Էջ:Տնային տնտեսության հանրագիտարան (Household encyclopedia in Armenian).djvu/18

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

առաջացնում շարժիչի գլաններում (բեռնվածքի աճի հետ ուժգնացող բնորոշ մետաղական ձայնով թխկոցներ)։ Ճայթյունով աշխատող շարժիչի անգամ կարճատև բանեցումը կարող է հանգեցնել լուրջ վնասվածքների՝ մխոցի այրուտի, կափույրների, շոտտվիկաշարժաթևային խմբի և այլ դետալների արագ մաշման կամ քայքայման։

Շարժիչը, փոխանցումների տուփը, փոխհաղորդակը, ղեկային մեխանիզմը անհամապատասխան քսանյութով յուղելիս դետալներն արագ մաշվում են և վաղաժամ խափանվում։

Նոր քսանյութեր կամ հեղուկներ օգտագործելուց առաջ անհրաժեշտ է լվանալ Ա-ի համապատասխան համակարգերը և հանգույցները։ Յուղման համակարգը լվանում են հատուկ քսանյութով, հովացման համակարգը թորած ջրով, արգելակման համակարգը այդ նպատակով նախատեսված հատուկ հեղուկով։ Ա-ի շահագործումն էապես կախված է դողերի վիճակից։ Դրանց մաշման պատճառներից մեկը ճնշումն է դողի օդախցիկում։ Եթե այն բացատրագրում նշված կանոնավոր ճնշումից ցածր է, դողի կողամասերը մեծ բեռնվածք են կրում, կորդի թելքերը շերտատվում են, և դողը քայքայվում է։ Այդ դեպքում տեղի է ունենում նաև դողերի պաշտպանաշերտի անհավասարաչափ մաշում. կողային գոտիներն ավելի արագ են մաշվում, քան միջինները։ Դողերում կանոնավորից բարձր ճնշման դեպքում, ընդհակառակը, ամբողջ բեռնվածքը բաժին է ընկնում պաշտպանաշերտի միջին մասին և հիմնականում մաշվում են միջին գոտիները։ Դողերի գերփչման դեպքում, ճանապարհի հետ հպման փոքր մակերեսի պատճառով, զգալիորեն նվազում է Ա-ի կայունությունը (հատկապես սայթաքուն ճանապարհի վրա)։

Խորհուրդ է տրվում դողերում ճնշումը ստուգել ամեն օր մեքենան գործի գցելուց առաջ (հատկապես հեռավոր ուղևորությունից առաջ)։ Որքան մեծ է Ա-ի շարժման արագությունը, այնքան արագ են մաշվում դողերը։ Բարեկարգ ճանապարհով մեծ արագությամբ տևական ուղևորությունից առաջ ճնշումը դողերում կարելի է կանոնավորի համեմատ մեծացնել 0,1-0,2 մթն-ով, ինչը կմեծացնի դողերի երկարակեցությունը։

Ա-ի շահագործման առանձնահատկությունները ձմեռվա պայմաններում։ Ա. առավել դժվար է շահագործել ձմռանը։ Ցածր ջերմաստիճանում դժվարանում է շարժիչի գործարկումը, ապակիները սառցակալում են։ Ձնածածկ և սառցապատ ճանապարհով երթևեկելիս վարորդը հատուկ ուշադրություն և հմտություն պետք է ցուցաբերի։ Ճանապարհներին ցանած աղն ու ավազը կարող են վնասել թափքի և դրա դետալների հակակոռոզիական պաշտպանաշերտը, ուստի անհրաժեշտ է Ա. նախապատրաստել և ձմեռվա պայմաններում երթևեկելու որոշ գործելաձև մշակել։

Շարժիչի գործարկման համար անհրաժեշտ են երեք հիմնական պայմաններ. ծնկաձև լիսեռի բավարար թվով պտույտներ, գլաններին մատուցվող այրվող խառնուրդի պահանջվող բաղադրություն և հուսալի կայծ մոմերի էլեկտրոդների միջև։

Առաջին պայմանը կապված է կուտակչային մարտկոցի վիճակի և յուղի մածուցիկության հետ, որը կախված է ջերմաստիճանից։ Այդ իսկ պատճառով ցրտերն սկսվելուն պես մարտկոցը լրիվ լիցքավորում են և էլեկտրոլիտի խտությունը հասցնում 1,28-1,29-ի, իսկ սառնամանիքի պայմաններում խիստ թանձրացող ամառային յուղը փոխարինում ձմեռային կամ համասեզոնային յուղով։

