ՌՈՒՄԻՆԻՍ 453 նրա «Արևելքի բոցեր» բանաստեղ¬ ծությունների ժողովածուն (1909): Հայագեա, հրապարակագիր Մկրտիչ Պոտուրյանը 1929—59-ին ե- ղել է Տրանսիլվանիայի Ֆրումոասա ավանի հունգարացած հայերի հոգևոր առաջնորդը, հիմնել է ապա¬ րան, ծավալել հրատարակչական, մանկավարժական գործունեություն: Հրատարակվել է նրա «Կարմիր լուս ին» (1927, հունգարերեն, ռումինե¬ րեն) ժողովածուն և «Հայ հանրագի¬ տակ» (1938) ստվար հասարը: Հայտնի հայագետ, արևելագետ, գրող, գրականագետ Հակոբ Սիրու¬ նին (1890-1973) նպաստել է հայա¬ գիտության և արևելագիտության տարածմանը Ռ-ում, մեծ դեր կատա¬ րել հայ-ռումինական կապերի ամ¬ րապնդման գործում: Իր հրաաարա- կած «Անի» հանդեսում և տարեգրքե¬ րում ներկայացրել է հայ մշակույթը: Սիրունին ռումինացի լեզվաբան, հա¬ յագետ Վլադ Բընըցյանուի հետ հիմ- նադրել է Արեելագետների ընկերու¬ թյունը, ղեկավարել նրա հայագիտա¬ կան բաժանմունքը: Հայ ժողովրդի մեծ բարեկամնե¬ րից էր ռումինացի անվանի գիտնա¬ կան, բյուզանդագետ և հայագետ Նի- կոլա Յորգան: Հեղինակ է բազմա¬ թիվ հայագիտական արժեքավոր մե¬ նագրությունների և հոդվածների՝ նվիրված հայ ժողովրդի պատմու¬ թյան ու մշակույթի տարբեր հարցե¬ րին: Կատարել է թարգմանություն¬ ներ Ֆրիկից, Կեչառեցուց, Թուման- յանից, Տերյանից, Թեքեյանից են: Ռումինահայ գրականության հայտնի անուններ են Շտեֆան Հա¬ կոբյանը, Հայկ և Արշավիր Աքթեր- յանները: Հիշատակելի են Նիքո- հայտ Կազտովիչի «Թրանսիլվանիոյ հայերու պատմությունը», Նատյա Խորասանճյանի և Անահիտ Կարա¬ պետյանի «Հայ-ռումաներեն» բառա¬ րանը: 1980-ական թթ. ստեղծագործել են բանաստեղծուհի Անայիս Ներ- սեսյանը, գրողներ Վարդան Առա- քելրսնը, Պետրոս Խորասանճյանը: Հրատարակվել են Ա. Ներսեսյա- նի «Ապակե երգիչը» (1973, դասվել է տարվա լավագույն գործերի շար¬ քը), «Քնարական պատկերներ (1975), «Արևային կշիռ» (1980) ժո¬ ղովածուները (ռումիներեն): Առան¬ ձին գրքերով լույս են տեսել հայտնի հրապարակագիր, գրող Վ. Առաքել- յանի «Ինքնատիպության արկա¬ ծախնդրությունները» (1968), «Ինչ¬ պես ենք սովորում ապրել» (1978) գործերը, երկու գրքից («Մեր չարչա¬ րանքի աշունը», 1980, «Դժոխքից հետո՝ կիրակին»,1983) բաղկացած փաստագրական վեպ (նվիրված է Ռ-ի մասնակցությանն Առաջին հա¬ մաշխարհային պատերազմին): Արձակագիր Պ. Խորասանճյանը հեղինակ է մի շարք պատմվածքների, «Սպասասրահ» և այլ վեպերի: Լրա¬ գրող, թարգմանիչ, հասարակական գործիչ Սաբզիս Սելրսնը, որը շուրջ 20 տարի խմբագրում է ռումինահայ համայնքի «Նոր կյանք» թերթը, հեղի¬ նակ է «Ռումինահայ համայնքի պատ¬ մական ակնարկ», «Անտեսված ցե¬ ղասպանության պատմությունը» ռու¬ միներեն գրքերի (վերջինը Հայոց ցե¬ ղասպանության վերաբերյալ առաջին հրապարակումն է Ռ-ում): Երկրռւմ հանրաճանաչ գրող և լրագրող է Տիգրան Բաբոյանը, որը Ռումինիա-Հայաստան ընկերության հիմնադիրն ու փոխնախագահն է, Ռ-ի Ազատ լրագրողների ընկերության նախագահը, «Դիպլոմատ կլուբ» թերթի հիմնադիր տնօրենը: Նրա «Անձնագիր դժոխքի համար» գիրքը թարգմանվել և հրատարակվել է Հա¬ յաստանում: Ռումինական մամուլում ունեցած իր ծառայությունների հա¬ մար պարգեատրվել է «Բրոնեա- Ֆոքս» մրցանակով: Ռումինահայ հրապարակագիր Տիգրան Դրիգորյանը 1993-ին Բու- խարեստում հրատարակել է «Հայ ժողովրդի պատմությունը և մշակույ¬ թը» ռումիներեն գիրքը, որն արժա¬ նացել է հայ և ռումին հասարակայ- նության գնահատանքին: Հեղինակը պարգևատրվել է Ռ-ի ակադեմիայի «Տիմիթրիե Օնչեուլ» մրցանակով: Հանրությանն է ներկայացվել ռումինահայ մտավորական Մելինե Փոլաղյանի ռումիներեն լույս տե¬ սած «Հայկական հեքիաքներ» գիր¬ քը: Իրենց առաջին գրքերով գրակա¬ նություն են մտաք գործել հայազգի Փաուլ Դրիգորիուն (ռումինական ռադիոյի անօրենի տեղակալ) և երի¬ տասարդ բանաստեղծ Մարիոա Դա¬ նի ե| Թևանյանը: Լույս են տեսել Պոկաան Քըուշի «Հայ դեմքեր Ռումանիո մեջ» գիրքը և Փոլ Թամանյանի «Սւրմա Սքավոս Թարմա» վեպը: Թատրոն: Ռումինական նոր թատրոնի սկզբնավորման և զար¬ գացման գործին իրենց նպաստն են բերել նաև ւոեղի հայերը: Դիմախա¬ ղի, կատակերգության նշանավոր դեմքերից էր Ակոբը (Հակոբ Քյոլրսն, XIX դ.), որի արվեստը մնայուն հետք է թողել ռումին առաջատար կատա¬ կերգակ դերասանների ստեղծագոր¬ ծության վրա: 1894-ին Թովմաս Ֆա- սուլաճյանի խումբը ելույթներ է ու¬ նեցել Կոնստանցայում, Դարսցում, Ֆոկշանում և այլուր, 1906-ին Սիրա¬ նույշի թատերախումբը՝ Կոնսաան- ցայում, Դ. Ավետյանինը՝ Կոնսաան- ցայում և Բուխարեսաում: 1911-ին Բուխարեստում ստեղծված «Սո¬ խակ» թատերախումբը ներկայացրել է Ալեքսանդր Շիրվանզադեի «Պատ¬ վի համար», Մկրտիչ Պեշիկթաշլրս- նի «Վահան Մամիկոնյան», «Ա- րաքս» խումբը՝ Պետրոս Դուրյանի «Թատրոն և թշվառներ» և այլ պիես¬ ներ: Դործել են նաև «Նադեժդա», «Արշալույս», «Աստղիկ», «Զեփյուռ» (1906 16), ավեփ ուշ՝ «Հակոբ Պա- րոնյան» (1947 57) խմբերը: Թատե¬ րական կյանքն ավեփ է աշխուժա¬ ցել 1920-ական թթ-ից, հատկապես ՀՕԿ-ի Բուխարեսաի մասնաճյուղի
