոցները խռիվ ու բանուկ—
Իբրև թե աֆիշ ես հանգիստ բաժանում»։—
Քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ— Բաքու,—
Որքա՛ն հեքիաթնե՛ր կան այս գորշ քաղաքում...
Հրճվանքից շողաց մեր քաջ տղի հոգին.
Կարծես թե նա տերը դարձավ քաղաքի.
Աչքերում ցոլաց մի խնդություն անհուն.—
Տեսեք՝ ինչ գործե՜ր են նրան վստահում...
Ճերմակ թերթիկները գրպանը խոթեց.—
Իսկի չվախի՛ թող գաղտնի Կոմիտեն։
Ու վազե՛ց, վազե՛ց նա սրտի դողոցով.
Դիմացից՝ մի վա՛շտ էր անցնում փողոցով.—
Զսպելով սրտում իր մի կրծող, մութ բան—
Մոտեցավ նրանց նա ու ասաց «Գուդբայ»...
Ասաց, ծիծաղեց նա կամաց, ինքնիրեն—
Ու հանեց թերթիկները, սկսեց ցրել...
Քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ— Բաքու,—
Որքա՜ն հեքիաթնե՛ր կան այս գորշ քաղաքում...
Այս ի՜նչ քաջ տղա՛ է, այս ի՜նչ լավ ցրիչ...
Բոլոր զինվորները մեկ-մեկ վերցրին.
Սակայն հայհոյանքը կոկորդում զսպած՝
Մեր տղի գլուխը արնոտեց սպան։
Հարվածեց, գլուխը արնոտեց տղի—
Կարմիր կաթիլները թափվեցին հողին...
Բայց երկրորդ հարվածը երբ օդում շողաց—
Արդեն չքացել էր, կորել էր տղան...
Քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ— Բաքու,—
Որքա՜ն հեքիաթնե՛ր կան այս գորշ քաղաքում...
Հևիհև հասավ մեր Կոմիտեն տղան.
Արնոտաց երեսը հրճվանքից շողաց.
Կապեցին գլուխը, դրին անկողին.
Ուղարկող ընկերը համբուրեց տղին...
Հետո գործադո՛ւլ մեծ եղավ քաղաքում—
Ելան բանվորները— ու հաղթեց Բաքուն։
Ամբողջ պրոլետարը կանգնեց դեմուդեմ—
Խոզուկ Տոմսոնին այն հաղթեց Կոմիտեն...
Հաղթեց գործադուլը ինգլիշ զորքերին—
Բաքվի պրոլետարը չդարձավ գերի.
Սարսեց գնդապետը մեր ուժից անթիվ—
Եվ ելան ընկերները Բայիլի բանտից...
Քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ— Բաքու,—
Որքա՜ն հեքիաթներ կան այս գորշ քաղաքում...
Կեցցե՛ գործադուլը, կեցցե՛ Կոմիտեն,
Կեցցե՛ և փոքրիկ այն, կոմերիտ տղեն,
Կեցցե՛ մեր պայքարը ու կամքը արի—
Կեցցե՛ն բանվորները համայն աշխարհի...
Քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ, քաղա՛ք իմ— Բաքու,—
Որքա՜ն հեքիաթնե՛ր կան այս գորշ քաղաքում...