Երկրորդ պայմանի բավարարումը կախված է կարբյուրատորի աշխատանքից, քանի որ ջերմաստիճանի անկման հետևանքով նվազում է բենզինի գոլորշիացումը և դժվարանում բանող խառնուրդի բռնկումը գլանում։ Որպեսզի ձմռանը կարբյուրատորն անթերի աշխատի, այն նախապես պետք է լվանալ և կարգավորել։

Ըստ երրորդ պայմանի, մոմերում կայծը հուսալի և ժամանակին է բռնկվում, երբ դրանք լավ մաքրված են այրուքից (կամ նոր են), և վառոցքի առաջանցումը ճիշտ է տեղակայված։

Ձմռանը հովացման համակարգում ջրի փոխարեն օգտագործում են չսառչող հեղուկներ (տես Անտիֆրիզ)։ Երբեմն, չնայած ձեռնարկված միջոցառումներին, շարժիչը (սովորաբար հին կամ մաշված) դժվարությամբ է գործարկվում։ Այդ դեպքում չսառչող հեղուկների փոխարեն համակարգի մեջ լցնում են տաք ջուր։ Տաքացնելուց հետո շարժիչն ավելի հեշտ է գործարկվում։ Ուժեղ սառնամանիքին շարժիչը տաքացնելու համար տաք ջուրը 2-3 անգամ լցնում են համակարգի մեջ՝ ամեն անգամ դատարկելով սառած ջուրը։

Շարժիչի քարտերում (հենատուփ) յուղը տաքացնելու համար (նախքան մեքենայի գործարկումը) որոշ ավտոսիրողներ կիրառում են բենզինային կամ լուսավորման ցանցից սնվող էլեկտրական հարմարանքներ։ Անթույլատրելի է այդ նպատակով կրակի (օրինակ, զոդման բոցատուի) օգտագործումը, որը կարող է հրդեհ առաջացնել, ինչպես նաև առանձին դետալների տաքանալու և շարքից դուրս գալու պատճառ դառնալ։

Ձմռանը երթևեկելիս պետք է հաշվի առնել անիվների ոչ բավարար կցորդումը ճանապարհի սահուն մակերևույթի հետ, որի հետևանքով Ա. հաճախ սահում է և շեղվում ուղուց։ Անիվների սահքը առավել հավանական է «գազի» կտրուկ ավելացման և պակասեցման, շրջադարձի և արգելակման ժամանակ, որը պետք է հաշվի առնել ձմռանն Ա. վարելիս։ Տեղից շարժվելու և թափառքի ժամանակ հետևի (տանող) անիվների տեղապտույտից խուսափելու համար կցորդիչը միացնելուն զուգընթաց սահուն կերպով ավելացնում են «գազը»։ Շրջադարձից առաջ առանց կցորդիչն անջատելու անցնում են ավելի ցածր փոխանցման։ Արգելակում են նույնպես առանց կցորդիչն անջատելու։ Ա. կանգնեցնելու համար հաջորդաբար անցնում են ավելի ցածր փոխանցումների՝ հիմնականում բեռնվածքի տակ դնելով շարժիչը, իսկ արգելակներն օգտագործում են որպես օժանդակ միջոց։ Շարժիչով արգելակելիս պետք է հիշել, որ կցորդիչի կտրուկ միացումը նույնպիսի արգելակիչ ազդեցություն է գործում, ինչպես արգելակների կտրուկ գործադրումը, երկու դեպքում էլ Ա. մի կողմ է սահում։

Ա-ի պահպանումը։ Երկարատև կայանման համար Ա. անհրաժեշտ է համապատասխան ձևով նախապատրաստել։ Ա. ջեռուցվող ավտոտնակում պահելիս կարելի է բավարարվել կախոցի բեռնվածքը թեթևացնելով (թափքի տակ հենարաններ դնելով) և Ա-ի վրա ծածկոց գցելով։ Կուտակչային մարտկոցը պետք է հանել և լիցքավորել։ Մինչև 2 տարի շահագործված մարտկոցն անհրաժեշտ է պահել սառը, իսկ ավելի հինը՝ տաք տեղում։

Ա. դրսում պահելիս պետք է ներսից և դրսից խնամքով լվանալ, հակակոռոզիական