են նրանով, որ մշակման ժամանակ նա–խապատրաստուկները ձնափոխվում են մետաղի վերաբաշխման միջոցով և ոչ թե ավելցուկի հեռացման հաշվին, ինչպես դա կատարվում է մետաղները կտրումով մշակելիս (տես Մետաղամշակում կըւո– րոնմով)։ Այսպիսով խիստ կրճատվում են մնացուկները, միաժամանակ բարձրանում է նյութի ամրությունը։ Մետաղների ճըն– շումով մշակումը օգտագործվում է պա–տասխանատու մեքենամասերի պատ–րաստման համար։ Օրինակ, ինքնաթիռի մասերի մինչն 80– 90% –ը, ավտոմոբի– լինը՝ մինչև 85%–ը (ընդհանուր զանգվա–ծի) պատրաստվում են դրոշմումով։ Նա–յած մշակվող նախապատրաստուկի տե–սակին (գլոցուկ, ձուլուկ, թիթեղ ևն), օգ–տագործվող սարքավորմանը (մամլիչ, մուրճ), ինչպես նաև կիրառվող տեխնո–լոգիային, տարբերում են Դ–դ․ ա–յան հետևյալ տեսակները՝ կռում (մեծ մասամբ տաքացումով), ծավալայիև և թիթեղային դրոշմում (տաք և սառը), մամլում (գլխա–վորապես, տաքացումով)։ Կռում, մետաղի մշակման եղանակ, երբ նյութի հոսքը, որպես կանոն, գոր–ծիքով (դրոշմոցով) չի սահմանափակվում։ Կռումով ստանում են մինչն 200 ա զանգ–վածով առարկաներ։ ժամանակակից Դ–դ․ ա–ում կռում են ձեռքով կամ մեքենանե–րով․ ընկնող մասերի 1-ից մինչև 5000 կգ զանգված ունեցող մուրճերով և 2-ից միևչև 200 Մն (200–20000 ա) ճիգով կռող–հիդ– րավլիկական մամլիչներով։ Ծանր նախա–պատրաստուկների (մինչև 350 ա) ու գոր–ծիքների տեղափոխման համար օգտա–գործում են կամրջային և դարձկեն ամ–բարձիչներ, եզրաշրջիչներ, մանիպուլյա–տորներ։ Կռմամբ մեքենամասեր ստա–նում են ձուլուկներից կամ գլոցուկից։ Դրոշմում, մետաղները ճնշումով մշա– կելու եղանակ, երբ մետաղի հոսքը սահ–մանափակվում է դրոշմոցի խոռոչների և եա_էւ1ւե․Հ․է․ Լին ու մ Է ծավա[ային և թիթեղային (ինչպես նաև տաքացումով և առանց տաքացման)։ Դրոշմման նախատիպ կա–րելի է համարել դրամի դրոշմահատումը։ Դրոշմմամբ զբաղվել են դեռևս XVIII դ․ վերջից։ Արույրե պարկուճների պատ–րաստման առաջին պատենտը տրվել է 1796-ին (Գերմանիա)։ Դրոշմումը լայնո–րեն կիրառվել է XX դ․ կեսերից՝ սերիա–կան, զանգվածային արտադրության աճի հետ մեկտեղ, քանի որ տասնյակ անգամ արտադրողական է կռումից։ Դրոշմված մեքենամասերը, կռվածների համեմատ, մշակման փոքր թողվածք ունեն, այսինքն՝ մետաղի օգտագործման տոկոսը բարձր է։ Դրոշմումը իրականացվում է ընկնող մասերի 0,5–30 ա հարվածող զանգված ունեցող մուրճերով, 6–100 Մն (600– 10000 տ) ճիգով շուռտվիկա–շիկադրոշմիչ մամլիչներով, մինչև 750 Մն (75000 ա ճի–գով) հիդրավլիկական մամլիչներով, հո–րիզոնական կռիչ մեքենայով, դարբնո– ցա–դրոշմիչ ավտոմատներով ևն։ Մամլում, տարբեր պրոֆիլներից, ձո–ղերից, խողովակնևրից շինվածքներ ստա–նալու եղանակ, երբ ևատուկ բեռնարկղում տեղավորված նախապատրաստուկը մամ– լամատով արտասեղմվում է մամլամայրի' ապագա շինվածքի ձևն ունեցող անցքի միջով։ Կատարվում է մինչն 200 Մն (20000 ա) ճիգով հիդրավլիկական մամ–լիչներով։ Մամլումը տարածվեց XIX դ․ 60-ական թթ–ից, չնայած առաջին հիդրավ– լիկական մամլիչի պատենտը տրվել է 1797-ին (Մեծ Բրիտանիա)։ Մամլված շին–վածքներն ունեն չափերի մեծ ճշգրտու–թյուն և հիմնականում չեն պահանջում հետագա մեխանիկական մշակում։ Նկ․ 1․ էլեկ–տրամագնի–սական կա–ղապարման սխեմա․ / ․ կոնդենսաաորա յին մարտկոց, 2 պարպիչ, 3․ ին դուկտիվ կոճ, 4․ խողովակի նախա–պատրաստուկ Մետաղների մշակման նոր եղանակներ․ XX դ․ 50-ական թթ․ մշակվել և արմատա–վորվել են Դ․ դ․ ա–յան սկզբունքային նոր տեխնոլոգիական պրոցեսներ, որոնք հնա–րավորություն են տալիս մշակելու դըժ– վար կաղապարվող նյութեր (կրակաամուր պողպատներ, տիտանի, մոլիբդենի, վոլֆ–րամի և այլ համաձուլվածքներ յ։ Բ ա ր ձ– րարագային դրոշմման դեպ–քում դժվար ձևափոխվող նյութերը մեծ ճշգրտությամբ մշակում են մուրճերով։ Տարվածող մասերի արագությունը հար–վածի ժամանակ ևասնում է 40–60 մ/վրկ։ Սովորական մուրճերի մոտ այն չի անց–նում 8 մ/վրկ–ից։ Տարբեր շինվածքներ ստանալու համար կիրառում են նախա–պատրաստուկների ձևափոխումը այնպիսի ուժերով, որոնք ծագում են հզոր կոնդեն– սատորային մարտկոցի պարպման ժա–մանակ առաջացած Էլեկտրամագնիսա–կան դաշտերի փոխազդեցությունից (նկ․ 1)։ Այս եղանակով, որը կոչվում է Էլեկ–տրամագնիսական կաղա–պար ու մ, ժամում ստացվում է մինչև 600 շինվածք։ Էլեկտրամագնիսական կաղապարման տարատեսակ է է լ և կ– Նկ․ 2․ Էլեկտրահիդրավլիկական կաղապարման սխեմա, ա․ նախա–պատրաստուկի կաղապարում, p․ պարպումից հետո դետալի ստացում․ /․ սողան, 2․ Էլեկ–տրոդներ, 3․ շարժական մամքամայր, 4․ ջուր, 5․ նախապատրաստուկ, 6․ անշարժ մամլա–մայր, 7․ ենթադրոշմման սալ, 8․ հրիչ Պարպում Դետալը կաղապարումից
- ibuin
տրահիդրավլիկական կաղա–պարումը, որի ժամանակ օգտագործվում է հեղուկի մեջ էլեկտրական պարպումից առաջացած հարվածային ալիքի էներ–գիան (նկ․ 2)։ Դ–դ․ ա–յան շինվածքները կիրառվում են ավտոմոբիլային և ավիա–ցիոն արդյունաբերության, տրակտորա–շինության, սարքաշինության, թեթև ար–դյունաբերության մեջ։ ՍՍՏՄ–ում դարբ– նոցա–դրոշմիչ մեքենաների արտադրու–թյունը 1970-ին կազմում էր 43,9 հզ․, իսկ 1975-ին հասնում էր 60–65 հզ․։ Տայկ․ ՍՍՏ–ում խոշոր Դ–դ․ ա․ կա Երևանի ավ–տոպահեստամասերի գործարանում։ Լե– նինականի դարբնոցա–Աամլիչային սար–քավորումների գործարանը արտադրում է Կ2324, ԿԴ2324 մակնիշների միաշուռտ– վիկ մամլիչներ, Ն4414Ա երկսկավառակ միականգնակ մկրատներ, ԻԱ6118 և ԻԲ6118 ուղղող–կտրող ավտոմատներ։ Գրկ․ Сторожев М․ В․, Попов Е․ А․, Теория обработки металлов давлением* 3 изд․, М․, 1971; Залесский В․ Н․, Оборудование кузнечно-прессовых цехов, 2 изд․, М․, 1973․ Նկ․ 3․ Երևանի էլեկտրատեխնիկական գոր–ծարանի թիթեղային դրոշմման արտադրա–մասը
ԴԱՐԲՆՈՒԹՅՈՒՆ, արհեստ։ Տնագույն ժա–մանակներից հայտնի է եղել աշխարհի գրեթե բոլոր ժողովուրդներին։ Տին հույ–ները նույնիսկ ունեցել ևն Դ–յան աստված (Տևփեստոսը)։ Դարբիններն ավելի վաղ շրջանում պղինձը, ապա երկաթը կրակի վրա շիկացնելով և կռելով պատրաստում էին ևրկրագործական և արհեստագոր–ծական գործիքներ, տնտ․ ու կենցաղային իրեր։ Երբ արհեստների զարգացմամբ ու տարաբաժանմամբ պղնձագործությունն անջատվեց մետաղագործության մայր ար–հեստից, Դ․ համարվեց միայն երկաթի մշակման արհեստը։ Դ․ մեծ դեր է խաղա–ցել հասարակության արտադրողական ուժերի զարգացման գործում։ Դարբիննե– րըն են առաջին անգամ ձուլել պողպատդ հայտնագործել պղնձի օգնությամբ պող_ պատը երկաթին զոդելու եղանակը։ Տե_ սագայում Դ–ից անջատվել են զինագոր ծությունը, պայտառությունը, փականա գործությունը։ Միջին դարերից սկսած
