1891-ին (ւոասը տարվա ընդմիջողից հետո) Ֆ․ ավարտական քննություններ է հանձնել Չեռնովցիի համալսարանում, 1893-ին դոկտորական դիսերտացիա պաշտպանէլ Վիեննայի համալսարանում։ Ընտրվել է Լվովի համալսարանի ուկր․ գրկ–յան և ազգագրության ամբիոնի դո– ցենտ, սակայն իշխանությունները նււան արգելել են դասավանդել։ 1906-ին իյլսր– կովի համալսարանը նրան շնորհել է ռուս, գրկ–յան պատվավոր դ–րի կոչում։ Չկտրվելով հրապարակախոսական և գրաքննադատական գործունեություէ ից, հետագայում Ֆ․ հիմնականում ուշադրու– թյունը բևեռել է գրական ստեղծագործու– թյան, թարգմանության (ռուս–ից, գերմ ից, անգլ–ից, ֆրանս–ից, չեխ–ից և սլովակ– ից) և գիտ․ գործունեության վրա (պաււմ․, տնտեսագիտ․, բանահյուս․, ազգագր․, գրականագիտ․ աշխատություններ)։ Հան– դես է եկել որպես նորարար, նոր ուղիււեր բացելով ուկր․ հասարակական մսքի, չափածոյի, արձակի, դրամատուրգիայի ասպարեզներում։ Ֆ–ի բանաստեղծու– թյունների առաջին հասուն ժողովատ ուն («Բարձունքներից ու ցածրավայրերից*, 1887) ուկր․ պոեզիայի առավել նշանա– կալի երևույթն Է՝ Տ․ Շևչենկոյից հեւոո։ Հեղափոխ․ պայքարի պաթոսով են է եր– թափանցված ժող–ի կորիզը կազմող «^ րո– լետարի խոհեր>, «Ազատ սոնետներ», «Բանտային սոնետներ» քաղ․ քնարեր– գության շարքերը։ Այդ և բանաստեղծու– թյունների ու պոեմների այլ ժող–էեր՝ «Թոշնած տերևներ» (1896), «Տխրության օրերից» (1900), «Semper tiro» (19)6), աչքի են ընկնում թեմայի ու գաղափարի, ժանրերի, ստրոֆիկայի, ռիթմի հալըս– տությամբ ու նորությամբ։ Մեծ է Ֆ–ի դերը նաև սոցիալ–փիլ․ պոեմի ժանրի զար– գացման գործում («Կայենի մահը», 1*89, «Իվան Վիշենսկի», 1900, «Մովսես», 1905 ևն)։ Ֆ–ի արձակով ուկր․ գրկ–յան մեջ սկզբնավորվել է ռեալիզմի զարգացման նոր փուլ, կյանքի պատկերումը ներշընչ– վել է սոցիալիստ, գաղափարայնությամբ։ Այս տեսակետից առավել նշանակալի են «Boa Constrictor» (1878) և «Բորիսլսվը ծիծաղում Է» (1881–82) վիպակները, «Զա– խար Բերկուտ» (1883) պատմ․ վիպակը, «Լելն ու Պոլելը» (1887), «իյաչմերււկ» (1900) վեպերը և այլ գործեր։ Ուկր․ սո– վետ․ թատրոնների դասական խաղացան– կի մեջ է մտել Ֆ–ի «Գողացված երջանկու– թյուն» (գր․ 1891) դրաման։ Գրաքննադատության և գեղագիսու– թյան մեջ Ֆ․ ռուս, հեղափոխ–դեմոկրււտ– ների հետևորդն ու շարունակողն Է, նրււնց ժառանգության և ռուս, ռեալիստ, գրկ–յան պրոպագանդիստը։ Ֆ–ի անունով կան մարզ և մարգային կենտրոն4 Իվանո Ֆրանկովսկ, նրա աէու– նով են կոչվում Լվովի համալսարաւը, Կիճի պետ․ դրամատիկական թատրոեը։ Երկ․ Մեղավորն ինքն Է, ՍՊԲ, 1905։ Պա ոմ– վածքներ, Ե․, 1948։ Բադկա, Ե․, 1956; Ածխա– գործը, Ե․, 1959։ Գրկ․ Դարբինյան Հ․, Իվան Ֆրաէկո, Ե․, 1956։ Пархоменко М* Н․, Эстети– ческие взгляды Ивана Франко, М-, 1£66․ Գ․ Թւսթոսյէսն
ՖՐԱՆԿՈ (Franco), Ֆրանկո Բաա– մ ո ն դ և (Franco Bahamonde), Ֆրււն– սիսկո (1892–1975), Իսպանիայի դիկտա– տոր։ 1936-ին գլխավորել է ռազմաֆաշիստ․ խռովությունը Իսպ․ հանրապետության դեմ, որի անկումից հետո, 1939-ին հռչակ– վել է իսպ․ պետության ցմահ ղեկավար («կաուդիլյո»)։ Միաժամանակ զբաղեց– րել է ֆաշիստ, կուսակցության առաջնոր– դի, Մինիստրների խորհրդի նախագահի (այդ պաշտոնից հեռացել է 1973-ին) և զինված ուժերի գլխ․ հրամանատարի պաշ– տոնները։
ՖՐԱՆԿՖՈԻՐՏ ՄԱՅՆԻ (Frankfurt am Main), Մայնի Ֆրանկֆուրտ, քաղաք ԳՖՀ–ում, Հեսսեն երկրում, Մայն գետի Հռենոս թափվելու վայրում։ Երկրի տնտ․, ֆինանս․, առևտր․, արդ․, գիտա– կան և մշակութային խոշորագույն, Հռե– նոս–Մայն արդ․ ագլոմերացիայի կենտ– րոնն Է։ 605 հգ․ բն․ (1984)։ Տրանսպոր– տային հանգույց Է, գետային նավահան– գիստ։ Ունի միջազգային օդանավակայան, նավթամուղ, գազամուղ։ Արդյունաբերու– թյան կարևոր ճյուղերն են մեքենաշինու– թյունը, ճշգրիտ մեխանիկան և օպտիկան։ Ֆ․ Մ․ երկրի բանկային խոշոր կենտրոնն Է։ Կարևոր դեր ունի վալյուտային բորսան։ Անց են կացվում միջազգային ամենամյա տոնավաճառներ։ Ֆ․ Մ–ում են ԳՖՀ–ի և արտասահմանյան կոնցեռնների վարչու– թյունները։ Ունի համալսարան (Գյոթեի անվ․), ինստ–ներ, Արվեստի բարձրագույն դպրոց, թանգարաններ, պատկերասրահ, կենդանաբանական այգի, մետրոպոլի– տեն։ Առաջին անգամ հիշատակվում է 794-ին։ 1152-ից գերմ․ կայսրերի, 1562-ից՝ «Հռոմ․ սրբազան կայսրության» կայսրե– րի թագադրության վայրն Էր։ Պահպան– վել են XIII–XVIII դդ․ ճարտ․ հուշարձան– ներ։ Ֆ․ Մ–ում է ծնվել 6ո․ Վ․ Գյոթեն։
ՖՐԱՆԿ ՖՈՒՐՏԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎ 1848–49, Ֆրանկֆուրտի պառ– լամենտ, համագերմ․ ազգ․ ժողով։ Հրավիրվել է 1848–49-ի հեղափոխության ժամանակ Երկիրը միավորելու և սահ– մանադրություն մշակելու նպատակով։ Բացվել է 1848-ի մայիսի 18-ին Մայնի Ֆրանկֆուրտում։ Լիբերալ–բուրժ․ մեծա– մասնության տատանման, ինչպես նաև մանրբուրժ․ ձախ թևի անհետևողականու– թյան պատճառով ժողովն ի վիճակի չե– ղավ լուծելու հեղափոխության հիմն, հար– ցը՝ երկրի միավորումը։ Միայն 1849-ի մարտին, երբ հետադիմությունն արդեն հաղթանակել էր Պրուսիայում և Ավստրիա– յում, Ֆ․ ա․ ժ․ ավարտել է կիսավարտ սահմանադրության մշակումը։ Ըստ այդ սահմանադրության գերմ․ պետություննե– րը կազմելու էին միապետ․ ֆեդերացիա։ Մակայն Ֆ․ ա․ ժ․ չկարողացավ իրագոր– ծել սահմանադրությունը։ Շուտով ավստր․ և պրուս, կառավարությունները Ֆրանկ– ֆուրտից ետ են կանչել իրենց դեպու– տատներին։ Այնուհետև ժողովից հեռացել են գերմ․ մյուս պետությունների լիբերալ դեպուտատները։ Մանրբուրժ․ ձախ թևի դեպուտատները նիստերը տեղափոխել են Շտուտգարտ, սակայն 1849-ի հունիսի 18-ին Վյուրտեմբերգի կառավարության զորքերը ցրել են ժողովը։
ՖՐԱՆԿ ՖՈՒՐՏՅԱՆ ԴՊՐՈՑ, գերմ․ փիլ․ և սոցիոլոգիական ուղղություն։ Ձևավոր– վել է XX դ․ 30–40-ական թթ․ Աոցիալ․ հետազոտությունների ինստ–ի շուրջը (1931-ից Մայնի Ֆրանկֆուրտում, 1934– 1939-ին՝ ժնևում և Փարիզում, 1939 – 1949-ին՝ ԱՄՆ–ում, 1949-ից՝ՄայնիՖրանկ– ֆուրտում)։ Գլխ․ ներկայացուցիչներն են Մ․ Հորկիայմերը, Թ․ Ադոռնոն, Է․ Ֆրոմմը, Հ․ Մարկուզեն, Ցու․ Հաբերմասը։ Փիլ․- սոցիոլոգ․ «հասարակության քննադատա– կան տեսության» կամ «գաղափարախո– սության քննադատության տեսության» մեջ Ֆ․ դ․ փորձում էր բուրժ․ մշակույթի նկատմամբ Կ․ Մարքսի քննադատական մոտեցման տարրերը զուգակցել հեգել– յան դիալեկտիկայի և Զ․ Ֆրեյդի հոգեվեր– լուծության գաղափարների հետ։ Անտե– սելով հասարակության տնտ․ կյանքը, ժխտելով դասակարգային պայքարի դիա– լեկտիկան, Ֆ․ դ․ սոփեստաբար միաձու– լում էր կապիտ․ և սոցիալիստ, հասարա– կարգերը «գործիքայնացված բանակա– նության հասարակություն» հասկացու– թյան մեջ։ Ֆ․ դ–ի ազդեցությամբ ԱՄՆ–ում և ԳՖՀ–ում զարգացել են ոչ մարքսիստա– կան սոցիալ–փիլ․ ուսմունքներ։ Դպրոցի ներսում հակասությունները 70-ական թթ․ հանգեցրին նրա քայքայմանը։ Գրկ ■ ժամանակակից բուրժուական Փիլի՜ սոՓայություն, Ե․, 1983։ Погосян В․ А․» К критике философских концепций франк– фуртской школы, Е-, 1979-
ՖՐԱՆԿ ՖՈՒՐՏՅԱՆ ՀԱՇՏՈՒԹՅՈՒՆ 1871, կնքվել է Գերմանիայի և Ֆրանսիայի միջև, մայիսի 10-ին, Մայնի Ֆրանկֆուր– տում, ավարտել է ֆրանս–պրուասկան պա– տերազմ 1870–7/-ը։ Ֆրանսիան Գերմա– նիային Էր զիջում Էլզասը և Լոթարինգիա– յի հս–արլ, մասը, պարտավորվում էր վճա– րել 5 մլրդ ֆրանկ ռազմատուգանք, Ֆրան– սիայի տարածքում մնում էին գերմ․ օկու– պացիոն զորքերը, որոնց դուրս բերումն իրականացվելու էր ռազմատուգանքի վճարման համեմատ։ Ֆ․ հ․ նպաստել է գերմ․ կայսրության ուժեղացմանը, խո– րացրել է ֆրանս–գերմ․ հակասություն– ները և դարձել Եվրոպայում լարվածու– թյան աճման գործոն։ Ֆ․ հ․ չեղյալ է հայտարարվել Վերսաչի հաշզւության պայմանագիր 1919-ով։
ՖՐԱՆՁԵԱԿԱ (Francesca) Պիեռո դելլա (մոտ 1420–1492), իտալացի նկարիչ, տես Պիեռո դեւչա Ֆրանչեսկա
ՖՐԱՆՍ (France) Անատոլ [Անատոլ Ֆրան– սոա Թի բ ո (Thibault), 16․4․1$44, Փա– րիզ–12․10․1924, Մեն Աիր–Մյուր Լուար), ֆրանսիացի գրող։ Ֆրանս, ակադեմիայի անդամ (1896)։ Գրական գործունեությունն սկսել է որպես լրագրող և բանաստեղծ։ Եղել է «Պառնաս» գրական խմբակի հա– մախոհ, հրատարակել է «Ա․ դը Վինյի» (1868) գիրքը, «Ոսկե պոեմներ» (1873) ժո– ղովածուն և «Կորնթոսյան հարսանիքներ» (1876) դրամատիկ, պոեմը։ 1879-ին գրել է «Իոկաստա» և «Նիհար կատուն» պատմ– վածքները, որոնցում երևում է Ֆ–ի հակու– մը դեպի պոզիտիվիզմը և բնական գի– տությունները։ Հայտնի է դարձել «Սիլ– վեստր Բոննարի ոճիրը» (1881, հւ|սյ․ հրտ․ 1922) վեպով։ 80-ական թթ․ ժ․ է․ Ռընանի ազդեցությամբ Ֆ․ բուրժ․ իրականության ճղճիմությանն ու արատավորությանը հա– կադրել է հոգևոր արժեքների, զգայական ուրախությունների վայելքը («Թայիս»,
