Շարադրութիւն հոմերական վիպասանութեամբ սակս հայկազանցն սեռի
Շարադրութիւն հոմերական վիպասանութեամբ սակս հայկազանցն սեռի
ՆԵՐՍԵՍԻ ԵՂԲՕՐ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ
ՀԱՅՈՑ 3ԻՒՐԱԿԱՆ ՆԱԽՆԻՍ
Ի ՀԱՄԲԱԿՈԻԹԵԱՆ ԵԼՈՎ ՏԻՍ
(Հատուած)
Պարտակա՜ն է հօր որդի
Հատուցեանել վարձըս ծնողի,
Եւ անդրադարձ փոխարինի
Բազում երկանցըն պատշաճի։
Բայց սակայն ո՚չ վարկպարազի,
Այլ զօրութեամբ և ըստ կարգի.
Զի է և այս ըստ օրինի
Նախ ասացեալ Սողոմոնի,
Ծընընդեա՜ն անըզգամի
Վըճիռ հատեալ՝ թէ կորընչի.
Իսկ հնազանդեալըն զաւակի
Սահման եդեալ նա ըզբարի։
Քանզի երկրորդ յետ արարչի,
Ծնելոյ ծընող պատճառ ասի։
։։Վասն այսորիկ ոչ յիշեցի
Զանկարութիւնս յամենայնի,
Զտըգիտութիւնս յիմաստ բանի
Վասն անկատարըս հասակի։
Զի հրահանգից վարժարանի
Չեմ տակաւին ներկուռ բանի։
Յաթենականըն քաղաքի
Զանձն իմաստիւք ոչ կըրթեցի.
Ուր լըսարանըն Պղատոնի,
Եւ չափ ոտիւք Հոմերովնի.
Ուր ստորոգողն Արիստոտէլ
Տասըն բանիւ գըրողն էի.
Ուր հոյլք ամէն հըռետորի,
Ժողովարան ճարտասանի,
Ներհմտութիւն քերականի,
Բայի քերումըն քերթողի.
Զորըս գիտել նախ պատշաճի,
Եւ աստ ապա ձեռնարկելի։
Եւ զի յինէն այս է հեռի,
Տարաբերիմ յամենայնի՝
Եթէ զիա՛րրդ սկըսանիցի
Եւ կամ ո՛րպէս վըճարեսցի։
։Սակայն եդեալ իմ ի մըտի
Զառատաձիրըն սուրբ հոգի,
Ըզտըւո՜ղըն պարգևի
Եւ ըզփըչեալըն Յիսուսի,
Զի տացէ՜ արմատ բանի
Ինձ Ներսիսի անարժանի,
Սկըսանելով յայսըմ տառի
Ի նախահարսն իմ ըստ կարգի.
Թէ ո՛յք էին և կամ ուստի՛,
Եւ կամ յորո՛ւմ ժամանակի։
Եւ մակագրեալ ի քարտիսի
Զառ ի նոցայն գործեալ իրի,
Զոմանց պատմել յոյժ գովելի
Զարիութիւնսըն պանծալի.
Զոմանց ճառել զգործս անբարի,
Եւ զվատ անունսըն յաշխարհի։
Զի որ բարւոյն է ըղձալի,
Առ ի բարեաց նախանձ շարժի.
Եւ որ չարին խընամ տանի,
Յօրինակացըս կըշտամբի։
Զոր կարճառօտ և ըստ կարգի
Շարադրեցից յայսըմ տառի.
Ըզվերծանողըդ մաղթելի,
Գեր քան ըզկարըն չխընդրելի։
…Յայսըմ վայրի եղեւ յայտնեալ
Այն, որ Մեսրոպըն կոչեցեալ.
Որ տեսական ուսմամբ վարժեալ,
Գործնականաւ գերազանցեալ.
ճըգնողական վարս ընկալեալ
Ել յանապատըս հետեւեալ,
Օր ըստ օրէ զմահ յանձն առեալ
Եւ Քրիստոսի չարչարակցեալ.
Բարեաց արմատ հայոց եղեալ,
Զիմաստութեան գանձըն խընդրեալ։
Զոր աղօթից մասամբ գըտեալ,
Հոգւոյն մատամբ տըպաւորեալ.
Ըստ Մովսէսի արժանացեալ
Զաստուածագիծ տառս ընկալեալ
Երիւք տասամբք վեցիւք յանգեալ,
Արեգական ելիւք չափեալ։
։Այսմ շընորհի սովաւ տըւեալ,
Սուրբըն Սահակ օժանդակեալ.
Որ Ներսէսի որդի ծընեալ,
Համանըման նախնեացն եղեալ։
Որք երկոքին սոքա ընտրեալ
Եկեղեցւոյ ամոլք լըծեալ,
Զբանին ակօսըն պատառեալ,
Զիմաստութիւնըն սերմանեալ։
Մանկունս ուշեղըս ժողովեալ.
Նոր դպրութեամբ այնու վարժեալ.
Որք թարգմանիչք հոգւովն եղեալ,
Ըստ Պըտղոմեայ ի նոյն շարժեալ,
Յաթենացւոց քաղաքն երթեալ,
Զիմաստութեան ծաղիկս առեալ.
Որպէս մեղուք թեւօք բարձեալ,
Յեկեղեցիս հայոց բերեալ։
Այս է Մովսէս Դաւթիւ եղեալ,
Եւ Մամբրէիւ այլ հետեւեալ.
Այնքան շնորհօք վերին լըցեալ,
Մինչ զի յունաց գերազանցեալ։
։Բայց Մեսրոպայ շըրջագայեալ,
Զամենեսեան լուսաւորեալ,
Վրաց ու Աղուանից գիր ըստեղծեալ,
Հոգւոյն շնորհօք առատացեալ.
Զեկեղեցւոյ կարգս յօրինեալ,
Եւ սքանչելեօք վախճան առեալ.
Լոյս ի յերկնից վերածագեալ
Ի ձեւ խաչի մարմնոյն խաչեալ։
…Այլ աստանօր վիպասանեալ
Զհարազատէն իմոյ ընտրեալ,
Որ ի ստենէ գոլով հատեալ,
Առ համանուն հօրըն վարժեալ։
Իբրեւ նորա վախճան առեալ,
Հօրն երկրորդի յաւանդ տըւեալ.
Զոր սիրաբար յինքն ընկալեալ,
Յիմաստ տառից ներակրթեալ։
Իբրու նորա յառաջացեալ,
Եւ հասակին մարմնոյ աճեալ,
Ի սուրբ կոչումըն հրաւիրեալ,
Եւ քահանայ ըզնա օծեալ։
։Արդ մինչ կային զըւարճացեալ
Եւ առ միմեանըս խրախացեալ,
Յաստուածային վարըս բերկրեալ
Եւ ի հոգին ուրախացեալ,
Լուր դառնութեան եղեւ հընչեալ
Եւ ձայն գուժի Հռամայ հասեալ։
Քանզի գըթած հայրըն խռովեալ
Զմեր ըստ մարմնոյ հայրըն բարձեալ,
ԶՊալհաւունին ազգաւ սերեալ,
Ըզհարազատ տէրանցն եղեալ,
Աստուածային շնորհօք լըցեալ
Եւ երկիւղիւըն զարդարեալ,
Գեղապաճոյճ անձն երեւեալ,
Իշխանութեամբ շըքեղացեալ.
Ըզնախնական անուն առեալ,
Որ Ապիրատն էր յորջորջեալ.
Թոռըս մեծին Գրիգորի լեալ,
Որ Մագիստրոս մականուանեալ։
։Զայս տունկ բարի արմատացեալ
Իսմայելեան հողմոյն խըլեալ,
Որք ըստ մեղաց մերոց շարժեալ,
Արմատախիլ զՀայք արարեալ.
Յարեւելեան կողմանց սըփռեալ,
Մինչ յարեւմուտըս ժամանեալ։
Որոց առ մեզ եկեալ հասեալ,
Եւ զամրականըն պաշարեալ.
Վահանաւորըք կուռ վառեալ,
Նիզակաւորքըն պատրաստեալ,
Մեքենաիւք պատնէշ կանգնեալ,
Ըռըմբաքարս անդուստ հոսեալ։
Որում ստնանել ոչ կարացեալ
Քաջազնէին անդ բընակեալ,
Այն որ և մէրըն հայր եղեալ,
Զոր վերագոյն նախասացեալ։
։Բայց մինչ վախճան մարտին առեալ
Եւ թըշնամեացըն հալածեալ,
Անդ շինական այր պատահեալ
Եւ չար յաղթումըն գործեցեալ։
Յայլասեռից զոմըն հարեալ,
Եւ յաղթութեան բան բարբառեալ.
Զվեհն ի հանդէսն իւր առձայնեալ,
Որ վահանաւն էր պարփակեալ։
Յոր և նայել իսկ կամեցեալ,
Զի զնահատակըն խրախուսեալ,
Նա թագնաբար անդ դարանեալ
Հագարացի ոմն նըստեալ,
Ըզլայնալիճըն լի քարշեալ,
Թէ ե՛րբ նայի՝ դէտակն առեալ։
Յորժամ ետես ունայնացեալ,
Ի վահանէն որով ծածկեալ,
Երեքթեւեան եռաթունեալ
Յանկարծակի ըզնա հարեալ,
Որ ի Ծովին այն պատահեալ
Ի տեսարանն իւր ծովացեալ,
Յաշտարակէն յոր վերելեալ,
Ի բախմանէն ստորակայեալ։
Ըզկնի արձան մեծ թաւալեալ,
Եւ զյաղթանդամըն ջախջախեալ.
Յորմէ այլովք վերամբարձեալ,
Ի պատուական գահոյսն եդեալ.
Խոցմամբ վիրացըն տագնապեալ,
Եւ յետ փոքու վերափոխեալ։
Ընդ նահատակս համակարգեալ,
Եւ ընդ վըկայսըն պըսակեալ.
Զի ընդ նոսին զարիւն հեղեալ,
Եւ ընդ Նոսա դասաւորեալ։
Զոր սաղմոսիւք երգաբանեալ
Քահանայիցն ակումբ առեալ,
Զօրէն կոծոյն անդ կատարեալ,
Եւ ի շիրիմ հարցն ամփոփեալ։
Նըմա բարի այն տնօրինեալ,
Զի բարիոք մահուամբ լուծեալ.
Բայց մնացելոցըս չար եղեալ,
Գըլխոյն ի մէնջ գոլով բարձեալ։
Քանզի զհովիւըն քաշ հարեալ,
Զգառինսըն գայլք յափըշտակեալ.
Ի հայրենեաց տարամերժեալ,
Օտար սեռից ըստըրկացեալ։
Բայց մեր այնու ոչ շատացեալ,
Զի ըստ մարմնոյ հօրէն տուժեալ,
Սիրոյ գըրկաց նորին մեկնեալ,
Եւ ի խնամոցն օտարացեալ.
Այլ յետ սակաւ ամաց անցեալ,
Մինչ դեռ տակաւ տարաբերեալ,
Ի մեւս հօրէն հոգւոյ զըրկեալ,
Բասիլիո՛սըն կոչեցեալ։
Զի ըստ մեղաց մեր յաճախեալ,
Նըմին օրհասըն պատահեալ.
Եւ մեք կըրկին թըշուառացեալ,
Ի փըրկութեանց անյոյս եղեալ։
Զոր և ուխտին նախասացեալ
Ի Շուղր անունըն հանգուցեալ։