Փոքրիկ աղջիկը և լուցկիները
ՓՈՔՐԻԿ ԱՂՋԻԿԸ ԵՒ ԼՈՒՑԿԻՆԵՐԸ
Օդը ցուրտ էր: Ձիւն էր գալիս և գիշերը հեռու չէր։ Տարուայ վերջին երեկոն էր, կաղանդի նախընթաց օրը: Մի խեղճ, փոքրիկ աղջիկ՝ գլխաբաց և բոբիկ՝ այդ ցրտի և մթութեան մէջ, փողոցից անցաւ: Նա՝ ճիշդ է, տնից դուրս գալու ժամանակ հողաթափներ ունէր, բայց նրանք երկար ժամանակ նրա ոտքին չը մնացին: Մեծ հողաթափներ էին, որ իր մայրը գործ էր ածել արդէն, այնքան մե՜ծ, որ փոքրիկը՝ երկու կառքի մէջտեղ մնալով՝ փողոցի մի կողմից միւսըն շտապագին անցնելիս նրանց կորցրեց: Հողաթափներից մինը իսկապէս կորավ, գալով միւսին՝ մի չարաճճի նրան չափշտակեց տարաւ, իր փոքրիկ երեխային օրորոց շինելու դիտաւորութեամբ, երբ երկինքը նրան մի երեխայ պարգևէր: [ 18 ] Փոքրիկ աղջիկը քայլում էր փոքրիկ բոբիկ ոտներով, որոնք կարմրել և կապտել էին ցրտից: Նա իր հին գոգնոցի մէջ մեծ քանակութեամբ լուցկի ունէր, և ձեռքին կրում էր լուցկու մի ամբողջ ծրար: Այդ օրը՝ նրա համար մի վատ օր էր, որովհետև ոչ ոք նրա լուցկիներից չէր գնել, և նա կոպէկ անգամ չունէր: Նա շատ էր քաղցած, շատ մրսած էր և շատ խղճալի կերպարանք ունէր: Խե՜ղճ փոքրիկ: Ձիւնի քուլաները թափւում էին նրա երկար, խարտեաշ մազերի վրայ, որոնք նրա վզի շուրջը սիրուն խոպոպներ էին կազմում։ Բայց նա չէր էլ խորհում իր խոպոպ մազերի մասին: Պատուհանները լոյսից շողշողում էին. խորովածների հոտը փողոցը լեցրել էր։ Նոր Տարիի նախորդ գիշերը— ահա՛ նա ինչի՞ մասին էր մտածում։
Երկու տների մէջտեղում, նա նստեց և կուչ եկաւ: Ցուրտը հետզհետէ նրա ոսկորա ների ծուծն էր թափանցում, բայց նա չէր համարձակում տուն վերադառնալ, որովհետև նա մի տուփ լուցկի անգամ չէր ծախել, և անկարող պիտի լինէր ո՛չ մի կոպեկ տուն տանելու: Հայրը նրան պիտի ծեծէր, [ 19 ] և յետոյ իրանց տանն էլ նոյնչափ ցուրտ էր որչափ փողոցում: Նրանք վերնայարկում էին բնակում, թէպէտ տան խոշոր ծակերը դարմանով և փալասով խցել էին, բայց քամին դարձեալ ներս էր մտնում: Իր փոքրիկ ձեռքերը ցրտից թմրել, գրեթէ սառել էին: Ափսո՜ս: Եթէ մի փոքրիկ լուցկի վառէր նրանց տաքացնե՜լու համար. եթէ համարձակուէր ծրարից մի տուի, միայն մի տուփ հանելու և մի լուցկի պատին քսելով իր մատները տաքացնելու... Նա չկարողացաւ համբերել, վերցրեց մի լուցկի... չըրը՜խկ... . ինչպէս բռնկուեց, նա մի տաք և պայծառ լոյս արձակեց: Փոքրիկը ձեռքը նրա վրայ բռնեց։ Ի՜նչ տարօրինակ լոյս էր: Փոքրիկ աղջկան թուաց, թէ նստել էր փայլլուն կափարիչով ծածկուած երկաթեայ մի մեծ վառարանի առաջ, որտեղից կրակը հիանալի կերպով ցոլցլում էր և տաքացնում։ Բայց ի՜նչ պատահեց: Փոքրիկն իր ոտքերը երկարում էր նրանց էլ տաքացնելու համար, երբ բոցը մարեց, վառարանն անհետացաւ: Նա նստել էր վառուած լուցկու մի ծայր ձեռքում:
Նա քսեց մի երկրորդ լուցկի, որ վառուեց, [ 20 ] որ փայլեց և պատի վրայ այնտեղ, ուր լոյսի ճաճանչն ընկաւ, շղարշի նման թափանցիկ դարձաւ։ Փոքրիկին թուաց, թէ նշմարում էր մի սենեակ, որի մէջտեղում դրուած էր սեղանը՝ սպիտակ ծածկոցով, և յախճապակեայ շլացուցիչ անօթներով։ Սեղանի վրայ տապակած մի սագ կար, որից բուրում էր մի ախորժելի հոտ։ Ո՜վ անակնկալ, ո՜վ երջանկութիւն: Յանկարծ, սագը՝ պատառաքաղը և դանակը կռնակին խրած՝ պնակից թռաւ և ընկաւ տախտակամածի վրայ, ուղիղ խեղճ աղջկայ առաջ: Լուցկին մարեց և նա իր առաջ ցցուած տեսաւ միայն թանձր և ցուրտ պատը:
Նա վառեց մի երրորդ լուցկի։ Ու անմիջապէս, մէկ էլ տեսաւ, որ նստել է մի շքեղ տօնածառի տակ: Այդ տօնածառը շատ աւելի հարուստ և մեծ էր, քան այն, որ տեսել էր, անցեալ տարի, մի հարուստ վաճառականի խանութու՝ ապակեայ դռնից։ Կանաչ ճիւղերի վրայ բիւրաւոր մորմեր էին վառւում, և գոյնզգոյն պատկերներ, նման այն պատկերներին, որ զարդարում են վաճառատների պատուհանները, [ 21 ] կարծես ժպտում էին նրան: Փոքրիկը երկու ձեռքերը բարձրացրեց: Լուցկին մարեց: Տօնածառի բոլոր մոմերը բարձրանում էին, բարձրանո՜ւմ, և նա նկատեց շուտով, որ նրանք աստղեր էին:
Նրանցից մէկը վայր ընկաւ, և երկնքի վրայ թողեց մի երկար, լուսաւոր գիծ։
«Մէկը մեռաւ» ասաց փոքրիկը, որովհետև նրա պառաւ տատը, որը՝ միայն, բարի էր եղել նրա համար, և որը չը կար այլ ևս, նրան յաճախ կրկնում էր. «Երբ մի աստղ վայր է ընկնում, իմացի՛ր, որ մի հոգի բարձրանում է առ Աստուած»։
Նա դարձեալ մի լուցկի վառեց, նրա շուրջը լուսաւորուեց ցերեկուայ նման և այդ լոյսի մէջ տեսաւ իր տատին՝ կանգնած իր առաջ ժպտադէմ և շողշողուն։
«Տա՛տ, գոչեց փոքրիկը, տա՛ր ինձ: Երբ լուցկին մարի, գիտեմ որ դու այստեղ չես լինի, դու էլ կանհետանաս, ինչպէս երկաթեայ վառարանը, ինչպէս տապակած սագը, ինչպէս գեղեցիկ տօնածառը»:
Նա արադութեամբ վառեց ծրարի մնացօրդը, որովհետև ուզում էր անպատճառ [ 22 ] տատին իր մօտ պահել, և լուցկիները ցերեկուանից աւելի մեծ լոյս տարածեցին:
Ոչ մի ժամանակ իր տատը այդչափ մեծ և այդչափ գեղեցիկ չէր եղել:
Նա փոքրիկ աղջկան առաւ իր բազուկների մէջ և երկուսը միասին ուրախ զուարթ, լոյսի միջից թռան, վե՜ր, վե՜ր, ա՜յնչափ բարձր, ա՜յնչափ բարձր, ուր ո՛չ ցուրտ, ո՛չ քաղց [ 23 ] ո՛չ էլ վիշտ կար: Նրանք Աստուծու մօտ էին:
Բայց, երբ սառը առաւօտը ծագեց, փոքրիկ աղջիկը՝ այտերը բոլորովին կարմրած, ժպիտը շրթներին, երկու տների մէջտեղ, անկիւնում նստել էր... մեռա՜ծ, մեռա՜ծ ցրտից, տարուայ վերջին գիշերը:
Նոր-Տարին ծագեց փոքրիկի մարմնի վրայ, նստա՛ծ այնտեղ, լուցկիների մէջտեղ, որոնց մի ծրարը գրեթէ ամբողջապէս վառուել էր: «Նա ուզեցել է տաքանալ», ասաց մի անցորդ: Բայց արար-աշխարհ անգիտացաւ այն գեղեցիկ բաները, որոնց նա տեսել էր, և ոչ ոք իմացաւ, թէ ի՜նչ շքեղութեան միջով նա մտել էր իր պառաւ տատի հետ Նոր-Տարին: