Էջ:Raphael Patkanian, Collected works (II).djvu/325

ՄԱՐԻԱՄ

Հեքիաթ

(էջ 61)

Պահպանվել է երեք ինքնագիր՝ ՌՊֆ, N 1ա, թ. 20ա-26բ, N 72, թ. 13ա-17բ, N 137ա, թ, 1-7։ Վերջին ինքնագիրը ունի հետևյալ ընծայականը` «Նվեր բարեկամական օր. Մարիամ Ն. Ա. <Ակիմյան>։ Պահպանվել է նաև մեկ ընդօրինակություն` N 149, թ. 3-9։ «Մարիամի» մասին առաջին անգամ հիշատակության ենք հանդիպում 1884 թ. դեկտեմբերի 15-ի Փ. Վարդանյանին գրած Ռ. Պատկանյանի նամակում, ուր, ի դեպ, գրում է. «Պարոն Խոսրովյանը «Վարժարանի» խմբագիրը արդեն իմ խոսքը ունի. «Մարիամը» կառաջարկես նախ նորան, եթե նա չընդունե, առաջարկե Աբգարին, բայց պայմանով, որ փողը (30 մանեթ) անհապաղ հասցնե ինձ. Դա էլ որ չհոժարի՝ տար «Աղբյուրին»։ (ՌՊֆ, N 270, էջ 355-356)։ Նույնի մասին, ավելի ընդարձակ հիշատակություն է պարունակում Մարիամ Աքիմյանին գրած Ռ. Պատկանյանի 1892 թ. փետրվարի 3֊ի նամակը (ԳԱԹ, Քանանյանների ֆոնդ, N 17: Նամակում ասված է. «...Ուղարկում եմ Ձեզ մի հեքիաթ «Մարիամ» վերնագրով. եթե հավանեք` տվեք Ձեր պատվական մորը<sup>[1]</sup>, որ տպվելու շարադրությանցս մեջ մուծանե։ Այդ հեքիաթը ես լսել եմ իմ երեխայության օրերում։ Դիտավորությունս էր արձակ ոճով գրելու, բայց գրչիս տակից հակամայից չափեր և հանգեր էին դուրս պրծնում, երևի սովորությունը երկրորդ բնություն է դարձած մեջս։ Երբ որ Գուլամիրյանը գա Մոսկվա, թույլ տվեք նորան արտագրելու յուր Արաքսի համար. ես նորան խոստացել եմ...»։ Առաջին անգամ տպագրվել է` «Լումա», 1901, N 1, էջ 3-13 (տպագրության է հանձնել Ե. Շահազիզը)։ Այնուհետև տպագրվել է` ՌՊԵ III, էջ 36-42։ Հեքիաթի գրության ստույգ թվականն անհայտ է, հավանաբար, գրված է 1884 թվականից ոչ ուշ։

N 72 26 Նորան էլ սիրով սեղմեց իր կրծին։
N 137 57 Որ մարդիկ նորան դըշխո չիմանան,
N 72 67 Խեղճ դըշխոն մոռցավ ծընունդն յուր ազնիվ,
N 137 68 Վիզը–ճուկ եղավ այծերու հովիվ.
N 72 69 Եվ ամենայն օր ցրտին կամ տապին
N 72 77 Մի օր էլ անձուկն այնպես սաստկացավ,
N 137 86 Ժայռն-իվայր թափվող ջըրի էր նըման,
N 137 90 Իր գեղեցկության ինքը հավնեցավ,
N 72 90 Գեղեցկությանը ինքը զմայլեցաւ.
N N 1ա, 72 96 Եվ Մարիամը զգեստները փոխեց։
N 137 102 Մարիամի վըրա նայում էր ապշած.
N 72 103 Երբ որ աղջիկը իշխանին տեսավ,
N 72 106 Թողեց ձորի մեջ բոլոր այծերը,
N 137 106 Թողեց ձորի մեջ իրա այծերը,
N 137 109 Եվ այդ մուճակը այնպես էր սիրուն,
N 137 110 Որ հատը տեսած չէր մարդ աշխարհում.

1. Վարվառե Քանանյանը, որի միջոցներով, 1893 թ. երկու հատորով հրատարակվեցին Ռ. Պատկանյանի «Ընտիր երկասիրությունները»։