«Երիտասարդ Տայաստան» թերթի գլխագիրը թյունը, հայրենակցական միությունների վերաշինական աշխատանքները Սովե–տական Տայաստանում, նպաստել հայ–րենիքի հետ գաղութահայության կապերի ամրապնդմանը։ Տետագա շրջանում հան–դես է եկել սառը պատերազմի դեմ, մեր–կացրել ՍՍՏՄ–ի քաղաքականությունը խեղաթյուրելու, հայրենադարձությունը վիժեցնելու դաշնակցության փորձերը։ Վերջին տարիներին լայն տեղ է հատկաց–նում ՍՍՏՄ արտաքին խաղաղասիրա–կան քաղաքականության, Սովևտական Տայաստանի տնտեսության ու մշակույթի հարցերին, տպագրում սովետական պետ․ գործիչների, արվևստի ու գրականության ներկայացուցիչների հոդվածները, արտա–տպում ՏՍՍՏ մամուլի նյութերից։ Տպա–գրում է նյութեր սփյուռքի հայրենակցա–կան կազմակերպությունների և հևչակյաև կուսակցության մասևաճյուղերի աշխա– տաևքևերի մասին։ Թերթի էջերում պար–բերաբար տեղ են գտնում հայ և օտար հեղինակների գրական–գեղարվեստական գործերը, ներկայացվում ևայ արվեստն ու նրա գործիչները։ «Ե․ Տ․» տարբեր տարիներին տպագրվել է Բոստոնում, Նյու Տորքում, Պրովիդենսում և Չիկա– գոյում։
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ՀԱՅՈՒՀԻ», ամսագիր, երկշաբաթաթերթ, ամսաթերթ։ Տրատա– րակվել է 1932–34-ին (առաջիև շրջաև) և 1947–68-իև (երկրորդ շրջան), Բեյրու– թում։ Խմբագիր՝ Ս․ Սեզ ա (Ս․ Զարիֆ– յաե)։ Փորձում էր լուսաբանել հայ կնոջ դերը, նրա գործունեությունը սփյուռքում։ Մեծ տեղ է հատկացրել Սովետական Տա–յաստանի գիտության ու մշակույթի բնա–գավառների նշանավոր կանանց, տպագրել սովետական գրողների ստեղծագործու–թյուններ, ներկայացրել լիբանանահայ մշակութային կյանքի նորություններ։ Առա–ջին շրջանում «Ե․ հ․»-ուն աշխատակցել են միայն տղամարդիկ (Մ․ Տամատյան, Վահե–Վահյան, Շ․ Պերպերյան, Ե․ Տա– րոնյան), իսկ երկրորդում՝ նան կին գրող–ներ, արվեստագետներ, հասարակական գործիչներ (Շ․ Գույումճյան, 6ո․ Աճեմ– յան, Ա․ Դավիթյան, P․ Նաճարյան, Տուրի)։
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱԿԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒ–ԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿՈՄԻՏԵ ՍՍՀՄ (ԵԿԿ), սովետական երիտասարդության հասա–րակական կազմակերպություն։ Տիմնա– դրվել է 1956-ին (1941–56-ին՝ Սովետա–կան երիտասարդության հակաֆաշիստա–կան կոմիտե)։ Խնդիրն Է՝ զարգացնել և ամրապևվել երիտասարդական կազմա–կերպ ություևև երի բարեկամություևը, հա– մագործակցություևև ու փոխըմբռևումը ար–տասահմանյան ազգային երիտասար–դական և ուսաևողական միություևևերի, իևչպես ևաև տեղակաև ու միջազգայիև երիտասարդակաև կազմակերպություև– ևերի հետ։ Միավորում է երիտասարդու– թյաև հասարակակաև, արհմիութեևական, մարզական, մշակութային և այլ կազմա–կերպ ություևև եր։ Մշտակաև ևերկայացու– ցիչներ ունի Ուսանողների միջազգային միության քարտուղարությունում և Դե–մոկրատական երիտասարդության համաշ–խարհային ֆեդերացիայում։ ՍՍՏՄ հան–րապետություններում, երկրամասերում և մարզերում կաև տեղակաև երիտասար–դակաև կազմակերպություևևեր։ ՏՍՍՏ–ում ԵԿԿ գործում է 1957-ից, 1975-իև կապ Էր պահպաևում արտասահմաևյան 100 (որից 68-ը՝ սփյուռքահայ) երիտասարդական (մարզական, մշակութային նն) կազմա–կերպությունների հետ։
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ԿՈՄՈՒՆԻՍՏԱ–ԿԱՆ ԻՆՏԵՐՆԱՑԻՈՆԱԼ (ԵԿԻ), միջազ–գային երիտասարդական կազմակերպու–թյուն, Կոմինտերնի սեկցիա (1919–43)։ ԵԿԻ–ի ստեղծման գաղափարը հղացել է Վ․ Ի․ Լենինը։ Տիմնադիր կոնգրեսը տե–ղի է ունեցել 1919-ի նոյեմբ․ 20–26-ին, Բեռլինում։ Մասնակցել է 29 պատգամա–վոր՝ 13 երկրից։ Ընդունվել է ԵԿԻ–ի ստեղծման ն Կոմինտերևի մեջ մտևելու որոշում, հաստատվել կաևոևադրություևև ու ծրագիրը։ ԵԿԻ–ի բարձրագույև մար– միևը կոնգրեսևերև Էիև, դրանց միջն ըն–կած ժամանակաշրջանում՝ գործկոմը, որն ուներ նախագահություն և քարտուղարու–թյուն։ ԵԿԻ խնդիրներն Էին՝ ծավալել երիտասարդության մասսայական շար–ժում ի պաշտպանություն նրա տնտ․, քաղ․ ն մշակութային շահերի, աջակցել նրա կողմից մարքսիզմ–լենինիզմի տեսության ու պրակտիկայի ուսումնասիրմանը, պայ–քարել ընդդեմ միլիտարիզմի, պատերազ–մի և ֆաշիզմի, պաշտպանել ՍՍՏՄ–ը։ Դրանց իրականացման ուղիներն ու մի–ջոցները քննարկվել են ԵԿԻ–ի կոնգրես–ներում (1921․ 1922․ 1924, 19Չ8)։ 1935-ին ԵԿԻ–ի 56 սեկցիայում կար 3773 հզ․ մարդ (3500 հզ․ ՏամԼԿԵՄ անդամ)։ VI կոնգրեսը (1935), Կոմինտերնի ցուցումներին հա–մապատասխան, առաջ քաշեց ֆաշիզմի և պատերազմի վտանգի դեմ պայքարի՝ երիտասարդության միասնական ճակատ ստեղծելու խնդիրը։ Երկրորդ համաշխար–հային պատերազմի ժամանակ ԵԿԻ–ի գործունեությունը նպաստեց երիտասար–դության ևակաֆաշիստական պայքարի կազմակերպմանը։ 1943-ի մայիսին, Կո–մինտերնի արձակումից ևետո, արձակվեց նաև ԵԿԻ։
ԵՐԻՏԱՖՂԱՆՆԵՐ, XX դարի սկզբի ազ– գայիև հայրեևասիրակաև շարժման մաս–նակիցներ Աֆղանսաաևում։
ԵՐԻՏԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ 1908, բուրժուական առաջին հեղափոխու–թյունը Թուրքիայում։ Նպատակն էր տա–պալել սուլթան Աբդուչ Համիդ //–ի վար–չակարգը, հաստատել սահմանադրական կարգեր։ Նախադրյալներն առկա Էին դեռնս XIX դ․ 60–70-ական թթ․՝ <Նոր օսմանների» լիբերալ–բուրժ․ շարժման մեջ, որն ավարտվեց 1876-ի Օսմանյան սահմանադրության հռչակմամբ։ XIX դ․ 90-ական թթ․ շարժումը գլխավորեցին երիտասարդ թուրքերը (տես Երիաթուր– քեր)։ Ե․ հ–յան անմիջական առիթը Ռնե– լում ռուս, կայսր Նիկոլայ II-ի հանդի–պումն էր (1908-ի