Ելույթ ՄԱԿ-ի 50-ամյակին նվիրված Գլխավոր ասամբլեայի հատուկ հոբելյանական հավաքի նիստում

ԵԼՈՒՅԹ ՄԱԿ-Ի 50-ԱՄՅԱԿԻՆ ՆՎԻՐՎԱԾ ԳԼԽԱՎՈՐ ԱՍԱՄԲԼԵԱՅԻ ՀԱՏՈՒԿ ՀՈԲԵԼՅԱՆԱԿԱՆ ՀԱՎԱՔԻ ՆԻՍՏՈՒՄ

(24 հոկտեմբերի, 1995 թ.)

Պարոն նախագահ,

Պարոն գլխավոր քարտուղար,

Տիկնայք եւ պարոնայք,

Հիսուն տարի առաջ, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավերածություններից, զինվորականների եւ քաղաքացիական բնակչության անհամար կորուստներից եւ միլիոնավոր անմեղ զոհերի չլսված տառապանքներից հետո, պետությունների մի խումբ միասին որոշեց ստեղծել Միավորված ազգերի կազմակերպությունը՝ հիմնված նոր սկզբունքների վրա, նպատակաուղղված «պաշտպանելու գալիք սերունդներին պատերազմի մտրակներից»։

Թեեւ Հայաստանը, որպես պետություն, ՄԱԿ-ի խարտիան առաջինը ստորագրողներից չի եղել, սակայն որպես ազգ, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի դաշտ է ուղարկել շուրջ 600 000 ուստրեւ դուստր, որոնց մոտավորապես կեսը երբեք այլեւս չի վերադարձել։ Նաեւ նրանց հիշատակի շնորհիվ է, որ Հայաստանը հպարտորեն տեղ է գրավում ձեր շարքերում որպես անկախ պետություն՝ նշելու համար Միավորված ազգերի կազմակերպության հիմնադրման 50-ամյա հոբելյանը։

1945 թվականի իրադրությունից ելնելով, բնական էր, որ Միավորված ազգերի խարտիան նպատակ էր հետապնդում առաջին հերթին պահպանել խաղաղությունն ու միջազգային անվտանգությունը։ Միավորված ազգերի կազմակերպությունը առանցքային դեր խաղաց հա

մաշխարհային պատերազմի ավերածություններից հետո վերակառուցման գործում՝ զերծ պահելով աշխարհը հետագա հնարավոր գլոբալ բախումից։ Նույնիսկ Սառը պատերազմի ընթացքում, համընդգրկուն հիմնահարցերի միջազգային քննարկումների ֆորումի լոկ գոյությունը կանխեց բազմաթիվ հակամարտությունների ծագումը։

ՄԱԿ-ը շարունակում է կառուցողական դեր խաղալ տարածաշրջանային հակամարտություններ պարունակող հարցերի լուծման գործում. ինչպես, օրինակ, ԵԱՀԿ- հովանու ներքո Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության լուծման նպատակով անցկացվող բանակցություններում։ Այս առումով ես ցանկանում եմ կրկին արտահայտել երկարաժամկետ զինադադարը հարգելու եւ այն, որքան հնարավոր է շուտ, տեւական խաղաղության վերածելու հայկական կողմի հաստատակամությունը։

Պարոն նախագահ,

Կազմակերպության կարեւոր խնդիրներից է խաղաղության երաշխավորումը։ ՄԱԿ-ը եւ ողջ աշխարհը 1945 թվականից ի վեր բազմաթիվ ճակատներում ունեցել են նշանակալի առաջխաղացումներ։ Ապագաղութացման եւ ապարտեիդի վերացման, ինչպես նաեւ Կենտրոնական եւ Արեւելյան Եւրոպայում, նախկին Խորհրդային Միությունում հին կարգերի փլուզման եւ նոր, ժողովրդավարական կարգերի ի հայտ գալու շնորհիվ, հարյուր միլիոնավոր մարդիկ իրականացրին ինքնորոշման եւ ազգերի միությունում իրենց ձայնի իրավունքը։

Այս ֆորումը միաժամանակ հնարավորություն տվեց աշխարհի ազգերին իրենց բաժին մասնակցությունն ունենալ շատ հարցերի շուրջ հեռանկարների կառուցման գործում, ներառյալ՝ տնտեսական եւ սոցիալական ռազմավարական նպատակները, մարդու իրավունքները, շրջակա միջավայրի պահպանությունը, ինչպես նաեւ աջակցությունը միջազգային իրավունքին։ Միաժամանակ, Միավորված ազգերի կազմակերպության մասնագիտացված գործակալությունների աշխատանքն ուղղակիորեն բարելավել է միլիոնավոր մարդկանց կյանքը ողջ աշխարհում։

Այնուամենայնիվ, մինչեւ 90-ական թվականները միջազգային համակարգը աշխարհի հիմնախնդիրներին մոտենում էր հիմնականում հատվածական սկզբունքով։ Սակայն Սառը պատերազմի ավարտը հնարավորություն տվեց պետություններին միասին աշխատելու եւ մի

ջազգային համագործակցությունը աննախադեպ մակարդակի հասցնելու։ Քաղաքական, տնտեսական եւ տեխնոլոգիական փոփոխություններով պայմանավորված համընդգրկուն գործընթացները հանգեցրին ազգերի փոխկապվածության խորացմանը եւ ընդլայնեցին Միավորված ազգերի կազմակերպության տեղն ու դերը։ Վերջին տարիներին ՄԱԿ-ը անց է կացրել մի շարք միջազգային համաժողովներ համաշխարհային կարեւորության խնդիրների շուրջ։ Այս համաժողովներից յուրաքանչյուրը դարձավ համաձայնության կայացման կարեւոր ֆորում։ Չնայած մոտեցումների տարբերություններին, դրանցից յուրաքանչյուրն ապացուցեց, որ միջազգային հանրությունը քաղաքական կամք ունի բոլոր ժողովուրդների կյանքի որակական բարելավման միասնական նպատակին հասնելու համար։

Հայաստանը ցանկանում է ՄԱԿ-ը է՛լ ավելի ուժեղ, է՛լ ավելի գնահատանքի արժանացած տեսնել։ Մենք ողջունում ենք դոկտոր Բուտրոս Ղալիի անխոնջ գործունեությունը՝ ուղղված այս փոփոխվող աշխարհում Միավորված ազգերի համակարգի վերակառուցմանը։ Նրա նախաձեռնությամբ նշանակալի առաջընթաց է տեղի ունեցել կազմակերպության ղեկավարման գործում։

Գլխավոր քարտուղարի նախաձեռնությամբ վերջին մի քանի տարիների ընթացքում «Խաղաղության ծրագրի», «Զարգացման ծրագրի» եւ, բոլորովին վերջերս, «Խաղաղության ծրագրում լրացում կատարելու մասին» իր իսկ առաջարկությունների շուրջ կազմակերպվել են բազմաթիվ քննարկումներ։

Աշխարհը գիտակցել է, որ չի լինում խաղաղություն առանց զարգացման, եւ զարգացում՝ առանց խաղաղության։ Գլխավոր քարտուղարԲուտրոս Ղալիի սահմանած քաղաքականության հիմքը կանխարգելիչ դիվանագիտությունն է։ Պարզ է, որ ավելի լավ է կանխարգելել,քան ապաքինել։ Իրոք, Սառը պատերազմի տարիներին կանխարգելված պատերազմը խաղաղության միակհնարավոր ձեւն էր։ Այսօր՝ վերջին 100 տարիների ձեռքբերումների շնորհիվ, գիտակցելով աշխարհի աճող փոխկախվածության իրողությունները՝ մենք հնարավորություն ունենք մեկ քայլ եւս անել դեպի ապագա՝ հասնելու համար խաղաղության նոր ձեւի՝ խաղաղ համագործակցության եւ ընդհանուր առաջընթացի։

Մեզ համար ուղենիշ են նախորդ սերունդները եւ ոգեշնչող՝ ՄԱԿ-ի ներկայիս ղեկավարությունը։ Բայց կազմակերպության վերակառուցման պատասխանատվությունն ավելի շատ ընկնում է անդամ պետությունների վրա։ Կազմակերպությունն ազգերից, երկրներից ու ժողովուրդներից վեր կանգնած չէ, այն նրանց համատեղ գոյատեւման ձգտումի եւ նպատակների իրականացման արտահայտությունն է։ ՄԱԿ-ը պետք է ծառայի միջազգային ողջ հանրությանը, որի կենտրոնում է մարդկային գոյը։ Այն այնքանով արդյունավետ կլինի միայն, որքան որ մենք ջանանք։ Նրա հաջողության գրավականը բոլոր անդամ պետությունների եւ մեզանից յուրաքանչյուրի պատասխանատվությունն է։

Եզրափակելով՝ ես կցանկանայի ողջունել բոլոր նրանց, ովքեր ծառայել են ՄԱԿ-ին վերջին 50 տարիների ընթացքում եւ հարգանքի տուրք մատուցել նրանց, ովքեր կյանք տվեցին իրենց պարտքը կատարելիս։ Մենք հարգում ենք նրանց հիշատակը եւ պարտավորվում շարունակել նրանց առաքելությունը։

Շնորհակալություն, պարոն նախագահ։

«Հայաստանի Հանրապետություն», 25 հոկտեմբերի, 1995 թ.։