Գերաշնորհ Տէր Սեպուհ Եպիսկոպոս Չուլճեանի Խօսքը Թուրքիոյ Հայ Հաւատացեալներուն

Իմ շատ սիրելի Պոլսահայ եղբայրներ եւ քոյրեր,

Ստորեւ ձեզ ենք ներկայացնում Թուրքիոյ Հայոց Պատրիարքութեան վերջին շրջանին առընչուող հարցերի մասին մեր տեսակէտները։

Կ. Պոլսոյ Պատրիարքութեան առջեւ ծառացած խնդիրն աննախադէպ է ո՛չ միայն Պատրիարքութեան 550 տարուայ, այլեւ ընդհանրապէս Հայ եկեղեցւոյ 1700ամեայ պատմութեան մէջ։ Յայտնի է, որ գահակալը՝ Մեսրոպ Սրբազան Պատրիարքը, անբացատրելի եւ անբուժելի հիւանդութեան պատճառով յիշողութեան կորուստ է ունեցել։ Ուստի այս աննախադէպ իրավիճակը պահանջում էր ոչ ստանդարտ լուծումներ, որոնք այսպէս թէ այնպէս եկեղեցական կանոնական իրաւունքի տեսակէտից որոշ շեղումներ էին ենթադրում։

Այդ պատճառով համայնքային քննարկումների արդիւնքում ուղեգծուեցին հնարաւոր երկու լուծումներ, որոնք էին.

ա. - Նոր Պատրիարքի ընտրութիւն
բ. - Աթոռակից-Պատրիարքի ընտրութիւն, եւ կառավարութեան վերջին որոշմամբ աւելացաւ նաեւ
գ. - Պատրիարքական Ընդհանուր Փոխանորդի ընտրութիւն կամ նշանակում։ Սրանցից եւ ոչ մէկը կատարեալ չէր կանոնական առումով, սակայն փորձ էր ստեղծուած ծանր վիճակից դուրս գալու։

Թուրքական կառավարութեան կողմից առաջ քշուած վերջին երրորդ, տարբերակը ի յայտ եկաւ բաւական ուշ, թոյլ տալով անհնարկի եւ անտեղի ալեկոծութիւնների համայնքային կեանքից ներս։ Մենք չենք կարծում որ «Ընդհանուր Փոխանորդի» ընտրութիւնը միակ, ամենայարմար եւ ճիշդ լուծումն էր, քանի որ այն չի կարող էապէս նպաստել հայ համայնքի առջեւ ծառացած խնդիրների լուծմանը։ Նոյն կերպ կարելի էր նաեւ կառավարութեան հետ համաձայնեցուած եթէ ոչ «Պատրիարք»ի գոնէ «Աթոռակից Պատրիարք»ի նոյնինքն Համապատրիարքի, ընտրութեան գնալ՝ համահունչ Թուրքիայում ընթացող դեմոկրատական նախաձեռնութիւնների (Տէմոքրաթիք աչըլըմ) տրամաբանութեանը։ Այս յոյսով, սպասումով ու լաւատեսութեամբ էր համակուած Թուրքիային հաւատարիմ հայ համայնքը։ Թուրքական իշխանութիւնները բաց եւ թափանցիկ յայտարարել են, որ շահագրգիռ են փոքրամասնութիւնների խնդիրների կարգաւորման հարցում։ Վերջին շրջանում կառավարութեան առաջին դէմքերի մակարդակով անցկացուեցին հանդիպումներ ազգային փոքրամասնութիւնների ներկայացուցիչների հետ, սակայն Թուրքիոյ հայութեանը պարտադրուած այս կացութիւնն ու տիրող անորոշութիւնը չի կարող բարենպաստ պայմաններ ստեղծել իշխանութիւնների ծրագրած ժողովրդավարական ձեռնարկների համար։ Սակայն շարունակում ենք յուսալ եւ հաւատալ, որ հայ համայնքի խնդիրների ժամանակաւոր եւ անհեռանկար լուծումը վարչապետ Էրտողանի կառավարութեան գործելաոճը չէ, այլ կարծրացած պետական այն ենթակառոյցների, որոնք հին մտածելակերպով շարունակում են արգելակել ժողովրդավարական բարեփոխութիւնները Թուրքիայում։ Նրանք ոչ միայն ազգային փոքրամասնութիւնների կեանքը բարելաւող գործընթացներին են խոչընդոտում, այլեւ թուրք ժողովրդի բարեկեցութեան համար նախաձեռնուած Թուրքիոյ սահմանադրութեան մասնակի փոփոխութիւններին եւ ընդհանրապէս որեւէ առաջընթացի։ Յատկապէս այս օրերին ականատեսն ենք այդ իրականութեան։ Մեր խնդրանքն է, որ պոլսահայութիւնը այս հանգամանքին եւս լրջօրէն ուշադրութիւն դարձնի։

