ԳԼՈԻԽ Ջ.
ԿՈՒՍԱԿՑՈԻԹԻԻՆՆԵՐՈԻ ՆԿՈՒՂԱՅԻՆ
ԱՇԽԱՏԱՆՔԸ ԵԻ ԻՄ ԿԱՊԸ ԱՆՈՆՑ ՀԵՏ
(1907-14)
Մտնելով նկուղները կուսակցութիւնները չդադրեցուցին իրենց կազմակերպչական եւ քարոզչական աշխատանքները: Հալածաուած իշխանութենէ՝ անոնր առաջին հերթին ջանացին լեցնել ձերբակալուած եւ աքսորուած անդամներու տեղը: Կուսակցութիւններու առաջին քայլն եղաւ կարգի բերել ներքին մեքենան, կապ հաստատել կեդրոնի եւ ծայրագաւառներու միջեւ, այսինքն՝ լծուիլ զուտ ներքին աշխատանքներու:
Քաղական դէպքերը ծանր հարուած էին հասցուցած եւ կուսակցական շարքերուն։ Շատ համակիրներ քաշուած էին ասպարէզէն եւ մեծ թիւով կուսակցականներ ի սպառ չէզոքացած: Ինչ ըսել կուզէ, որ կուսակցական եռանդուն եւ Հաւատարիմ տարրը միշտ շարքերուն հետ էր վտանգի ամենադժուար րոպէներուն անգամ:
Կուսակցական ուժերու վերահաստատման համար, կուսակցութիւնները ընտրած էին երկու ճանապարհ. մէկը՝ արհեստակցական միութիւններու կազմակերպումը, իսկ միւսը՝ ժողովրդական համալսարանի եւ մեծերու համար բացուած դպրոցներու քօղին տակ դասախոսութիւններու կազմակերպումը:
