կան կուսակցական և պետական աշխա– տող, գյուղատնտեսական գիտություննե– րի թեկնածու (1974)։ ՍՄԿԿ անդամ 1960-ից։ Ավարտել է Երևանի անասնա– բուծական–անասնաբ ուժական ինստ–ը (1958) և ՍՄԿԿ ԿԿ–ին կից կուսակցական բարձրագույն դպրոցը (1969)։ 1959–67-ին աշխատել է ՀՍՍՀ Կալինինոյի, Կիրովա– կանի և Ստեփանավանի շրջանների գյու– ղատնտ․ արտադրական վարչություննե– րում, որպես գլխավոր անասնաբույծ։ 1969-ից եղել է ՀԿԿ Արտաշատի շրջկոմի առաջին քարտուղար, 1973-ից՝ ՀԿԿ ԿԿ գյուղատնտեսության բաժնի վարիչի տե– ղակալ, 1974-ից՝ ՀԿԿ Ստեփանավանի շրջկոմի առաջին քարտուղար։ 1975-ից ՀԿԿ ԿԿ գյուղատնտեսության բաժնի վա– րիչն էր։ 1978-ից ՀՍՍՀ Մինիստրների խորհրդի նախագահի տեղակալն է։ ՀՍՍՀ VIII – X գումարումների Գերագույն սո– վետի դեպուտատ է։ Պարգևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի 2, «Պատ– վո նշան» շքանշաններով և մեդալներով։
ՄՈՎՄԻՄՏԱՆ Տիգրան Բեգլարի (ծն․ 8․2․ 1902, գ․ Անգեղակոթ (այժմ՝ ՀՍՍՀ Սի– սիանի շրջանում), հայ սովետական անաս– նաբույժ։ Գյուղատնտ․ գիտ․ դ–ր (1958), պրոֆեսոր (1961)։ Ավարտել է Երևա– նի անասնաբուծական–անասնաբ ուժական ինստ–ը (1935)։ 1936-ից աշխատում է նույն ինստ–ում, 1947–76-ին՝ ախտաբանական անատոմիայի ամբիոնի վարիչ։ Աշխա– տանքները վերաբերում են կենդանինե– րի վարակիչ և ոչ վարակիչ հիվանդություն– ների ժամանակ կենտրոնական նյարդա– յին համակարգի ախտաբանական մոր– ֆոլոգիայի ուսումնասիրման հարցերին։
ՄՈՏԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆ, պատկերացում, ըստ որի՝ միմյանցից հեռու գտնվող մար– մինների փոխազդեցությունն իրագործ– վում է միջանկյալ օղակների (կամ միջա– վայրի) օգնությամբ, որոնք վերջավոր արագությամբ հաղորդում են փոխազդե– ցությունը կետից կետ։ Մինչև XIX դ․ 60–-80-ական թթ․ ֆիզի– կայում գոյություն է ունեցել պատկերա– ցում հեռազդեցության մասին, ըստ որի՝ մարմինների փոխազդեցությու– նը դատարկության միջով ակնթարթորեն հաղորդվում է որքան ասես մեծ հեռավո– րության վրա։ էչեկտրամագնիսական դաշտի հայտնադործումը ցույց տվեց, որ հեռազդեցության մասին պատկերա– ցումը սխալ է։
ՄՈՏԱԼՈՎԱ (Motalova) Լյուդմիլա (22․4․ 1935, Օլոմոոլց, ՉՍՍՀ –27․8․1975, Պրա– գա, թաղված է Կրոմերժիժում), չեխ հա– յագետ, թարգմանիչ։ 1954–59-ին սովորել է Պրագայի Կարլովի համալսարանի փիլ․ ֆակուլտետում։ Հայերենն ուսանել է նույն համալսարանի արևելագիտության բաժնում։ Հետագայում ինքնուրույն կա– տարելագործվել է գրաբարում, միջին հայերենում և աշխարհաբարի զույգ ճյու– ղերում։ Հայերենից բացի, իմացել է ռու– սերեն, գերմաներեն, ֆրանսերեն, անգ– լերեն, վրացերեն, հին սլավոներեն, հին հունարեն, լատիներեն, թուրքերեն։ 1959-ից մինչև կյանքի վերջը աշխատել է ՉՍՍՀ ԳԱ արևելագիտության ինստ–ում։ 1958-ին չեխերեն լույս է ընծայել Ա․ Իսա– հակյանի արձակ գործերի հատընտիրը՝ Լ․ Մոտալովա «Ինչումն է սՓոֆանքը»։ Այնուհետև նրա թարգմանությամբ տպագրվել են հայ ժող․ հեքիաթների երկու գիրք, Ե․ Չարենցի ու Պ․ Սևակի բանաստեղծությունների ժողո– վածուները, ինչպես նաև Ա․ Բակունցի, Մ․ Արմենի, Հ․ Մաթևոսյանի, Վ․ Պետ– րոսյանի, Հ․ Շիրազի, Գ․ էմինի և ժամա– նակակից ուրիշ գրողների արձակ ու չա– փածո գործեր։ Հրատարակել է «Սովետա– կան Հայաստան» (1966) գրքույկը։ Հայ գրականությունն է ներկայացրել «Ասիա– յի և Աֆրիկայի գրականությունների պատ– մության» (1963) 3-րդ հատորում և «ՍՍՀՄ ժողովուրդների գրականությունների պատմության համառոտ ուրվագծի» (1972) 8-րդ հատորում։ 1958–77-ին հրատարակ– վել է Մ–ի 106 անուն հայագիտական ուսումնասիրություն ու թարգմանություն։ Բացի այդ, նա կազմել է 63 հայկ․ բառ– հոդված ՍՍՀՄ ժողովուրդների գրողների (1966), 47՝ Ասիայի ու Աֆրիկայի գրողնե– րի (հ․ 1–2, 1967) և 55՝ Արևելյան գրակա– նությունների (հ․ 1–3, 1974) անգլ․ բա– ռարանների համար։ Չեխ և հայ ժողո– վուրդների մշակույթների փոխմերձեցմա– նը նպաստել է նաև բազմաթիվ հրապարա– կային ելույթներով, մշակութային այլևայլ միջոցառումների կազմակերպումով։ 1958-ից բազմիցս եղել է Հայաստանում։ Մ–ի անունով գրադարան կա Երևանում։ Գրկ․ Մեր հյուրն է Լյուդմիլա Մոտալովան, «ՍԳ», 1975, JNS 3։ Багдасарян Г․, Памяти сестры нашей, «Литературная Ар– мения», 1978, 12․ Գ․ Բաղդասարյան
ՄՈՏԱԿԱ ԿԱՐԳ, մերձավոր կարգ, տես Հեռավոր կարգ և մոտակա կարգ։
ՄՈՏԱՎՈՐ ԻՆՏԵԳՐՈՒՄ որոշյալ ինտեգրալների, հաշվողական մաթեմատիկայի բաժին, որն զբաղվում է որոշյալ ինտեգրալների հաշվման մեթոդ– ների մշակմամբ և կիրառությամբ։ Եթե y= f(x) ֆունկցիան անընդհատ է [a,b] հատվածի վրա և հայտնի է f(xM նախնա– կան F(x) ֆունկցիան, ապա ք(ճ)-ի որոշյալ ինտեգրալը խ,ե]-ի վրա (1(ք)-ը) հաշվում են Լ ա յ բ ն ի ց–Ն յ ու տ ո ն ի բանա– ձևով՝ b !(f)՜ J։f(x)dx=F(b) - F(a)։ a Բայց միշտ չէ, որ հնարավոր է գտնել f(x)-Ji նախնականը, ուստի հարկ է լի– նում փնտրել 1(ք)-ի հաշվման այլ ուղիներ։ Այդպիսի ուղիներից մեկը 1(ք)-ի մոտավոր հաշվումն է քառակուսային բանաձևերի միջոցով։ Պարզագույն քառակուսային բա– նաձևը, որն 1(ք)-ը արտահայտում է f(x)^ ինչ–որ արժեքների գծային կոմբինացիա– յով, հետևյալ տեսքի է՝ ո S„(f)=SAkf(a)․ (1) k=l այստեղ xi, x3․․․․, Xn-երը [a․bl-ի կետեր են (հանգույցներ են), իսկ Ak գործակից– ները՝ թվեր (կշիռներ), 1(ք)-ի արժեքը ընդունվում է մոտավորապես հավասար Տո(ք)-ին՝ S„(f)^I(f)։ Rn(f) = 1(f)–Տո(ք)-ը անվանում են քառակուսային բանաձևի սխալ։ (1) բանաձևի մեջ մտնում են f(xH*g անկախ (2ո + 1) հատ պարամետրեր՝ ո, xi,txn, Ai, A2,․․․, An։ Այդ պարա– մետրերը ընտրում են այնպես, որ Rn(f) սխալը հնարավորին չավավ փոքր լինի։ Պարզագույն քառակուսային բանաձևերի օրինակներ են․ Ուղղանկյունների բանա– ձևը՝ Ak= –~ – հ, Xk=a+ – -^-^հ (к– = 1,2 ո), և հետևաբար ո Sn(f)=hJ] f(xk)։ Եթե |f"(x)|^M, x€[ab], к = 1 ապա Սեղանների բանաձևը՝ + fi+fa+ որտեղ fk=f(a+kh), h= (k=0, 1, 2f․․․,n)։ Սիմպսոնի բանաձևը՝ In(f)^Sn(f)= [fo+fan+4(fi+f3+․․․+ + քշո_ւ)+(քշ+ք44- ․․․+ քշո)]ք որտեղ h=^=±, fk=f(a+h k)(k=0․ 1, 2 2n)։ Ուղղանկյունների և սեղանների բանա– ձևի կիրառումը երկրաչաՓորեն նշանա– կում էՏ y= f (xH* գրաֆիկով և x= a, x= b, y=0 ուղիղներով սահմանափակված կո– րագիծ սեղանի մակերեսի՝՛ 1(ք)-ի փոխա– րինում համապատասխանաբար որոշակի ուղղանկյունների (Տւ, Տ2,․․․, Տո), սեղաննե– րի (Sj, Sj,․․․,Si) մակերեսների գումա– րով (գծ․ ա, բ)։ «Մ․ ի․» տերմինը օգ–
