կառավարման համակարգերի մի շարք Ու–ներ), ուժեղացնող տարրի տեսակի (մագնիսական, դիէլեկտրիկական և էլեկ– տրոնային՝ լամպային կամ կիսահաղորդ– չային Ու–ներ) և ամպլիտուդահաճախա– յին բնութագրի տեսքի։ ժամանակակից տեխնիկայում առավել տարածված են կիսահաղորդչային Ու–նե– րը, որոնցում որպես ուժեղացնող տարր օգտագործում են տրանզիստորներ։ Մեկ ուժեղացնող տարր ունեցող պարզագույն Ու․ կոչվում է ուժեղացման աստիճան։ Քանի որ տրանզիստորն ունի երեք էլեկ– տրոդ, ապա ուժեղացման աստիճանում հնարավոր է նրա միացման երեք եղա– նակ․ ընդհանուր էմիտերով, ընդհանուր բազայով և ընղհանուր կոլեկտորով։ Առա– վել տարածված էընդհանուր էմի– յո և ր ո վ Ու․, որն ունի մուտքի մեծ դի– մադրություն (102–103 օհմ) և տալիս է թե՝ լարման, թե՝ հոսանքի, թե" հզորու– թյան ուժեղացում։ Ու–ների սխեմաներում որպես ակտիվ տարր դաշտային տրանզիստորներ և լամ– պեր օգտագործելիս Ու–ի աշխատանքի սկզբունքը չի փոխվում, փոխվում են միայն ուժեղացման սխեմաների քանակական ցուցանիշները։ Ըստ ամպլիտուդահաճախային բնու– թագրի տեսքի, թողանցման շերտի լայ– նության և ուժեղացվող հաճախականու– թյունների բացարձակ արժեքների էլեկ– տրական տատանումների, Ու–ները ստո– րաբաժանվում են հետևյալ տեսակների, հաստատ ու ն հոսանքի Ու–ներ (նկ․ 1), որոնց թողանցման շերտն ընդ– Նկ․ 1․ հաաոաաուն հոսանքի ուժեղացուցչի սխեմա, 11կ1է 11կ2, 11կՅ–կոլեկաորային բեռն– վածքներ, 11էւ, R-էշ, 11էՅ–աշխաւոանքային կե– տի հաստատման տարրեր, T1( Т2, Тз-տրան– զիստորներ, £կ–սնման լարում գրկում է զրոյականից մինչև վերին սահ– մանային հաճախականությունների տի– րույթը, ընտրող Ու–ներ, որոնք ուժե– ղացնում են շատ փոքր հաճախային շեր– տով ազդանշաններ, լինում են ռեզոնան– սային (ռադիոընդունիչներում ընդունվող՝ բարձր հաճախականության տատանում– ների ուժեղացման համար) և շերտային (միջանկյալ հաճախականության տատա– նումների ուժեղացման համար)։ Այս տի– պի Ու–ներում որպես կոլեկտորային բեռն– վածք օգտագործում են լրիվ կամ ոչ լրիվ միացված ռեզոնանսային կոնտուրներ։ Ձայնային հաճախական ու– թ յ ու ն ն և ր ի Ու–ներ (սովորաբար լի– Նկ․ 2․ օպերացիոն ուժեղացուցչի կառուցված– քային սխեմա․ /․ շրջող մուտք, 2․ չշրջող մուտք, 5․ ելք նում են բազմաստիճան), որոնց թողանց– ման շերտն ընդգրկում է ստորինից մինչև վերին հաճախականությունների տիրույ– թը։ Վերջին տարիներին լայն կիրառու– թյուն են ստացել օպերացիոն Ու–նե– րը (նկ․ 2), որոնք օգտագործվում են որո– շակի մաթ․ գործողություններ (գումա– րում, դիֆերենցում, ինտեգրում ևն) կա– տարելու համար։ Դրանք մեծ ուժեղացման գործակցով հաստատուն հոսանքի Ու․ են, որոնց հատկությունները որոշվում են արտաքին՝ հետադարձ կապի շղթաների կառուցվածքով ու հատկություններով և գրեթե կախված չեն ներքին կառուցված– քից։ Ռադիոհաղորդիչ հզոր սարքերում և լարային հաղորդման համակարգերում օգտագործում են լամպային Ու–ներ։ էլեկտրական տատանումների ուժեղացու– մը կարող է իրագործվել մագնիսական Ու–ների օգնությամբ, որոնք տալիս են մեծ ուժեղացում, կարող են ուժեղացնել 0-ից մինչև հարյուրավոր և ավելի կհց հա– ճախականությունների ազդանշաններ և ունեն ծառայության գրեթե անսահմանա– փակ ժամկետ։ Հիմնական թերությունն է ուժեղացվող հաճախականությունից մի քա– նի անգամ մեծ հաճախականության աղբ– յուր ունենալու անհրաժեշտությունը։ Դ ի– էլեկտրական Ու․, իր աշխատանքի սկզբունքով քիչ է տարբերվում մագնի– սականից։ Այստեղ որպես ուժեղացնող տարր օգտագործվում է այնպիսի դիէլեկ– տրական նյութով կոնդենսատոր, որի դիէլեկտրական թափանցելիությունը փոխ– վում է դաշտի լարվածությունը փոփոխե– լիս։ Այդպիսի կոնդենսատորները կոչվում են ոչ գծային կամ սեգնետոկոնդենսատոր– ներ։ Ֆոտոէլեկտրական Ու–ները հաստատուն հոսանքի Ու–ներ են, որոնց համար որպես մուտքի ազդանշան ծառա– յում է որևէ լուսազգայուն տարրի (ֆոտո– դիմադրություն, ֆոտոդիոդ, ֆոտոտրան– զիստոր ևն) ստեղծած ազդանշանը։ Օգտա– գործվում է ավտոմատիկայի սարքերում, վերահսկման, ազդանշանման, գրանցման և կարգավորման համակարգերում, չափիչ տեխնիկայում ևն։ Ք վ ա ն տ ա յ ի ն Ու․, ծառայում է էլեկտրամագնիսական տա– տանումների ուժեղացման համար։ Ուժե– ղացման երևույթն այստեղ պայմանավոր– ված է կապված էլեկտրոնների էներգիա– յի փոփոխությամբ։ Քանի որ դրանց վար– քը նկարագրվում է քվանտային մեխանի– կայի հավասարումներով, ապա այս տի– պի Ու․ ստացել է քվանտային Ու․ անվա– նումը։ Աղմուկների փոքր մակարդակի շնորհիվ քվանտային Ու–ներն օգտագոր– ծում են զգայուն ռադիոընդունիչ սարքերի մուտքի աստիճաններում՝ ալիքների 4 մմ––50 սմ տիրույթում (տիեզերական կապի համակարգերում)։ Դրանք սովո– րաբար աշխատում են հելիումի եռման ջերմաստիճանի (4,2 К), երբեմն նաև մինչև 77 К ջերմաստիճանի պայմաննե– րում։ Հիդրավլիկական Ու․, օգ– տագործվում է հիդրավլիկական գործա– դիր մեխանիզմների կառավարող օրգան– ների տեղափոխման համար։ Կառավարող ազդեցության ուժեղացումն իրագործվում է աշխատանքային հեղուկի ճնշման օգ– տագործման հաշվին։ էլեկտրամե– քենայական Ու․, էլեկտրական մե– քենա է, որն ուժեղացնում է իր գրգռման փաթույթին տրվող ազդանշանը՝ առաջ– նային շարժիչի էներգիայի հաշվին։ Այս Ու–ներն օգտագործում են ավտոմատ կար– գավորման և կառավարման հզոր համա– կարգերում։ Գրկ․ Букреев С․ С․, Транзисторные усилители низкой частоты с обратной связью, М․, 1972; Степаненко И․ П․, Основы теории транзисторов и транзисторных схем, 4 изд․, перераб․ и доп․, М․, 1977; Марше Ж-, Операционные усилители и их примене– ние, пер․ с франц․, Д․, 1974․ Ա․ Սիմոնյան
ՈՒԺԵՐԻ ԲԱձՄԱՆԿՅՈՒՆ, բեկյալ գիծ, որը կառուցվում է տվյալ ուժային համա– կարգի գլխավոր վեկտորի (երկրաչափա– կան գումարի) որոշման համար։ Fi, F2, ․․․, Fn ուժային համակարգի Ու․ բ․ կառու– ցելու համար (նկ․ ա) անհրաժեշտ է կա– մայական a կետից, ընտրված մասշտա– բով, հերթով տեղադրել Fi ուժը պատկե– րող ab վեկտորը, վերջինիս ծայրից՝ F2 ուժը պատկերող be վեկտորը ևն ու վեր– ջապես նախավերջին ուժի ա ծայրից տե– ղադրել Fn ուժը պատկերող աո վեկտորը (նկ․ բ)։ abc․․․mn պատկերը կոչվում է Ու․ բ․։ an վեկտորը, որը Ու․ բ–ում միաց– նում է առաջին ուժի սկզբնակետը վեր– ջին ուժի ծայրակետի հետ, պատկերում է տվյալ ուժային համակարգի R երկրաչա– փական գումարը։ Եթե ո կետը համընկ– նում է a-ի հետ, Ու․ բ․ կոչվում է փակ (R=0)։ Ու․ բ–յան կանոնը կարող է ստաց– վել ուժերի զուգահեռագծի կանոնի հա– ջորդական կիրառմամբ։ Ու․ բ–յան կա– ռուցումից օգտվում են նույն հարթության մեջ գտնվող ուժահամակարգերի համար ստատիկայի խնդիրները գրաֆիկորեն լուծելիս։
ՈՒԺԵՐԻ ԳՈՒՄԱՐՈՒՄ, տես Ուժերի բազ– մանկյուն։
ՈՒԺԵՐԻ &ՈՒԳԱՀԵՌԱԳԻԾ, ուժերի գու– մարման օրենքն արտահայտող երկրա– չափական կառուցում։ Ըստ Ու․ զ–ի կա– նոնի երկու ուժերի երկրաչափական գու– մարին հավասար ուժը պատկերող վեկ–
