Հ․ Զարիֆյանը դերերում (ձախից աշ)․ Գիժ Դանիել (Շիրվանզադեի «Չար ոգի»), Համլետ (Շեքսպիրի «Տամլետ») Հ, Զարիֆյանը դերերում (ձախից աջ)․ Ուրիել Ակոստա (Գուցկովի «Ուրիել Ակոստա»), Վանահայր (Շանթի «Տին աս սլ–վածներ»-) Ցոհանի դերով (Ֆ․ Կաբհևի «Չարագու–շակ քայլ»)։ 1899–1903-ին աշխատել է Տայ դերասանական խմբում։ Տյուրա– խաղերով շրջագայել է Ալեքսանդրապո– լում, Շուշիում, Արմավիրում, Մոզդոկում, Ասարախանում և այլուբ։ Տեւոագա տարի–ներին աշխատել է Թիֆլիսի Տայոց դրա–մատիկական ընկերության խմբում, խա–ղացել Սարգիս, Գիքո, Պեպո (Գ․ Սուն– դուկյանի «Էլի մեկ զոհ», «Պեպո»), Կի– պար, Օգսեն, Պաղտասար (Պարոնյանի «Պաղտասար աղբար»), Օթարյան (Շիր–վանզադեի «Պատվի համար»), Ալեքսանդր (Վ․ Փափազյանի «ժայռ») նն։ Այդ և հե–տագա տարիներին Զ․ դարձել է XX դ․ հայ խոշորագույն շեքսպիրյան դերասան–ներից մեկը։ Զ․ եղել է թատերական գործի կազ–մակերպիչ։ 1909– 10–ին 0․ Մայսուրյա– նի, 0․ Սնումյանի հետ խումբ կազմած շրջագայել է Թուրքիայի քաղաքներում (Կ․ Պոլիս, Իզմիր ն այլուր)։ 1911-ին Զ–ի գլխավորությամբ հայ դերասանների մի խումբ առաջին անգամ ելույթ է ունե–ցել Վանում, Աղթամարում, Տին Բայա– զետում; 1912-ին մասնակցել է Տայ դե–րասանական խմբի Մոսկվայում և Պետևր– բուրգում տված հյուրախաղերին։ 1912– 1915-ին աշխատել է Բաքվի Տայոց կուլ–տուրական միության թատերախմբում։ 1914-ի գարնանը խումբ կազմած կրկին շրջագայել է Թուրքիայի հայաշատ քա–ղաքներում։ 1915-ին, Մեծ եղեռնից հետո, Զ–ի խաղացանկը էական Փոփոխություն է կրել։ Բեմականացրել ու բեմադրել է Րաֆֆու «Խենթ»-ը, «Գավիթ Բեկ»-ը, «Զալալեդդին»-ը և այլ վեպեր ու խաղա–ցել գլխավոր դերերը։ 1916–20-ին Զ–յի գործունեության հիմնական ասպարեզը դարձել է Տայաստանը (Երնան, Ալեքսան– դրապոլ,՝ Կարս և այլուր)։ Իր գործու–նեությունը Զ․ շարունակել է նաև սփյուռ–քում։ 1920-ին, երբ թուրքերը կրկին մտան Ալեքսանդրապոլ, Զ․ մեկնեց Կ․ Պոլիս, ապա՝ Բուխարեստ։ 1921-ի մայիսից հաս–տատվեց Նյու Ցորք ում։ ԱՄՆ–ում կազ–մակերպել է «Զարիֆյան», «Տայ ար–վեստ», «Նոր այգ» և այլ թատերախմբեր։ 1923–25-ին ԱՄՆ –ում գործել է Տ․ Աբել– յանի հետ։ 1925–29–ին ելույթներ է ունե–ցել Ռումինիայում (Կոնստանցա, Բուխա– րեստ), Եգիպտոսում (Ալեքսանդրիա, Կա– հիրե), Ֆրանսիայում (Մարսել, Փարիզ)։ 1932–36-ին հանդես է եկել Տարավային Ամերիկայում՝ Սան Պաուլուում, Մոն– ւոեվիդեոյում և գլխավորապես՝ Բուենոս Այրեսում։ Գբկ․Բոգեմսկի (Զաաիկյան) Ս․* Հովհաննես Զարիֆյան, Ե․, 1966։ Տովհաև– նես Զարիֆյան, ժողովածու–ալբոմ, Ե․, 1977։ Գ, Զարեյւսն
ԶԱՐԻՖՅԱՆ Մատթեոս Տաճասփ (4․1․ 1894, Կ․ Պոլիս– 9․4․1924, Կ․ Պոլիս), հայ բանաստեղծ։ Ավարտել է Կ․ Պոլսի Պերպերյան վարժարանը (1913), ուսուց–չություն արել Կիլիկիայի Ադանա քաղա–քում (1913–14)։ 1919–21-ին դասավան– դել է Կ․ Պոլսի Պերպերյան վարժարա–նում, աշխատակցել «Նավասարդ», «ճա–կատամարտ» պարբերականներին։ Տրա– աարակել է բանաստեղծությունների եր–կու ժողովածու՝ «Տրտմության ն խաղաղու–թյան երգեր» (1921), «Կյանքի և մահվան երգեր» (1922)։ Եբկ․ Ընտիր քերթվածներ, Հալեպ, 1946։ Ամբողշական գործեր, Բեյրութ, 1956։ Երգեր, Ե․, 1965։ Գրկ․ Ծ ա ռ ու կ յ ա ն