Յորժամ ըզմիտքըս ժողովեմ
Ի՚ ի քննութեան բան պարապեմ,
Յանկարծ զիմոցս աղէտ յիշեմ
Յառաջ ւ´ի վերջ՝ զոր ճանաչեմ։
Զինչ Հայք էին՝ զայն յիշեմ
Ի՚ այլ զինչ եղաք զամեն գիտեմ։
Լուր՝ զանվըճար աւաղն ասեմ
Գաղտ ու թագուն, ւ՚ի լոյս չհանեմ։
Ափ ի բերան համակ պահեմ
Զողբահամբոյր բանն արգիլեմ.
Եւ յանձն առնուլ զայն չըկարեմ
Թէ ւ՚ի կատարըն չը բովեմ։
Դարձեալ ի լուռ կալով չուժեմ
Դադար չը տայ ւ՚ես չ՚համբերեմ.
Թէ ու պակաս՝ բայց զոր կարեմն
Զայն ծայրաքաղ ի լուր ածեմ.
Եւ զբանաստեղծքըն յորդորեմ
Հետ իմ յասելըն յօժարեմ։
Յողբոց հանդէսըս հրաւիրեմ,
Զմարգարէից զխօսն աւանդեմ.
Եւ զգուժաբերսըն գումարեմ,
Ըղձայնարկու կանայս կոչեմ։
Անդ ի Հայոց սուգ ժամանեմ
Եւ զհոգևոր տէր աւաղեմ։
Զեկեղեցւոյ լաց ծաւալեմ,
Զիւր մերկութիւնըն ցուցանեմ.
Յետ գերութեանցն անգին ասեմ,
Տիրոջ մահովս այլ սասանեմ.
Զհովիւն և զհօտն արտասուեմ
Սակաւ մի բանք հատուցանեմ. Թէպէտ ւ՚ այս շատ ւ´ անտանելի
Կորուստ ահեղ, անկանգնելի.
Հինն ընդ նորոյս խառըն յիշի
Սկիզբն ի կատարըս հասանի.
Յայս որ անճար ւ՚ անյուսալի
ճարակ չը կայ մըխիթարի։
Բայց բանըս չէ իմ բաւելի,
Ոչ գըթութեանս ոյժ զօրալի.
Զամենագովըն գովելի,
Կամ տաղ ասել գերեզմանի
Մովսէ´ս պիտէր Խորենացի,
Քերթողահայրըն կենդանի.
Իմաստութեամբն անչափելի
Զերդ հոգևոր տուն և տեղի.
Կամ յընկերացն իւր նազելի
Բանիւք հզօրքն ի հանդիսի.
Յորոց անուանցն էին յահի
Յունաց ճարտարքն և յերկիւղի։
Չէին կարող կալ ի դիմի
Կամ բան մի տալ պատասխանի.
Առ այս նոքա են կարելի
Ողբերգութեամբ պատահելի.
Մեր աղետիցս աններելի
Ի՚ անհանգունակ հասեալ չարի։
Այլ նոքա չեն աստ ի միջի
Այլ յանմարմնոց դասն ի պարի.
Յաջորդ չը կայ և չ՚երևի
Ոչ ժառանգորդ մեծն արհեստի։
Սըրահքն աւեր ճեմարանի,
ճեմողքն անհետ՝ չեն ի միջի.
Հիմըն խըլած վարժանոցի,
Աթոռ չը կայ վարդապետի.
Վարժեալքն եղեն այպն ու գերի
Դատարկացած յամենայնի.
Բայց է՞ր չ՚ յիշեմ զոր ի մօտի
Դեռ յերեկեան ժամանակի.
Գագի´կ պիտէր Բագրատունի
Ի՚Ատրներսեհ Բագրևանդցի։
Կամ տիրահայրն իմ հրաշալի
Գրիգոր հըզօր Պահլաւունի
Իւր պերճ բանիւքն էր պանծալի
Դրուատ երգել բան տէրունի
Աշխարհալոյս որդւոյն շիրմի
Չափովք տաղի Հոմերովնի։
Կամ հոմանունն իւր Սքանչելի
Փիլիսոփայն Նարեկացի.
Զայն հանճարեղն ես ուզէի
Եւ ինձ ի յօգըն կոչէի.
Զմեր շատ աղէտըս գըրէի
Ի՚ ապագայիցըն թողուի։ Թէ այն որ Մեծն Հայք կոչեցաւ
Ի՚ի Քրիստոսէ ժառանգեցաւ,
Փրկչին խաչիւն հաստատեցաւ,
Նոր Իսրայէլ անուանեցաւ,
Քան զհինըն բարձըր փայլեցաւ.
Հերձուած ի բաց եկաց հատաւ
Ի մեր միջին չ՚երևեցաւ։
Յամէն ազգաց որոշեցաւ
Պարիսպ հրեղէն շուրջ պատեցաւ.
Թո´ղ դարձեալ էր, այլ քանդեցաւ
Կամ գազանաց կոխան տուաւ։
Զոր մարգարէն յառաջ տեսաւ
Յայտնի կացոյց զայս խօսեցաւ.
Այս է այգին, որ տընկեցաւ
Արմատ էառ, հաստատեցաւ։
Իւր բարունակն որ բարձրացաւ
Լերինք ի հովն իւր ծածկեցաւ.
Իւր շառաւիղն ի ծով հասաւ
Ծագ ի ծագէ զամէն կալաւ։
Դարձեալ տիրոջն անպիտացաւ
Բարեկամաց յաչացն ելաւ.
Ցանկն ու պարիսպըն քակեցաւ
Յանցաւորացըն կըթեցաւ։
Այնց որ խոզից ապտակեցաւ
Ի՚ էրէ վայրի արածեցաւ.
Մորճն ի բոցոյ տապն արբեցաւ
Ի՚ անձրև յամպոյն ոչ տողեցաւ։
Այսպէս և մեզ պատահեցաւ
Երկու դիմօքդ անարգեցաւ.
Յառաջն անյաղթ երևեցաւ
Ի՚ այժմ յաղթեցաւ ապտակեցաւ։
Զի բանսարկուն նախանձեցաւ
Սկըզբնաչարին սիրտն ոխացաւ.
Ի՚ի մէջն որոմըն ցանեցաւ
Խըրձունք հըրոյ պատրաստեցաւ։
Դրախտն ի փուշ փոխարկեցաւ
Ի՚ոստն անպիտան ատաղձացաւ.
Մեղաց յանցանքն յաճախեցաւ
Ի՛ ընդ յաճախելն խորտակեցաւ:
Կառքն յարմատոց տապալեցաւ
Աթոռն ի բաց հոլովեցաւ.
Արքայութիւնն անհետացաւ,
Առաջնորդի հարկ վերացաւ։
Եղջերն իւղոյ դատարկացաւ
Յօծանելոյ պարապեցաւ.
Լար արծաթոյն ժանգով ներկաւ։
Մանեակ ոսկւոյն խորտակեցաւ,
Թագն ի կորուստ ընկըրկեցաւ
Ակունքն ի հող խառնակեցաւ.
Զգեստ փեսային պատառեցաւ,
Փեսայն ի սուգ խըրթնի ցուցաւ:
Հարսըն գերի վըտարեցաւ
Ի՚ի զարդերաց կողոպտեցաւ…
