Ռիգայի ավտոգործարանը ՊաւԱոդարի ալյումինի գործարանի եռակալ– ման վառարանները Սումգաիթի սինթետիկ կաուչուկի գործարանը հանման հիմնական կենտրոնները միայն Դոնբասն ու Մերձմոսկովյան ավազան– ներն էին։ Սովետական իշխանության տա– րիներին շարք մտան Կուզնեցկի ու Կա– րազանդայի ածխի խոշոր ավազանները, մի շարք նոր հանքավայրեր Միշին Ասիա– յում, երկրի Հյուսիսում և Արևելքում։ Առավել մեծ նշանակություն են ստանում էկիբաստուզի և Կանսկ–Աչինսկի ավա– զանները։ Հարստացուցիչ ֆաբրիկանե– րում վերամշակվում է ամբողշ ածխի 47%–ը և կոքսացվող ածխի 96%–ը։ Ածխի լվացման, մաքրիչ հանքախորշերից դը– րանց տեղափոխման, դուրսհանման և բեռնման աշխատատար պրոցեսները մե– քենայացված են։ Ավարտվում է ած– խի խառնաբեռնման մեքենայացումը, հանքախորշերում ներդրվում են մեքե– նայացված համալիրներ, ածխահանքե– րում օգտագործվում են ժամում 5 հզ․ ա արտադրողականությամբ ռոտորային էքսկավատորներ են։ Նավթի արդյունաբերու– թ յ ու ն ը։ Նավթի, ներառյալ գազի կոն– դենսատի արդյունահանումը 1913-ի 103-ի դիմաց 1982-ին կազմել է 612,6 մլն иг (ամե– նաշատն աշխարհում)։ Նավթի արդյունա– հանման խոշոր կենտրոններն են Բաքուն, Հս․ Կովկասը, Վոլգա–Ուրալյան նավթա– գազաբեր մարզը (Թաթար․ ԻՍՍՀ, Բաշ– կիր․ ԻՍՍՀ, Կույբիշեի, Վոլգոգրադի, Պեր– մի մարզեր), Արմ․ Սիբիրը (Տյումենի մարզ), Արմ․ Ղազախստանը (Մանգիշ– լակ)։ Նավթի հայթայթման տիրապետող եղանակը շատրվանայինն է (ավելի քան 50%–ը), լայնորեն կիրառվում են պոմպե– րը։ Նավթաշերտի ճնշման պահպանման մեթոդների կիրառմամբ նավթաշերտերից նավթի հայթայթման բաժինը կազմել է 89%, իսկ նավթի նախնական մշակման սարքերի միանվագ առավելագույն հզո– րությունը՝ տարեկան 8 մլն иг։ Գազի արդյունաբերությու– ն ը։ Լայն զարգացում է ստացել 50-ական թվականներից։ Արդյունահանման հիմ– նական շրջաններն են՝ Սարատովի մար– զի, Ուկրաինայի, Հս․ Կովկասի հանքա– վայրերը, Ուզբ․ ՍԱՀ–ն, Արմ․ Սիբիրը։ 1950-ին արդյունահանվել է 5,8, 1982-ին՝ 500,7 մլրդ մ3 գազ։ Հանքավայրերում կի– րառվում են հայթայթման առաջավոր եղա– նակներ՝ խմբային և մեծ տրամագծով հո– րատում, գազի համալիր նախապատրաստ– ման գերհզոր սարքեր են։ Գազի հայթայթ– ման ծավալով ՍՍՀՄ–ը Եվրոպայում առա– ջինն է, աշխարհում՝ երկրորդը (1982)։ Սե և գունավոր մետալուր– գ ի ա ն։ 1982-ին ՍՍՀՄ–ում արտադրվել է 106,7 մլն ա թուշ, 147,2 մլն ա պողպատ, 102,3 մլն ա պատրաստի գլոցվածք, 17,9 մլն иг պողպատե խողովակներ։ Սե մետալուրգիայի խոշոր կենտրոններ են
ՌՍՖԱՀ եվրոպական մասը, Ուրալը, Սի– բիրը, Ուկրաինան, Ղազախստանը, Հյու– սիս–Արեմուտքը։ Երկաթի հանքաքարի հիմնական պաշարները գտնվում են Կու– րըսկի մագնիսային անոմալիայի շրջա– նում, Կրիվոյ ռոգում, Ղազախստանում, Ուրալում, Սիբիրում և Կոլա թերակըղ– զում։ Սե մետալուրգիան արտադրության բարձր համակենտրոնացում ունեցող ճյուղ է, ձեռնարկություններից յուրաքանչյու– րում տարեկան միշին հաշվով ձուլվում է 3 մլն иг և ավելի թուջ։ Վերջինիս ձուլման համար օգտագործվում են մեծածավալ դոմնային վառարաններ (այդ թվում 2700 մ3 և ավելի), մշտապես աճում է հնո– ցաբերանում գազի բարձր ճնշմամբ դոմ– նային վառարանների տեսակարար կշի– ռը (1980-ին՝ 96,3%)։ Պողպատաձուլական Ալմալիկի քիմիական գործարանը արտադրության մեջ կիրառվում են մինչե 200 ա տարողունակությամբ էլեկտրա– վառարաններ, մինչե 120 էՐ և ավելի տա– րածությամբ հատակ ունեցող մարտեն– յան վառարաններ, թթվածնային մատա– կարարմամբ կոնվերտերներ են։ Պող– պատի տեսականին անընդհատ ընդլայն– վում է, աճում է բարձրլեգիրված, ջերմա– կայուն, չժանգոտվող, թթվադիմացկուն և այլ պողպատների և ձուլվածքների տե– սակարար կշիռը։ Կատարելագործվում է գլոցման արտադրությունը։ Ներդրվում են մեծ հզորությամբ բարձրարտադրո– ղական ավտոմատացված գլոցման հաս– տոններ, աճում է սառը գլանման թերթա– գլոցվածքի, ծածկաշերտով թերթագլոց– վածքի, խողովակների թողարկումը են։ Թուջի և պողպատի արտադրությամբ ՍՍՀՄ–ն առաջինն է աշխարհում (1982)։ Գունավոր մետաղների հանքանյութի արդյունահանումն ու արտադրությունը կենտրոնացված են երկրի Հյուսիս–Արե– մուտքում, Ղազախստանում, Միջինասիա– կան հանրապետություններում, Սիբի– րում, Ուրալում, Հեռավոր Արեելքում, նան Ուկրաինայում ու Անդրկովկասում։ Առա– ջացել են տիտանի, կիսահաղորդիչների, ալմաստի և այլ նոր ճյուղեր։ Ձեռնարկու– թյուններում լայնորեն կիրառվում են հան– քաքարի հարստացման, հումքի համալիր վերամշակման նոր մեթոդներ, ներդրվում են նոր տեխնիկա և տեխնոլոգիա։ Բերեզնիկիի կալիումական կոմբինատի ֆլո– տացիոն ֆաբրիկան (Պերմի մարզ) Քիմ․ և նավթաքիմ․ արդյու– նաբերությունը։ Առավել բարձ– րատեմպ զարգացումը սկսվել է 50-ական թթ․ վերջերից։ Լեռնաքիմ․ հումքի նոր աղբյուրների բազայի վրա 60–70-ական թթ․ կառուցվել են խոշոր ձեռնարկություն– ներ, ստեղծվել նոր ճյուղեր ու արտադրու– թյուններ։ 1982-ին արտադրվել է 26,7 մլն ա հանքային պարարտանույթ (պայ– մանական միավորներով), 533 հզ․ ա բույ– սերի պաշտպանության քիմ․ միջոցներ (պայմանական միավորներով), 4,8 մլն ա կալցինացված և 2,8 մլն ա կաուստիկ սո– դա, 23,8 մլն иг ծծմբական թթու (մոնո– հիդրատ), 4058 հզ․ ա սինթետիկ խեժեր և պլաստմասսաներ, 1235 հզ․ ա քիմ․ ման– րաթել և թել, 61,7 մլն հատ ավտոդող են։ Քիմ․ արտադրանքի թողարկմամբ ՍՍՀՄ–ը երկրորդն է աշխարհում և առաջինը Եվ– րոպայում, իսկ պարարտանյութերի ար– տադրությամբ՝ առաջինն է աշխարհում (համաշխարհային արտադրության 20%–ը, 1982)։ Քիմ․ և նավթաքիմ․ արդյունաբերու– թյան համար բնորոշ է համալիր մեքենա–