Ա․, Եղերաբախտ քերթողներ, Բեյրութ, [1933]։ Գ ա p ր ի և լ– յ ա ն Վ․, Արևմտահայ բանաստեղծներ, Ե․, 1974։ Ս․ Յափուշյան ԶԱՐԻ»Ի Ալեքսանդր Գրիգորևիչ [ծն․ 5(18)․2․1908, Պետերբուրգ], սովետական կինոռեժիսոր և կինոդրամատուրգ։ ՍՍՏՄ ժող․ արտիստ (1969)։ ՍՄԿԿ անդամ 1948-ից։ 1927-ին ավարտել է Լենինգրադի Կադր «Բալթիկայի դեպուտատը» կինոնկա–րից (1937), ռեժ․ Ա․ Գ․ Զ ա ր խ ի ն Ի․ ե․ Խ և յ ֆ ի ց Էկրանային արվեստի տեխնիկումը։ 1929-ից մինչև 50-ական թթ․ համատեղ աշ–խատել է Ի․ Ե․ Խեյֆիցի հետ և ղեկավա–րել է Լենինգրադի «Սովկինո» ֆաբրի–կայի կոմերիտական 1-ին բեմադրական բրիգադը (այժմ՝ «Լենֆիլմ» կինոստու–դիա)։ Խեյֆիցի հետ ստեղծած լավագույն ֆիլմերից ևն՝ «Բալթիկայի դեպուտատը» (1937), «Կառավարության անդամը» (1940), «Նրան կոչում են Սուխե–Բատոր» (1942), «Մալախով կուրգան» (19,44)։ «Մոս– ֆիլմ» կինոստուդիայում Զ․ նկարահա–նել է «Բարձունք» (1957) կինոնկարը, Էկ–րանավորել Լ․ Ն․ Տոլստոյի «Աննա Կարե– նինա»-ն (1968)։ Արժանացել է պետ․ մըր– ցանակների (1941, 1946)։ «ԶԱՐԿ», շաբաթաթերթ։ Տրատարակ– վել է Թիֆլիսում, 1906–07-ին։ Խմբագիր– հրատարակիչ՝ Գ․ Բալասանյան։ «Զ․»-ում տպագրվել են հրապարակախոսական, գրական, բանասիրական, մատենագիտա–կան, պատմագիտական, մանկավարժա–կան, երգիծաբանական հոդվածներ, ճա–նապարհորդական տպավորություններ։
ԶԱՐԿԵՐԱԿՆԵՐ, արտերիաներ (հուն․ артярСа), արյան անոթնևր, որոնք սրտից արյուն են տանում դեպի հյուս–վածքներն ու օրգանները։ Զարկերակա–յին համակարգն ընդգրկում է թոքային Զ․, աորտան և նրա ճյուղավորումները։ Զ–ով դևպի օրգաններն ու հյուսվածքներն է հոսում թթվածնով և սննդանյութերով հարուստ արյուն, բացառությամբ թոքային Զ–ի, որոնք սրտից դեպի թոքերն են տա–նում ածխաթթվով հարուստ արյուն։ Միև–նույն զարկերակի առանձին ճյուղերը կամ մի քանի Զ–ի բազմաթիվ ճյուղեր իրար միանալով կազմում են անասաա– մոզներ (բերանակցումներ), որոնք, Զ–ի գլխավոր ճյուղով, արյան ևոսքի ընդհատ–ման դեպքում, ապահովում են արյան կոլլատերալային շրջանառությունը։ Զ–ի պատերը կազմված են երեք շերտից, ար–տաքին՝ շարակցական (ադվենտիցիա), միջին՝ հարթ մկանային և առաձգական, ներքին՝ Էնդոթելային հյուսվածքներից։ Տես նաև Արյունատար անոթներ և Պոււս։
ԶԱՐԿԵՐԱԿՆԵՐԻ ԿԱՐԾՐԱՑՈՒՄ, ШЦ- տհրիռսկլերռզ (զարկերակ և <հուն, or>diipcoTi£ *– կարծրացում), զար–կերակների ախտաբանական վիճակ, առա–ջանում է զարկերակների պատերի կարծ–րացումով և հաստացումով ուղեկցվող տարբեր բնույթի հիվանդությունների պատճառով։ «Զ․ կ․» հավաքական հասկա–ցություն է, որը նախկինում (մինչև աթե–րոսկլերոզից առանձնացնելը, որպես ինք–նուրույն հիվանդություն) օգտագործում էին աթերոսկլերոզի բնութագրման հա–մար։ «Զ․ կ․» տերմինը երբեմն օգտագոր–ծում են օրգանիզմի որևէ մասի (վերջույթ–ներ) կամ օրգանի (երիկամ, գլխուղեղ) զարկերակների կարծրացման պրոցեսը նկարագրելու համար։ Սակայն այն չի բնո–րոշում հիվանդության բնույթը։ Տես նաև Աթերոսկէերոզ։
ԶԱՐԿՈՒՄՆԵՐ, պարբերաբար փոփոխվող ամպլիտուդով տատանումներ, որոնք ստացվում են մոտ հաճախականություններով երկու ներդաշնակ տատանումների վերադրումից։ Զ–ի առաջացման պատճառն այն է, որ երկու տատանումների
