ԽԶԱԲԱՎՐԱ
Խզաբավրա գյուղը գտնվում է Ասպինձայից 12 կմ հարավ-արեւելք. Կուր գետի աջ ափին: Այն Ջավախքի հնագույն հայկական բնակավայրերից է։Գյուղն հիշվում է նաեւ 1595թ. կազմված «Գյուրջիստանի վիլայեթի մեծ դավթարում»։ Ս. Ջիքիայի կողմից ուսումնասիրված եւ թուրքերենից վրացերեն թարգմանված «դավթարում» Խզաբավրայի 40 հարկատուների (ընտանիքների գլխավորների) անունները հիմնականում աղավաղված են կամ «անընթեռնելի», այնուամենայնիվ, անվանումները մեծիմասամբ հայկական են տվյալ ժամանակաշրջանին հատուկ առանձնահատկություններով (Դարիբ, Ռեւազ, Եղիա, Վելիջան, Հովսեփ, Վելո, Գագիկ եւ այլք)։
Խզաբավրացիները, մինչև կաթոլիկություն ընդունելը, այսինքն, մինչեւ 18-րդ դարի երկրորդ կեսերը, հայադավաններ էին։ Նրանք գիտակցում էին իրենց հայ լինելը։ Այդպես էր երկար ժամանակ նաեև կաթոլիկություն ընդունելուց հետո։ Օրինակ XVIII– XIX դ. դ. գյուղի Խուցյանների կամ Խուցիանթովների տոհմից, դուրս են եկել շատ եկեղեցական ու գրական գործիչներ, որոնց կողմից գրված, կազմված կամ թարգմանված գրական կամ ծիսական ստեղծագործությունները ներկայացված են հայերեն եւ վրացերեն լեզուներով։
Խզաբավրայի Խուցյաններից էր, վրացի ճանապարհորդ Գ. Ավալիշվիլու վկայած, Անտոն Խուցիանթինովը (նրան Մ. Թամարաշվիլին անվանում է Անտոն-Լեւոն Խուցիանթ Պետրոս Խուցիանթի որդին), որը XIX դ. սկզբների հայ հասարակական-քադաքական եւ եկեղեցական գործիչ էր Կոստանդնուպոլսում։ Նախկինում եղել է «հայոց վարդապետ», իսկ կաթոլիկ նա դարձել է հետագայում. «Գտանք նախկինում հայոց վարդապետ եւ այժմ կաթոլիկ Անտոն Խուցիանթինովի տունը...», . գրում է Գ. Ավալաշվիլին Կոստանդնուպոլսում Անտոն Խոցիանթինովին հանդիպելու մասին։ Ի դեպ, նաև Անտոն Խուցիանթի ակտիվ գործունեության շնորհիվ էր, որ 1830 թ, Թուրքիան թույլատրեց հայ կաթոլիկներին վերադառնալու աքսորից իրենց նախկին բնակավայրերը։ Նա էր այդ մասին Պապի ուղերձը Հռոմից 1830 թ, բերել Կոստանդնուպոլիս...
Մեկ ուրիշ Անտոն Խուցիանով Գոդեբաձե իրեն անվանում է «խիզաբավրացի»: Ապրել ու գործել է XIX դ. առաջին կեսին։ Նա եւս կաթոլիկ
