5.1.3. Կրթական իրավահարաբերության կառուցվածքը
Ինչպես յուրաքանչյուր օրգանապես լիարժեք կազմավորում, իրավահարաբերությունը ևս ունի իր խիստ որոշակի կառուցվածքը, այսինքն՝ իր բաղադրիչը կազմող փոխկապակցված տարրերի ամբողջականությունը: Սակայն գրականության մեջ իրավահարաբերության մասին գոյություն չունի տվյալ երևույթի տարրերի միատեսակ ըմբռնում: Հաճախ իրավահարաբերությունների կառուցվածքի մեջ ներառում են չորս տարրեր՝
1. սուբյեկտ,
2. օբյեկտ,
3. սուբյեկտիվ իրավունք և
4. իրավաբանական պարտականություն: Սակայն առկա է նաև այլ տեսակետ, որի համաձայն իրավահարաբերությունների կառուցվածքի մեջ օբյեկտի փոխարեն մտնում են իրավահարաբերությունների սուբյեկտների գործողությունները, որոնք ընկալվում են որպես նրա նյութական բովանդակություն: Իրավահարաբերությունների բովանդակությունը, որպես իրավունքի աբստրակտ նորմերից դեպի իրական կյանք փոխադրման միջոց, ձև՝ արտահայտվում է նրա գործունեության մեջ որպես իրավական կարգավորման մեխանիզմի հատուկ բաղկացուցիչ, իրավահարաբերությունը կատարում է երեք գործառնություն:
Առաջին հերթին, կոնկրետացնում է այն մարդկանց շրջանակը, ում վրա իրավունքի համապատասխան նորմի հիման վրա տարածում է իր գործողությունները /իրավահարաբերության մեջ մասնակցում են ոչ թե աբստրակտ քաղաքացի կամ կազմակերպություն, այլ որոշակի անվանում ունեցող իրավաբանական կամ ֆիզիկական անձինք/:
Երկրորդ հերթին, իրավահարաբերությունն աբստրակտ իրավունքներն ու պարտականությունները փոխանցում է կոնկրետ անձանց իրավունքների և պարտականությունների միջավայր: Միաժամանակ, թույլատրվում է դրանց կոնկրետացումը, լրացումը՝ հաշվի առնելով իրականացվող իրավահարաբերությունների կոնկրետ պատմական պայմանները:
Երրորդ հերթին, իրավահարաբերությունը ստեղծում է կոնկրետ իրավիճակներ պարտականությունների չկատարման կամ ոչ պատշաճ ձևով կատարման դեպքում՝ ի կատար ածելու պետական հարկադրանքի միջոցներ:
Իրավահարաբերության կատարած գործառնություններին համապատասխան՝ ձևավորվում է նրա կառուցվածքը: Իրավահարաբերության բոլոր բաղկացուցիչ մասերն ուղղված են ամբողջի գործառնությունների իրականացմանը և ենթարկվում են դրանց յուրահատկությանը: Դրա հետ մեկտեղ յուրաքանչյուր առանձին բաղկացուցիչ կատարում է առանձին, միայն իրեն հատուկ գործառնություններ: Բաղկացուցիչներից որևէ մեկի բացակայության դեպքում անհնար է իրավահարաբերության գոյությունը:
Իրավահարաբերության կառուցվածքն ուսումնասիրելով տեսական այս դիրքերից, կարելի է նշել, որ սրա տարրի բոլոր հատկանիշներով օժտված են, առաջին հերթին, իրավահարաբերության սուբյեկտները (մասնակիցները)՝ սովորողները, մանկավարժները /պրոֆեսորադասախոսական կազմը/, կրթական հաստատությունը կամ նրա կառույցները:
Իրար հետ իրավահարաբերությունների մեջ մտնող ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց ակտիվ գործողություններից զատ իրավական կապեր գոյություն չունեն: Միևնույն ժամանակ, որպես ամբողջական կառույց, իրավահարաբերությունն իբրև իր բաղկացուցիչների՝ քաղաքացիներին և այլ անձանց առաջադրում է որոշակի պահանջներ:
Քննարկենք կրթական իրավահարաբերությունների բաղադրիչներն առանձին-առանձին:
