կուսն էլ բրոնզ) դիմաքանդակները, «Քնած դնը» (1912, գիպս), «Մահացող Քրիստո–սը» (1914, կրաքար) կիսանդրիները։ 1911-ին Գ․ մասնակցել է Երևանում կանգ–նեցվելիք խ․ Աբովյանի հուշարձանի մըր– ցանակաբաշխությանը։ 1914-ի վերջերից ապրել է Մոսկվայում, ստեղծել Ֆ․ Շալ– յապինի (1916, բրոնզ), Ս․ Ռախմանինո–վի (1916, բրոնզ), Բեթհովենի (1916–17, գիպս) կիսանդրիները։ Մասնակցել է <Միր իսկուստվա» ընկերության ցուցահանդե–սին։ Թիֆլիսում քանդակել է Անդրանիկի (1916, գիպս, չի պահպանվել), Ա․ Շիր– վանզադեի (1916, բրոնզ՝ 1945), Ա․ Մե– լիք–Ազարյանցի (1916, բրոնզ՝ 1945) դի–մաքանդակները։ Գ–ի նախահեղափոխա–կան շրջանի աշխատանքներին բնորոշ է կերպարների ռեալիստականությունը, հո–գեբանական առանձնահատկությունների բացահայտումը, ծավալների արտահայ–տիչ հստակությունը, բնորդի էությունից ՝Հ․ Գ յ ուր ջյ ա ն․ Գարեգին Հովսե–փյանի դիմաքան–դակը, գիպս (1935, Տայաստանի պե–տական պատկե–րասրահ, Երևան) բխող կոմպոզիցիայի շարժուն կառուց–վածքը։ Տոկտեմբերյան հեղափոխությու–նը Գ․ դիմավորել է Մոսկվայում։ Նա ակ–տիվորեն օգնել է մոնումենտալ պրոպա–գանդայի լենինյան ծրագրի իրագործմա–նը։ Մասնակցել է Մոսկվայում Կրեմլի Տ․ Գ յ ուրշ յ ա ն․ ՝Հենրիետ Պասկա– բի դիմաքանդակը, ներկված թրծա–կավ (1933, Հա–յաստանի պետա–կան պատկերա–սրահ, Երևան) պատին փակցվելիք Տոկտեմբերյան հե–ղափոխության ժամանակ զոհվածների հի–շատակը հավերժացնող հուշարձանի մըր– ցանակաբաշխությանը (1918, 2-րդ մըր– ցանակ, չի պահպանվել), կատարել Կ․ Մարքսի (1918–20, համահեղինակներ Ս․ Ալյոշին և Ս․ Կոլցով, չի իրականաց–վել, արժանացել է Վ․ Ի․ Լենինի հավա–նությանը) հուշարձանի էսքիզը, հասա– s․ Գ յ ու ր ջյ ա ն․ «Մուրացիկ կապի–կը», գրանիտ (1938, Հայաստա–նի պետական պատկերասրահ․ Երևան) րակական շենքերի պատերին փակցնե–լու համար հուշատախտակ –բարձրաքան–դակներ (չեն պահպանվել), կերաևլ է Վ․ Տերյանի (1919–20, գիպս, ՏՍՍՏ գրա–կանության և արվեստի թանգարան), Ա․ Լունաչարսկու (1919–20, գիպս, Լու– նաչարսկու տուն–թանգարան) կիսանդրի–ները։ Գ․ նպատակ ուներ քանդակել Վ․ Ի․ Լենինին (Ա․ Լունաչարսկու նամա–կը Վ․ Ի․ Լենինին, 1921), որը քանդակա–գործի արվեստանոցն էր այցելել դեռևս 1911-ին, Փարիզում։ 1921-ին, Ա․ Լունաչարսկու հատուկ թույլտվությամբ, Գ․ մեկնել է Փարիզ, մասնակցել խոշոր ցուցահանդեսների՝ նո–րաստեղծ Թյուիռլիի Սալոնին, հայ ար–վեստագետների «Անի» ընկերության պատ–կերահանդեսներին։ Գ–ի գործերը ցուցա–դրվել են Տոկիոյում, Օսլոյում և այլ քա–ղաքներում։ Անհատական ցուցահանդես–ներ է ունեցել Նյու Չորքում (1924), Փա–րիզում (1926, իսկ 1952-ին՝ ետմահու)։ 1920-ական թթ․ Գ–ի ստեղծագործության մեջ զգալի տեղ է գրավել դիմաքանդակը՝ «Տնահավաք Տիգրան Խան–Քելեկյան» (1921, գիպս), «Օրիորդ Էդգար Բ․» (1926, գրանիայ, նեգրերի դիմաքանդակների շարքը (1926–48, թրծակավ, գրանիտ, գիպս), «Գ․ Ցակուլով» (1927, թրծակավ), «Մ․ Սարյան» (1927, թրծակավ), «Տեն– րիեա Պասկար» (1933, ներկված թրծա–կավ), «Գարեգին Տովսեփյան» (1935, գիպս), «Լ․ Կորզանով» (1939, գիպս), որոնցում խուսափել է արտաքին էֆեկտ–ներից և ձգտել հոգեբանական լարվածու–թյան շեշտադրման, բնորդի ընդհանուր խառնվածքի, ներքին էության վերհան–ման։ Գ․ կարևորել է նյութի ֆակտուրայի մշակման բազմազանությունը, ընդլայնել պլաստիկայի հնարների արտահայտչա–կան կարողությունները՝ հասնելով կեր–պարի բազմակողմանի բացահայտման։ Կերտել է դիցաբանական, պատմական, այլաբանական–խորհրդանշական կեր–պարներ, որոնց պլաստիկական հնարանք–ները արտահայտվել են բարձրաքանդակի, հարթաքանդակի, ինչպես և դևկորատիվ տարբեր ձևերով։ Լավագույև գործերից են՝ «Լեդա» (1922, գիպս), «Գիաևա» (1922, գիպս), «Տաղթանակ» (1923, բրոնզ), «Կլեոպատրա» (1924, թրծակավ), «Սա– լոմե» (1925–26, բրոնզ), «Մերկ կինը» (1933, գրանիտ), «Պատանեկություն» («Զարթոնք», 1934, գրանիտ), «Կարիա– տիղ» (1935, կրաքար)։ Ներքին վևևու– թյունն ու մոնումենտալությունը բնորոշ են նրա բոլոր գործերին։ Անիմալիստական աշխատանքներում՝ «Սիամի կատու» (1926, գրանիտ), «Աղվեսը» (1934, գրա–նիտ), «Մուրացիկ կապիկը» (1938, գրա–նիտ), «Ռակ շունը» (1939, գրանիտ), «Գոգը» (1942, թրծակավ) ևն, Գ․ վարպև– տորևն է վերարտադրել մոդելի պլաստիկ և տիպական առանձնահատկություննե–րը։ Ռեալիստ արվեստագետի ստեղծա–գործության մեջ ինքնատիպ միահյուս–վել են Արևելքի հնագույն և եվրոպակաև նոր արվևստների լավագույն ավանդույթ–ները։ Գ․ հայ իրականության մեջ առա–ջինն ստեղծեց բազմաժաևր արձանագոր–ծություն՝ օժտևց այն բազմակողմանի բովանդակությամբ, գևղարվեստական ընդհանրացումներով և դուրս բերեց ևա– մաշխարհային ասպարեզ։ 1958-ին Գ–ի այրին քանդակագործի ստեղծագործության մեծ մասը նվիրեց Սովետական Տայաստանին։ 1959-ին Երե– վանում մշտական ցուցադրմամբ Գ–ի գոր–ծերը տեղ գրավեցին Տայաստանի պև– տական պատկերասրահի առանձին դահ–լիճում։ Պատկերազարդումը տես 48–49 Էջերի միջև՝ աղյուսակ V։ Գրկ․ Շիրվանզ․ ադե Ա․, Անպատ–ճառ մրցում, Երկ․ ժող․, հ․ 10, Ե․, 1962։ Հակոբ Գյուրջյան (ալբոմ, Հ;․ Իգիթյանի ակնարկով), Ե․, 1966։ Ղարիբջանյան Գ․ Բ․, Անմոռանալի հանդիպումներ, Ե․, 1973։ Казарян М․, У истоков революционного искусства, «Ли–тературная Армения», 1967, № 5; Д р а м п- ян Р․ Г․, Акоп Гюрджян, Е․, 1973; Gau–tier М․, Н․ Gurdjian, Р․, 1954․ Ռ․ Դրամբյան, Մ․ Ղադարյան
ԳՆԱԳՈՅԱՑՈՒՄ, տես Գին։
ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆ (վիճակագրական), ֆունկ–ցիաներ, որոնք օգտագործվում են մաթե–մատիկական վիճակագրությունում՝ հա–վանականությունների տեսական բաշխ–ման անհայտ պարամետրերը գնահատե– լու համար։ Օրինակ, а միջին արժեքով և о դիսպերսիայով Գաուսի բաշխման են–թարկվող xi, х2, ․․․, xn անկախ մեծու– «С․ , „ ․ с V - Х1+Х2+ ․․․+ Xn թյունների միջինը x= , օգտագործվում է որպես a-ի վիճակագրա–կան Գ․ այն պատճառով, որ x-ը ունի Գաու– օ2 սի բաշխում a միջին արժեքով և – դիս–պերսիայով։
ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆ մանկավարժ ՈԼ– թ յ ա ն մեջ, տես Բաչ։
ԳՆԱՅՈՒԿ ԲձԵձՆԵՐ, գնայուկներ (Carabidae), բզեզների ընտանիք։ Մարմ–նի երկարությունը՝ մինչև 8 սմ։ Վերնա– թները սովորաբար ծածկում եև փորիկը, երբեմն էլ լինում են սերտաճած, ընդ որում, թները բացակայում են կամ թեր– զարգացած են։ Թրթուրները երկարավուն են, շարժուն, հաճախ սև։ Տարսնեկավո– րումը կատարվում է հողում։ Մևծ մասամբ գիշատիչներ են․ սնվում են փափկամորթ– ներով, միջատների թրթուրներով, անձ– րևորդերով։ Կան նաև բուսակերներ, որոնք հացազգիների և այլ կուլտուրա–ների վնասատուներ են։ Ակտիվ են գիշե–րը, ցերեկը թաքնվում են քարերի, թափ–ված տերնների տակ։ Տարածված են ամե–նուրեք։ Տայտնի է մոտ 20000 տեսակ (2300-Ը՝ ՍՍՏՄ–ում, որից 450-ը՝ ՏՍՍՏ–
