հեշտացրեց Լ. ք–ով աշխատելը: Արդի Լ. ք. բավականին պարզ և հարմար հաշվիչ սարք է, օգտագործվում է ինժեներական և այլ հաշվարկների համար: Լ. ք. պատ– րաստվում է նաև շրջանաձև (նկ. 2): Գրկ. Բաբանյաէ Ռ. Տ., Լոգարիթմա– կան քանոն, Ե., 1963:
ԼՈԳԱՐԻԹՄԱԿԱՆ ՖՈՒՆԿՑԻԱ, ցուցչա– յին ֆունկցիայի հակադարձ ֆունկցիան, y= lnx: y-ի՝ x արգումենտին համապա– տասխանող արժեքը կոչվում է x-ի բնա– կան ոգարիթմ: Լ. ֆ. ըստ սահմանման համարժեք է x= ey ֆունկցիային (e-ն նեպերյան թիվն է): Լ. ֆ» որոշված է միայն դրական x-երի համար, քանի որ ey^ դրական է ցանկացած y-ի դեպքում (գծ.): Ընդհանուր իմաստով՝ Լ. ֆ. կոչվում է y=log* ֆունկցիան, որտեղ a>0, a=£l: Լ. ֆ–ի հիմնական հատկությունները բխում են ցուցչային ֆունկցիայի և լոգարիթմի համապատասխան հատկություններից, օրինակ, բավարարում է lnx+lny=lnxy ֆունկցիոնալ հավասարմանը: Լ. ֆ. տար– րական ֆունկցիա է, վերածվում է շարքե– րի: Առաշին անգամ դիտարկել է Ջ. Նե– պերը (1614): Կոմպլեքս փոփոխականի Լ. ֆ. (նշանակվում է Lnz) բազմարժեք է և որոշված z=^0 արգումենտի բոլոր արժեք– ների համար. Lnz= lnz + 2k;ti, k= 0,±; ±1, ±2…: Lnz ֆունկցիան առաշին ան– գամ հանգամանորեն դիտարկել է Լ. էյւերը (1749): …ԼՈԳԻԱ (հուն. X6yoc, – բան, խոսք, ուս– մունք, գիտություն), բարդ բառի մաս, նշանակում է՝ ուսմունք, գիտելիք, գիտու– թյուն, օրինակ, ֆիզիոԼոգիա, սոցիոչո– գիա, ղեֆեկտոչոգիա:
ԼՈԳԻՍՏԻԿԱ (< հուն. XoYicrxlxii – հաշ– վելու, դատելու արվեստ), 1. տերմին, որ հին հույները գործածել են հաշիվների և երկրաչափական չափումների «արվեստի» նշանակությամբ: 2, Դ. Վ. Լայբնիցի ուս– մունքում մտահանգումների հաշվվման հոմանիշ: 3. ա. Գործածվում է որպես t/ա– թեմատիկական տրամաբանության հո– մանիշ, բ. մաթեմատիկական տրամաբա– նության զարգացման շրշանի անվանում, կապված Բ. Ռասելի տրամաբանական աշխատանքների և նրա դպրոցի հետ:
ԼՈԳԻՑԻՋՄ (< հուն. Xo^ixii – տրամա– բանություն), մաթեմատիկայի հիմնավոր– ման հիմնական ուղղություններից, որը ձգտում է ողշ մաթեմատիկան հանգեց– նել տրամաբանությանը, այսինքն, նրա ելակետային հասկացությունները սահ– մանել տրամաբանության տերմիններով, դրույթները ձևակերպել և ապացուցել մաթեմատիկական տրամաբանության մի– ջոցներով: Լ–ի նախահայրը համարվում է Գ. Վ. Լայբնիցը, բայց Հ. Ֆրեգեն է ձեռ– նարկել այդ ծրագրի իրականացումը, փոր– ձելով թվաբանությունը կառուցել որպես ձևական տրամաբանության «շարունա– կություն»: Սակայն Ֆրեգեի համակարգում Բ. Ռասելի բացահայտած հակասություն– ները (պարադոքսները), ստիպեցին վե– րակառուցել Լ–ի ծրագիրը: Արդյունքը Ռա– սելի ու Ա. Ուայթհեդի «Principia mathema– tical աշխատությունն է, որի մեշ փորձ է արված ամբողշ զուտ մաթեմատիկան ներ– կայացնել տրամաբանական լեզվով: Կ.՛ Գյոդելի թեորեմները ցույց տվեցին Ռասելի համակարգի ոչ–լրիվությունը (տես Լրիվություն) և նրա անհակասակա– նության ապացուցման անհնարինությու– նը, Ա. Չորչը հիմնավորեց այդ համակար– գի նկատմամբ լուծելիության պրոբլեմի անլուծելիությունը: Լ–ի ծրագրի քննական վերլուծությունը ցույց տվեց, որ ոչ մի ձևական համակարգ, որքան էլ հզոր լինի այն, չի կարող լրիվ արտահայտել ամբողշ մաթեմատիկայի հասկացություններն ու սկզբունքները, ավելին, ձևայնացված թվա– բանության մեշ միշտ կարելի է նշել այն– պիսի ճշմարիտ բանաձև, որը չի ապացուց– վում այդ համակարգում: Մաթեմատիկայի տրամաբանացման Լ–ի ծրագիրը կնշանակեր մաթեմատիկան