Բաց նամակ «Առավոտ» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Արամ Աբրահամյանին

Հարգելի՛ պարոն խմբագիր,

Ձեր թերթում ս.թ. սեպտեմբերի 3-ի հրապարակած առաջնորդողը Դուք ավարտում եք մի շատ կարևոր հարցադրումով. «Պետք է վերջապես հստակեցնել՝ արդյո՞ք Ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը և պահանջատիրությունն այսօր մեր պետության ամենաառաջնակարգ և ամենահրատապ խնդիրներն են»: Հաշվի առնելով վեցշաբաթյա քննաշրջանը, որի մեջ ներկայումս գտնվում է հայ ժողովուրդը՝ միանգամայն ժամանակին արված հարցադրում է:

Փորձեմ ինքս պատասխանել այդ հարցադրմանը և միևնույն ժամանակ հույս հայտնել, որ իրենց քաղաքական գործիչ համարող անձինք, իսկ դրանք գրեթե անհաշիվ են Հայաստանում, նույնպես կարձագանքեն Ձեր հարցադրմանը:

Անձամբ ինձ համար Ցեղասպանության ճանաչումն առաջնային ու էական չէ և չի եղել, թեև անձնապես մեծ և բարեավարտ ջանքեր եմ գործադրել ճանաչման ուղղությամբ [օրինակ, Կանադայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը և դատապարտումը]: Ցեղասպանության ճանաչման գործընթացը պետականազուրկ հայ ժողովրդի սփյուռքի հատվածի միակ հնարավոր գործողությունն էր՝ նպատակամղված մասնակի՝ բարոյական, հատուցում ստանալուն: Իհարկե կար և կա Ցեղասպանության ճանաչումը նյութական և տարածքային հատուցումով «պտղավորելու» աղոտ ձգտումը, որի իրականացման գործնական ուղին մինչև հիմա ինձ համար անըմբռնելի է մնում:

Բոլորովին այլ է պահանջատիրության հարցը: Ընդհանրապես, պահանջատիրություն բառն ընկալվում է որոշակի բացասական ստվերով, ուստի ներկա հայ քաղաքական կյանքում, հատկապես պետականամերձ շրջանակներում, դրանից հեռու մնալու ձգտում կա: Պահանջատիրությունը «claims under international law» (պահանջներ՝ ըստ միջազգային իրավունքի) երկարաշունչ եզրույթի բավականին հաջող թարգմանությունն է: Պահանջները և պահանջներին հետամուտ լինելը միջազգային հարաբերությունների մեջ մշտապես գոյություն ունեցող երևույթներ են, և դրա մեջ ինքնին որևէ բացասական բան չկա: Պահանջատիրության բնույթը որոշվում է ոչ թե պահանջի ընդգրկմամբ, այլ նրա օրինական կամ անօրինական լինելով, այսինքն՝ տվյալ երկրի հավակնությունները որքանով են խարսխված միջազգային իրավունքի վրա: Այս առումով, ՀՀ տարածքային իրավունքները միանգամայն անթերի են, քանի որ խարսխված են անժամանցելի և անբեկանելի միջազգային փաստաթղթի՝ այն է Իրավարար վճռի (Arbitral Award) վրա: Ավելին, հայոց պահանջատիրության հարցը, որն ըստ էության հայրենատիրության ջատագովություն է, նաև մարդու իրավունքների հարց է, քանի որ այն կոչված է վերականգնելու սեփական հայրենիքից ու ազգային ժառանգությունից զրկված անհատ մարդու և միևնույն հանրությանը պատկանող անհատների հավաքական իրավունքը:

Այսուհանդերձ, ես կողմ եմ պահանջատիրության քաղաքականությանը ոչ թե այն պատճառով, որ դրա օրինական իրավունքն ունենք կամ միայն ուզում եմ օգնել իմ հայրենակիցներին վերականգնել մեր ոտնահարված իրավունքները, այլև այն պատճառով, որ դա՛ է հայոց պետականության հզորացման միակ հնարավորությունը, ըստ այդմ՝ հայ ժողովրդի հարատևման եզակի ուղին:

Ուղին, որով այսօր փորձում են ընթանալ ՀՀ իշխանությունները, ամենադյուրին, սակայն անհեռանկարային ճանապարհ է: Դրանով չի լուծվում ՀՀ առջև ծառացած և ոչ մի կենսական խնդիր, այն է՝

ա) պետության ինքնիշխանության և այդ պետության քաղաքացիների անվտանգության ապահովումը,

բ) երկրի տնտեսական զարգացման և այդ երկրի քաղաքացիների բարեկեցության համար նպաստավոր պայմանների ստեղծումը,

գ) նախորդ երկուսի հենքի վրա, այսինքն՝ ապահով և բարեկեցիկ երկրի մեջ, ազգային ինքնության և մշակույթի զարգացումը:

Մենք անասելի բարձր գնով Վրաստանից մեր կախվածության փոխարեն ստանում ենք կախվածություն Թուրքիայից, այսինքն՝ դառնում ենք Թուրքիայի բարեհաճության և ներքին կայունության պատանդը:

Վերջերս հայաստանյան թերթերից մեկը, նկատի ունենալով Հայ-թուրքական չարաբաստիկ արձանագրությունների վերաբերյալ իմ արտահայտած մտքերը, գրել էր, որ ես ամենահոռետեսական կանխատեսումներն եմ արել: Ուզում եմ հիշեցնել, որ հոռետեսները ուղղակի լավ տեղեկացված իրատեսներ են: Ես պարզապես շատ լավ եմ պատկերացնում, թե ինչ է մեզ սպասում, եթե ստորագրենք վերոհիշյալ արձանագրությունները...

Այսօր մենք միջազգային հարաբերություններում անհամամասնորեն մեծ տեղ ենք գրավում, քանի որ համաշխարհային ուժերը Հայաստանի նկատմամբ իրավական և բարոյական պարտավորություններ ունեն: Բնական է նրանց ձգտումը՝ ձերբազատվելու դրանցից: Ի վերջո, այսօր Հայաստանն այս ծանր վիճակի մեջ է նաև նրանց մեղքով և Հայաստանի հանդեպ իրենց դաշնակցային պարտավորություններն ուրանալու պատճառով:

Ուրեմն այսպես, հայ-թուրքական հարաբերությունների՝ այսպես կոչված կարգավորումից հետո, մենք պարզապես կդադարենք աշխարհի քաղաքական հոլովույթի մեջ գոյություն ունենալուց և կդառնանք ոչինչ՝ ռուսական ռազմական միջուկով Թուրքիայի տնտեսական կցորդը: Պահանջատիրությունը այն զրոն է, որը տասնապատկում է մեր դերն ու նշանակությունը:

Ուզում եմ հավատալ, որ դա հասկանում է նաև երկրի քաղաքական ղեկավարությունը, քանի որ նույն այն ուժերը, որ այսօր ՀՀ իշխանություններին դրդում են ուրանալու պետության և ազգի օրինական իրավունքները, վաղն առաջին հերթին օգնելու են իշխանափոխություն իրականացնել Հայաստանում: Անհեռատեսություն է քաղաքականության մեջ հույսը դնել երախտագիտության վրա: Եթե մեկն այսօր նոր էջ է բացում պատմության մեջ, պիտի ընդունի նաև, որ նոր էջը լրացնելու են նոր մարդիկ: Առավել ևս, երբ դրանով թուլացնելու է իր դիրքերը: Այսօր, ըստ ամենայնի, մենք կորցրել ենք ազգային ինքնապահպանման բնազդը: Սակայն արդյո՞ք մենք ինքնապահպանման բնազդը կորցրել ենք նաև անհատական մակարդակի վրա... դա ցույց կտան առաջիկա շաբաթները:

Այսպիսով, Հայոց պահանջատիրությունն է Հայաստանի Հանրապետության կենսապահովման միակ հնարավորությունը, հայ ժողովրդի արժանապատիվ գոյության միակ հենքը:

03 սեպտեմբերի, 2009թ.