ՄԱՀՈՒԱՆ ԱՌԱԳԱՍՏԸ
Քաղաքային ժամացոյցը արդէն տասնըերկու զարկաւ։ Կը զգամ, որ հանգստութեան պէտք ունիմ, տկար եմ ու յուզումնաբեկ, բայց թարթիչներս չեն փակուիր, որովհետեւ հոգիս արթուն է։
Դուրսը Դեկտեմբերի գիշերը կը յառաջանայ։ Անձրեւը կը հեծկլտայ պատուհանիս առջեւ, ու կը զգամ, ոը կը կարօտիմ բարի ու տրտում խօսքերու։ Կ՚ուզէի նուագել, բայց դաշնակիս աշտանակներուն վրայ մայրս մոռցած է մոմ դնել, ու ես ինծի համար նուագած ատենս չեմ կրնար հանդուրժել ելեկտրական լոյսի։
Կը փորձեմ Ռաբունիի՝ ինձ նուէր ըրած գիրքը կարդալ, բայց չեմ կրնար։ Ի՜նչ վայրենի ու երկչոտ տղայ է սա Ռաբունին։ Երեկոյթի միջոցին, երբ Մասընէի Հերովդիայէն կտոր մը նուագելէ վերջ երկնցած էի բեմին ետեւը՝ բազմոցի մը վրայ, վարանոտ մօտեցաւ ու բարեւեց։ Տժգոյն էր, ու իր խոշոր, սեւ աչքերը կը փայլէին։ Կը զգայի, որ ձեռքը անհանգիստ էր գրպանին մէջ, ու կը սպասէր, որ ձեռքս երկարելու շարժում մը ընէի։ Բայց ես անտարբեր նայեցայ իրեն ու ըսի չարութեամբ, թէ իր վերջին պատմուածքը լաւ չէր։
— Այո՛,— շարունակեցի՝ առանց իրեն նայելու,— Ձեր գրականութիւնը պէտք է բռնել տառապանքի ու տրտմութեան անսպառ անձրեւի մը տակ։ Եթէ երաժշտութիւնը ու արձանագործութիւնը արուեստի երկու եզրերն են, գրականութիւնը պէտք է մօտենայ երաժշտութեան, որ ձայներու ներդաշնակութեան ու զգայարանքներու արուեստն է, եւ ոչ թէ արձանագործութեան, որ թանձր մարմիններու մէջ կ՚աշխատի։ Դուք կ՚ուզէք յուզումները թանձրացնել, ու ատոր համար երազը կը պակսի Ձեզի։
Ան ոտքի կեցած էր։ Գլուխը բաց էր, եւ իր բարձր ու գունատ ճակատին մէկ մասը ծածկուած էր սեւ մազերու խուրձով մը։ Կը զգայի, որ կ՚ուզէր խօսիլ։ Բայց ես բարձրացայ։ Մեր աչքերը հանդիպեցան իրարու։ Յետոյ ան ըսաւ յուզուած ու մեղմ ձայնով, թէ կը փափաքէր, որ իր՝ առանձին հատորով հրատարակուած գիրքը կարդայի, եւ նայուածքը նետեց գետին։
Ես չպատասխանեցի ու սրահէն դուրս եկայ։ Մեր խումբէն երիտասարդ ընկեր մը բարձր ու վայրագ ձայնով կ՚արտասանէր Սիամանթոյէն քերթուած մը՝ «Դարերու վրէժը»։ Անոը տգեղ դէմքը աւելի կ՚այլանդակուէր, ամէն անգամ որ յուզումի ալիք մը կը զարնուէր երեսին, եւ իր աղքատ ձայնը ծաւալով ու հնչեղ ընծայելու ճիգը կը պրկէր դէմքին մկանները։ Ես կռթնած էի պատին՝ խոշոր ու արոյրէ աշտանակներով ջահակալի մը տակ, եւ ինծի կը թուէր, թէ մէկը տառապագին ու թըթռուն ձայնով կ՚արտասանէ Ռօտէնպախէն բանաստեղծութիւն մը, զոր ես շատ սիրած էի, երբ տասնըհինգ տարեկան էի.
Տո՛ւր ինծի, Տէ՛ր, հանապազօր երազըս իմ...
Արտասանողը վերջացուց։ Ծափերու տարափ մը ողողեց ամբողջ սրահը։ Յետոյ վարագոյրը իջեցուցին, ու լոյսերը վառեցան։ Ախորժելի ու անորոշ աղմուկ մը նորէն լեցուց սրահը։ Սարունին առաջարկեց, որ դուրս ելլենք ու զովացուցիչ մը առնենք։
— Ծարաւ չեմ,— ըսի՝ առանց նայուածքս բարձրացնելու, ու նստեցայ աթոռիս վրայ։
