1938, «Պետությունը U հասարակությունը հին Հնդկաստանում», 1949, «Բուդդան և իր ուսմունքը», 1965)։ Գրել է նաև Լեհաստանի հայկ․ գաղթա– վայրերի պատմության, հայոց լեզվի, գրա– կանության ու մշակույթի մասին |>Թուր– քերեն փոխառյալ բառեր հայերենում» («Ռոչնիկ Օրիենտալիստըչնի», հ․ 14, 1939, հ․ 15, 1949), «Հայկական առածներ» («Պրոբլեմի», JSP 5, 1960), «XVII դարի հայկական երեք փաստաթուղթ» (նույն տեղում, հ․ 27–28, 1964–65), < Լվովի հայոց համայնքի ավագների երդումը ըստ Սիգիզմունդ Ա–ի 1519-ին հաստասաւծ հին հայկական իրավական օրենսգրքի» (նույն տեղում, հ․ 30, 1966)]։ Կազմել է Լեհաս– տանի հայկ․ ձեռագրերի ցուցակը (1958)։ Լեհ հանրագիտական գրականության մեջ հանդես է եկել Մեսրոպ Մաշտոցի!], Մով– սես Ի^որենացուն, Ներսես Շնորհալուն, Սայաթ–Նովային, Ь*․ Աբովյանին, Հ․ Թու– մանյանին, Ա․ Իսահակյանին և այլոց նվիրված հոդվածներով։ Ռ․ Համբարձում յան աԱԼ մաթեմատիկայուս, 1․ բացարձակ սխալ, եթե a թիվը x թվի մոտավոր արժեքն է, ապա հ= =a–X տարբերությունը, որը կարող է լինել ^0, կոչվում է a մոտավոր արժեքի սխալ (կամ շ և ղ ու մ Хг-ի ճշգրիտ արժեքից), իսկ |h|–|a–*|՜Ը՝ բացար– ձակ սխալ։ Եթե x-ի ճշգրիտ արժեքը հայտնի չէ, սակայն հայտնի է, որ բացար– ձակ Ս․ չի կարող e-ից մեծ լինել՝ |a– – (ա), ապա ասում են, որ a-ն *-ի մոտավորությունն է e-ի ճ շ գ ր տ ու– թ յ ա մ բ, կամ ՅՀ–ը հավասար է a-ին՝ e-ի ճշգրտությամբ, և կարճ գրում են՝ x=aite կամ x^a(zte)։ e թիվն անվա– նում ենառավելագույն բացար– ձակ սխալ կամ սխալի սահ– ման։ |ա|-ն համարժեք է a– ^a+e կրկնակի անհավասարությանը, որը տալիս է х-ի արժեքի գնահատականը ներ^Աից Ա վերնւից, a–e U a+e թվերը Х-ի հնարավոր արժեքների մեջ ն վ ա զ ա– գույն և առավելագույն ար– ժեքներն են։ 2․ Հարաբերական սխալ կոչ– վում է բացարձակ սխալի հարաբերւււթյու– I я․ X1 նը մոտավոր արժեքին1 – , որը սո– a վորաբար արտահայտում են տոկոսներով՝ 100% , իսկ առավելագույն հարաբերականս․ կլինի՝––1 )0% = = P%։ Այդ դեպքում ասում են, որ a-ն X-ի արժեքն է բ%-ի ճշգրտությամբ, և գրում են՝ x;=a+p% կամ x^a(;£p%), որ նշանայյում է՝ а–0,01ра^х^а+С,01ра։ 3․ Մ ի շին սխալ կոչվում է հ թվի համար ստացված xi, x2,․․․, xn մոււավոր արժեքների սխալների որեէ մ ի շ ի ն ը։ Տես Միջիններ, Սխաչների տեսություն, Փոքրագույն քառակուսիների մեթոդ։ Վ․ Սաղայէեչյան ա*ԱԼԱՆ£, 1․ ավտոմատ կար– գավորման համակարգեր ու մ (ԱԿՀ), կարգավորման պրոցեսում կար– գավորվող մեծության տրված և իրական (ստուգիչ) արժեքների տարբերություն։ Ս․ ժամանակի ցանկացած պահին կարելի է դիտել որպես հաստատված ռեժիմում (ստատիկ Մ․) և անցումային պրոցեսում (դինամիկ Ս․) եղած Ս–ների գումար։ 2․ Չափման, չափվող մեծության իրա– կան արժեքներից չափման արդյունքի շեղում։ Տարբերում են բացարձակ (ար– տահայտվում է չափվող մեծության միա– վորներով), հարաբերական (չափումների բացարձակ Ս–ի հարաբերությունը չափ– վող մեծության իրական արժեքի նկատ– մամբ) Ս․։ Տարբերում են նաև պատահա– կան, կոպիտ, գործիքի, ինչպես նաե չափման մեթոդի, հաշվարկման, ստուգ– ման Ս․։ Գրկ․ Основы автоматического управления, под ред․ В- С․ Пугачева, 3 изд․, М․, 1974․ UI»UL4tr (Schalker) Կոռնելիս (1890– 1944), նիդերլանդական բանվ․ շարժման գործիչ։ 1914-ից՝ ս–դ․ բանվորական, 1916-ից՝ Ձախ ս–դ․, 1918-ից՝ Նիդերլանդ– ների կոմունիստական կուսակցության (ՆԿԿ) անդամ։ 1925-ից եղել է ՆԿԿ ԿԿ անդամ։ 1929-ից՝ ՆԿԿ Հվ․ Հոլանդիա գավառի օկրուգային կոմիտեի քարտու– ղար, 1930-ից՝ ՆԿԿ ԿԿ քաղ․ քարտուղար։ 1933–37-ին՝ պառլամենտի դեպուտատ։ Կոմինտերնի VII կոնգրեսում 1935 (ընտըր– վել է ԿԻԳԿ անդամության թեկնածու)։ 1937-ից՝ ՆԿԿ ներկայացուցիչը ԿԻԳԿ–ում։ 1938-ից՝ ՆԿԿ ԿԿ քարտուղար։ Գերմա– նա–ֆաշիստական զորքերի կողմից երկ– րի օկուպացումից (1940) հետո մտել է կուսակցության անլեգալ ղեկավարու– թյան կազմ։ 1943-ի նոյեմբերին հիտլերա– կանները բռնել և գնդակահարել են։ աԱԼՆԵՐԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ, մաթեմատի– կական վիճակագրության բաժին, որն ուսումնասիրում է անհայտ մեծություն– ներն իրենց մոտավոր արժեքներով որո– շելու և չափումների ժամանակ առաջացած սխալները գնահատելու հարցերը։ Հիմ– նականում զբաղվում է պատահա– կան սխալների ուսումնասիրու– թյամբ, այնպիսի սխալների, որոնք առա– ջանում են չափումների յուրաքանչյուր արդյունքի վրա ազդող զանազան պատա– հական (չնախատեսվող) պատճառներից։ Դրանք հավանականությունների տեսու– թյունում դիտարկվում են որպես պատա– հական մեծություններ։ Ս․ տ–յան հիմնա– կան խնդիրներն են՝ պատահական սխալ– ների բաշխման օրենքների որոնումը, չափվող մեծությունը չափումների արդ– յունքներով գնահատելու և այդպիսի գնա– հատականների սխալների սահմանները որոշելու հարցերը են։ Տես նաև Սխաչ, Միջիններ, Փոքրագույն քառակուսիների մեթոդ, Քառակուսային սխաչ։ Վ․ Սաղաթեչյան աԳԱՀ, գյուղ Արևմտյան Հայաստա– նում, Վանի վիլայեթի Վան–Տոսպ գավա– ռում։ 1909-ին ուներ 135 տուն հայ բնակիչ։ Զբաղվում էին հացահատիկի մշակու– թյամբ, այգեգործությամբ, անասնապա– հությամբ։ Գյուղում կար եկեղեցի՝ կից դպրոցով։ Բնակիչները տեղահանվել են 1915-ին, Մեծ եղեռնի ժամանակ։ Մեծ մասը զոհվել է գաղթի ճանապարհին։ Սա– կավաթիվ փրկվածներն ապաստանել են Արևելյան Հայաստանում։ աԵՄԱ (հուն, ахлца – արտաքին տեսք, ձև, ուրվանկար, ակնարկ), շին– վածքում հիմնական կամ օժանդակ ֆունկ– ցիաներ կատարող կապի տարրերի և շղթաների ամբողջություն, ինչպես նաե կոնստրուկտորական Փաստաթղթերի մասը հանդիսացող գծագիր, որը պարզա– բանում է պրոցեսների հիմնական գաղա– փարները, սկզբունքները և հաջորդակա– նությունը՝ հանգույցի, սարքի, հարմա– րանքի, տեղակայանքի կամ կառույցի աշխատանքի ժամանակ։ Ս․ կատարում են պայմանական գրաֆիկական նշանների և պարզ երկրաչափական պատկերների (առանց մասշտաբը պահպանելու) ու դը– րանց կապերի միջոցով, որոնք սահման– վում են ստանդարտով։ Ս–ները լինում են էլեկտրական, հիդրավլիկական, կինե– մատիկական և պնևմատիկ։ Ըստ նշանակ– ման տարբերում են սկզբունքային, ֆունկ– ցիոնալ, կառուցվածքային Ս–ներ, ինչպես նաև միացումների և դասավորության ընդ– հանուր Ս–ներ։
ՍԻՈԼԱՍՏԻԿԱ, սքոլաստիկա (< հուն․ ахоХаат1КО£, այստեղ՝ դպրոցա– կան, գիտական), 1․ միջնադարյան կրո– նաիդեալիստական փիլիսոփայություն, որին հատուկ է ենթարկվածությունը աստ– վածաբանությանը։ Ս․ սկսել է ձևավորվել քրիստոնեական աստվածաբանության գաղափարական համապարփակ տիրապե– տության պայմաններում, երբ պատրիստի– կան ավարտելով ջատագովական խնդիր– ները, աստիճանաբար վերածվում է տի– րապետող գաղափարախոսության։ Ըստ Հովհաննես Դամասկացու, որը համար– վում է Ս–ի սկզբնավորողը [U-ի պատմու– թյունը Արմ․ Եվրոպայում սկզբնավորում է Ալկուինի (մոտ 735–804) «Դիալեկտի– կա» երկը], փիլ–ը աստվածաբանության աղախինն է։ Այդ շրջանում հոգևորակա– նությունը նվաճում է «ինտելեկտուալ կըր– թության մենաշնորհը» (Ֆ․ Էնգելս), աստ– վածաբանական դրույթների հիմնավոր– մանը ուղղված դոգմատիկական փիլ–ը ըս– կըսվում է դասավանդվել մենաստաննե– րին կից դպրոցներում (այստեղից էլ «Ս․» տերմինը), իսկ ավելի ուշ՝ համալսարան– ներում։ Ս–ի տեսական ակունքները հաս– նում են անտիկ շրջանի փիլ․ (Պլատոն, ՊորՓյուր, Պրոկլ Դիադոխոս և ուրիշներ)։ Բուն Ս–ի պրոբլեմատիկան ձևավորվել է ֆեոդ, քաղաքակրթության վերելքի պայ– մաններում՝ IX–XI դդ․։ Տարածվում Հ հատկապես օգոստինոսյան պլատոնակա– նությունը (Ցոհան Սկոտ էրիուգենա, Ան– սելմ Քենտրբերացի և ուրիշներ)։ Բացա– հայտվում են ունիվերսալիաների շուրջը ընթացող բանավեճերի տարբեր դիրքո– րոշումներ (տես Նոմինաչիզմ և ռեաչիզմ)։ Հասուն Ս․ (XII–XIII դդ․) զարգանում էր գլխավորապես համալսարաններում (առանձնանում է հատկապես Փարիզի հա– մալսարանը)։ Պլատոնականությունը (օրի– նակ, Շարտրի դպրոցը) աստիճանաբար դուրս է մղվում արիստոտելականությամբ (Սիգեր Բրաբանտցի, Ալբերտ Մեծ, Թովմա Աքվինացի, Ռայմունդ Լուլի)։ XIV դ․ սկը– սած Ս–ի մեջ զգացվում է զարգացած ֆեո– դալիզմի ուժեղացող հակասությունների ազդեցությունը։ Դունս Սկոտը Թովմա Աք– վինացու ուսմունքին հակադրում է իր