զըր– կել բովանդակությունից, այն ներկայաց– նել սոսկ որպես լեզու: Մաթեմատիկայի հիմնավորման Լ–ի ծրագրի անիրականաց– նելիությունը պայմանավորված է սխալ մեթոդաբանական ելակետով: Մաթեմա– տիկայում հակասությունների առկայու– թյունը ոչ թե նշանակում է, որ պետք է որոնել մեկ այլ հավերժ անփոփոխ ու կատարյալ տրամաբան, համակարգ, այլ պետք է այն վերակառուցել նոր խնդիրնե– րին համապատասխան, այսինքն, այդ հակասություններին պետք է տրվի այն– պիսի մեկնաբանություն, որ կողմնորոշ– վեն ոչ թե դեպի վերացական, «հնարավոր աշխարհները», այլ դեպի ճշմարտության միակ չափանիշը՝ մարդկային հասարա– կական պրակտիկան և իմաստավորվեն նյութական աշխարհում ունեցած իրենց նախատիպերի միշոցով: Գրկ. Ավեւոիսյան Ս. Հ., Մաթեմատի– կական տրամաբանության հիմնական տար– րերը, Ե., 1969: Kjihhh C. K., BBeaeHiie b MaTeMaTHKy, M., 1957; OpeHKe^b A., E a p-X h ji ji c ji H., OcHOBaHHe xeopira mho- HcecTB, M., 1966. Ս. Ավեւոիսյան
ԼՈԳՅԱՆ Բագրատ Վասիլի [28.6.1888, Ալեքսանդրապոլ (այժմ՝ Լենինական)– 12.11.1955, Երևան], Անդրկովկասի հե– ղափոխական շարժման մասնակից: ԱՄԿԿ անդամ 1917-ից: Լ. Կարսի * համաքաղա– քային բանվորական կոմիտեի (1905) հիմ– նադիրներից է: 1906–09-ին մասնակցել է Բաքվի բանվորական հեղափոխական շարժմանը: 1917-ին ընտրվել է Ալեքսանդ– րապոլի քաղաքային բոլշևիկյան կոմի– տեի անդամ: 1918-ին Հյուսիսային Կով– կասում կարմիր բանակի շարքերում կռվել է դենիկինցիների դեմ: 1919-ին ընդհա– տակյա կուսակցական աշխատանք է կա– տարել Թիֆլիսում: Անդրկովկասում սո– վետական կարգեր հաստատվելուց հետո ղեկավար տնտ. աշխատանք է վարել Թիֆլիսում, Երևանում, Լենինականում:
ԼՈԳՈԳՐԱՖՆԵՐ (< հուն. Xo՝yoYpacpoL. oyoc,– բան և ypacpco – գրել), հին հու– նական պատմական արձակի առաշին հեղինակները: Լ. անվանումը տվել է Թուկիդիդեսը: Լ–ի հայրենիքը Հոնիան էր: Տարբերում են ավագ (մ. թ. ա. VI դ.– V դ. 1-ին կես) և կրտսեր (մ. թ. ա. V դ. 2-րդ կես) սերնդի Լ.: Ավագ սերնդի Լ–ից հայտնի էր Հեկատեոս Միւեթացին, կրտսեր սերնդից՝ Հելլանիկոս Միտիլե– նացին: Լ. գրել են հուն, քաղաքների հիմ– նադրման, ավանդական հերոսների, «բար– բարոսական» ցեղերի ծագումնաբանու– թյան, բարքերի, երկրների աշխարհագրու– թյան մասին: Թեև գրել են արձակ, այնու– ամենայնիվ չեն կարողացել հաղթահարել հոմերոսյան էպիկական շունչը: Նրանք նկարագրել են իրենց լսածներն ու տեսած– ները՝ առանց խորամուխ լինելու (մասնա– կի բացառությամբ) դրանց էության մեջ: Լ. պատմիչներ չէին բառի իսկական իմաստով, սակայն նախապատրաստել են հետագայի պատմագրության առաջացու– մը: Հեկատեոս Միլեթացին (մ. թ. ա. մոտ 546–480) իր «Երկրի նկարագրությունը» գրքում որոշակի տեղեկություններ է տա– լիս նաև Հայկական լեռնաշխարհում ապ– րած հնագույն ցեղերի մասին: Ս. Կրկյաշարյան
ԼՈԳՈՄԵՏՐ (< հուն. Xo-yog – այստեղ՝ հարաբերություն և… մետր), երկու էլեկ– տրական հոսանքների ուժերի հարաբերու– թյունը չափող սարք: Լինում է մագնիսա– էլեկտրական, էլեկտրա– և ֆեռոդինա– Մագնիսաէլեկտրական լոգո– մետրի սխեմա. /. 2. շրջանակներ, 3. միշուկ, ro-լոգոմետրի շրշանակի դիմադրու– թյուն, ո–օհմական դիմադրություն, ւ^-չափվող դիմադրություն միկական և էլեկտրամագնիսական: Աշ– խատանքի սկզբունքը հետևյալն է. հաս– տատուն մագնիսի դաշտում (նկ.) պող– պատե միջուկի շուրջը, միևնույն առանց– քով, համատեղ պտտվում են երկու շըր– շանակները: Վերջիններին հոսանք տըր.
