ՄԵԾ ՄԱՐԴԿԱՆՑ ՄԱՍԻՆ (44—48) Տպագրվել է' «Տարազ», 1894.. A? 11, էջ 167—168. երկրորդ անգամ* «Երկեր», հ. 2-րդ, էջ 372—377։ Ինչպես իմ արվում է հենդ վերնագրի տակ փակագծերում արված նշու¬ մից' ԳՐլՍ'Լ է Ղ*-ի «Հննական հայացք» գրքույկի (1894 թ.) առթիվ։ Էջ 44. Ь. Ղ.—Հաճախ նաև այս ստորագրությամբ մամուլում հանդես է եկել' հրապարակախոս, դրա կան ֊քննա դատ ու մանկավարժ Երվանդ Ղ^ա ֊ զարյանր (1855—1899)։ «Հննական հայացք»֊ր վերաբերում է Ալ. Շիովան* զա դե ի շ Արսեն Գիմ աքս յան» վեպին և առիթ է ավել մտքերի փոխանակոլ֊ թյան ժամանակի մամուլում։ Այս հոդվածով Աղայանն էլ մասնակցում է այդ մտքերի փոխանակոլ- թյանրւ Հայց ի տարբերություն բանավեճի մյուս մասնակիցների, Աղայանն առանձնացնում է իրեն հետաքրքրող հարցը և անդրադառնում է մեծ մարդ• կանց բացառիկ արժանիքների, այլև նրանց մարդկային թուլությունների ոլ բացասական գծերի բացահայտմանը։ Աղա յանի սոցիոլոգիական այս տեսա ֊ Pi ունը որոջ չափով հետաքրքրական ու արժեքավոր է նաև մեր օրերում* ■անցյալ դարաշրջանների մի շարք մեծ մարդկանց (Սոկրատ, Ալեքսանդր Մակեդոնացի, Կսլամ բոս, Գալիլեյ, Շեքսպիր և այլն) բնութազրոլմներովւ Աղա յանի հոդվածը տպագրելով’ «Տարազ» ֊ի խմ րագրոլթյունր տվել է հետևյալ ծանոթությունը. «Պ. Աղա յանի ներկա հոդվածի առթիվ ասելիք ունինք, որովհետև հոդ¬ վածի մի քանի կետերի հետ համաձայն չևնք»4 Իսկ թե որո նք են այդ «մի քանի կետերը»,— չի ասված ոչ միայն այդ ծանոթության մեջ, այլև դրանից ■մոտ երեք ամիս հետո նույն հանդեսի խմբագրական «Սուրհանգակ»֊ում% հասցեագրված Աղայանին, որը դեռ էջմիածնումն էր։ Ահա թե ի՛նչ է ասված «Տարազ»֊ ի խմբագրության հիշյալ ծանոթության մեջ' ըստ երևույթին ի պատասխան Ա ղալանի մեզ անհայտ մի նամակի. <Ս. էջմիածին. Ղ* Ա. — Չէ* թե մեծի անկումն էլ մեծ կլինի։ Մենք դեռ անցյալ սեպտեմբերին (=*1893 թ.) ենք ասել մի քանիսին մեր տպավորու¬ թյունները։ Իզուր էք կարծում, որ մենք այն ժամանակ տպագրելով «Տա¬ րազ»֊ ում «Մեծ մարդկանց մասին» սեր հոդվածը, տպագրել ենք և ծանո¬ թություն, որ մասամբ Ձեզ հետ համակարծիք ենք։ Ընդհանրապես վերցրած այժմ էլ դարձյալ մի քանի կետերում համաձայն շենք, իսկ մասնավորացնե- 500