Համայնքում հնչող այն մտահոգութիւնները, թէ թերեւս կառավարութիւնը սոյնով ցանկանում է կասեցնել կամ անժամկէտ յետաձգել ընդհանրապէս Պատրիարքական ընտրութիւնները անգամ գահի թափուր մնալու պարագային, հասկանալի են եւ բացատրելի։ Ժողովրդական առածն ասում է. «աչքը տեսածից է վախենում»։ Այստեղ տեղին է յիշել՝ հաշուի առնելով Թուրքիայում անցեալի դառը փորձը, մասնաւորապէս՝ երբ տեղապահ է ընտրուել Գէորգ եպիսկոպոս Ասլանեանը՝ չեմ կարծում, թէ դրանք եղել են համայնքային կեանքի առողջացման, առկայ խնդիրները լուծելու տարիներ, ընդհակառակը՝ ներհամայնքային կեանքում երկպառակութիւնն ու լարուածութիւնը սրուել են։ Չմոռանանք նաեւ որ այդ ժամանակաշրջանում Թուրքիան դեռ չէր անցել բազմակուսակցական համակարգին, իսկ միակուսակցական ռեժիմը, բնականաբար, բերում էր տոտալիտարիզմի, մինչդեռ այսօր պատկերը տարբեր է…:

Ուստի կարծում ենք, որ ստեղծուած անորոշութեան պայմաններում, իբրեւ «մխիթարանք», գէթ մէկ լուծում, այն էլ «կէս քայլ» դէպի որոշակիութիւն՝ գտնուած է։ Եւ հայ համայնքին կոչ ենք անում չյուսահատուել, այլ միայն հաւատալ, քանզի Աստուած իրեն յուսացողներին չի թողնում մենակ։ Կամ ինչպէս ժողովրդական իմաստութիւնն է ասում. «պունլար տա կէչէր»։ Այն խնդիրները, որոնք կան համայնքի առջեւ, անշուշտ, հնարաւոր է լուծել «կէս քայլ» կատարելով հանդերձ, եթէ կայ ցանկութիւն, կամք, կարողութիւն եւ ծրագիր յանուն համայնքի համերաշխութեան եւ միաբանութեան։

Սակայն համայնքի համար առաջնային է մնում Պոլսոյ պատմական Աթոռի գահակալի ընտրութիւնը։

Կարծում ենք, որ Մեր սիրեցեալ Արամ Սրբազան եղբայրը, ստանձնելով Ընդհանուր Փոխանորդի պաշտօնը, Կրօնական Ժողովի, ազգային կառոյցների ղեկավարների հետ համատեղ ընդալայնուած ժողովի որոշմամբ, պէտք է կրկնի իր առաջին՝ 3 Դեկտեմբեր 2009 թուակիր նամակը «Աթոռակից Պատրիարքի» ընտրութիւններ անցկացնելու մասին։ Հաւատում ենք, որ իշխանութիւնը, ընդառաջելով համայնքի խնդրանքին, հաւանութեան կ՛արժանացնի Աթոռակից Պատրիարքի ընտրութիւնը։

Արամ Սրբազանն իբրեւ նուիրեալ հոգեւորական՝ սպասուող ընտրութիւնների կազմակերպման հարցում, վստահ ենք, որ յուսախաբ չի անի համայնքին եւ ի հարկին, Համապատրիարքի կամ Աթոռակից Պատրիարքի ընտրութեան աշխատանքները կը նախապատրաստուի այնպէս, ինչպէս վայել է մեր դարաւոր եկեղեցուն եւ պոլսահայ համայնքին։ Մինչ ընտրութիւնները մենք պատշաճութեան եւ թոյլատրելիի սահմաններում պատրաստ ենք աջակցելու «Ընդհանուր Փոխանորդին» եկեղեցական, ազգային, համայնքային հարցերում, անշուշտ, ունենալով նաեւ համայնքի աջակցութիւնը։

Ինչպէս Առաքեալն է ասում. «Կատարեալ խոնարհութեամբ, հեզութեամբ եւ համբերութեամբ հանդուրժեցէք միմեանց սիրով, ջանացէ՛ք պահել հոգու միութիւնը խաղաղութեան կապով» Եփեսացիներին 4.2-3։

Լաւագոյն մաղթանքներով
եւ օրհնութեամբ՝
ՍԵՊՈՒՀ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ՉՈՒԼՃԵԱՆ
Առաջնորդ Գուգարաց Թեմի

15 Յուլիս 2010

Աղբյուր

Գերաշնորհ Տէր Սեպուհ Եպիսկոպոս Չուլճեանի Խօսքը Թուրքիոյ Հայ Հաւատացեալներուն