չէ երևակայել, թե մեն մի անհատը այդ ամբոխին, ցավի ի՜նչ գումար մը կներկայացնե:
Արդարև, կարելի չէ ըմբռնել և զգալ մեկ անգամեն ահավոր իրականությունը. անիկա մարդկային երևակայության սահմանեն դուրս կմա. անոնք, որ ապրած են զայն՝ չեն կարող նաև պատմել իր ամբողջությանը մեջ. ամենքն ալ կթոթովեն, կհառաչեն, կարտասվեն և կցկտուր եղելությունները կներկայացնեն միայն: Հուսահատությունն ու սարսափն այնքան մեծ եղած էր, որ մայրերն իրենց զավակները չէին ճանչնար, անդամալույծ և կույր պառավներ մոռացվեցան հրդեհված տուներու մեջ. վայրագ և արևին ծարավի խուժանի մը դիվային քրքիջները մտիկ ընելով՝ մարդիկ մեռնելե առաջ կխելագարվեին, կտրտած անդամներ ու տղու մարմիններ դեռ ցավով ու կյանքով բաբախուն ոտքերու տակ կճզմվեին, մեկ կողմե հրացանի, մյուս կողմե կրակի մեջ բռնված՝ դպրոցներն ու եկեղեցիներն ապաստանող խելակորույս տղաքը, կիներն ու վիրավորները իրարու փաթթված՝ կածխանային…:
Ո՛չ այս պատմությունները սակայն, ո՛չ այդ մոխիրներուն մեջ խլրտացող տարտամ հայությունը, ո՛չ ցավոտ և շվարուն աչքերով ու սարսափի արբեցութենեն դեռ չի սթափածի երևույթով որբերը, ոչ անմխիթարելի կորուստով գալարված մարմիններն այրիներուն, ո՛չ դեռ արյունոտ և ցավագին վերքերն անդամահատվածներուն, չեն կարող մեզի պատկերացնել տալ իր իսկական ու մռայլ մեծությամբ ինչ որ պատահած է այդ դժոխային օրերուն մեջ:
Անձկալի ու արհավրալից աչքերու մեջ է որ, երբեմն, մեկ րոպե կկարծեմ ընդնշմարել զայն. ո՜հ այդ աչքերը․ կան, որ կուրացած և հրաժարած կթվին ընդմիշտ արևին ուրախութենեն ու անհատակ վիհի մը պես պարապ կերևին. կան, որ կնային քեզի ու չեն տեսներ, որովհետև անջնջելի կերպով մեկ պատկեր դրոշմած է իրենց տեսողության սահմանին մեջ. կան, որ պահած են քստմնելի բոցերուն ռիթմն իրենց նայվածքին մեջ ու կան, որ հարաշարժ բիբերով արյունի և կրակի տեսարաններու հաճախումեն տանջված բիբերով, կարծես կուրնալու և խաղաղության կտենչան:
Այդ ամբոխին մեջ է, որ երևեցավ ինծի ցավատանջ երևույթը՝ Միսաքի