հունիս) անգլ․ թագավոր Էդուարդ VII-ի հետ։ Նրաևք պայմաևա– վորվեցին «նոր բարեփոխություններ» մտցնել Մակեդոնիայում, որը փաստորեն պետք է հանգեցներ նրա անջատմանը Թուրքիայից։ 1908-ի հուլիսի 3-ին Ռեսե– նում (Մակեդոնիա) կազմավորված երիտ– թուրք․ զորամասը մայոր Նիազի–բեյի հրամանատարությամբ ապստամբեց, հու–լիսի 6-ին նրան միացավ մայոր Էնվերը (տես էնվեր փաշա) իր ջոկատով։ Մի քանի օրից Մակեդոնիայում ապստամ–բություն բռնկեց։ Այդ զորամասերի ար–շավանքը դեպի մայրաքաղաք կանխելու նպատակով, սուլթանը հուլիսի 23-ին ստիպված վերականգնեց 1876-ի սահմա–նադրությունը։ Նոր կառավարության մեջ երիտթուրքերը թեև չմտան, բայց, բանակն իրենց ձեռքում պահելով, ևանդես եկան թելադրողի դերում։ Նրանց հաղթանակը սկզբնական շրջանում համընդհանուր խանդավառություն առաջ բերեց։ Ամբողջ կայսրությունում տեղի ունեցան ցույցեր՝ «ազատություն», «հավասարություն», «եղ–բայրություն», «արդարություն» լոզունգ–ներով, ազատ արձակվեցին հազարավոր բանտարկյալներ ու աքսորականներ, վե–րացվեց գրաքննությունը, վերադարձան քաղ․ վտարանդիները։ Սակայն արտա–հայտելով թուրք, բուրժուազիայի, լիբե– րալ–կալվածատևրերի և գերազաևցապես զիևվորակաև վերևախավի շահերը՝ երիտ– թուրքերը որդեգրեցիև հակաժողովրդա– կաև, հետադեմ քաղաքականություն։ Բա– ցահայտելով Ե․ հ–յան վերնախավային բնույթը՝ Վ․ Ի․ Լենինը ընդգծում էր, որ այն «ժողովրդական» չէր, որովհետն ժո–ղովրդի մասսան ինքնուրույնորեն, իր սեփական տնտ․ ու քաղ․ պահանջներով նկատելի կերպով հանդես չի եկել այդ հեղափոխությունում (Երկ․, հ․ 25, էջ 537)։ Երիտթուրք․ պարագլուխները ձգտում էին կանխել ժող․ զանգվածների ակտիվու–թյունը ն իրենց «չափավորությամբ» շա–հել իմպերիալիստական տերությունների բարեհաճությունը։ ճնշում էին բանվորա–կան գործադուլները, շարունակում ազ–գային փոքրամասնությունների հալա–ծանքները։ Չլուծվեց հողային հարցը (երիտթուրքերի տիրապետության շրջա–նում ավելի մեծ չափեր ընդունեցին հայկ․ հողերի բռնագրավումները)։ Ֆեոդալա– կղերական և կոմպրադորակաև ընդդիմու– թյուևը, իմպերիալիստական տերություև– ների աջակցությամբ, 1909-ի ապրիլին իրագործեց հակահեղափոխական խռո–վություն՝ վերականգնելով Աբդուլ Տամիդ II-ի ինքնակալություևը։ Խռովությունը ճնշվեց Մակեդոնիայից ժամանած երիտ– թուրք․ զորամասերի օգնությամբ։ Պառ–լամենտը գահընկեց արեց (ապրիլի 27) Աբդուլ Տամիդին և սուլթաև կարգեց թա–գաժառանգ կամազուրկ Ռեշադին՝ Մահ– մեդ V անունով։ Սակայն, ամրապնդե– լով իշխանությունը, երիտթուրքերը վերջ–նականապես կորցրին իրենց երբեմնի, թեկուզ և սահմաևափակ, հեղափոխակա–նությունը։ Օսմանիզմի վարդապետությու–նը («բոլոր օսմանցիների հավասարու–թյուն») նրանք օգտագործեցին կայսրու–
