Մ ե լ ի ք բ ա խ շ յ ա ն Ս․ S․, ՍաեՓանոս Օրբելյան, Ե․, 1960։ Բա բա յան Լ․Հ․, Դրվագներ ՝«Հայաստանի զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանի պատմագրության (IX– XIII դարեր), Ե․, 1981։ 1ս,Թքւրոսյան
ՍՏԵՖԱՆ–ԲՈԼՑՄԱՆԻ ՕՐԵՆՔ, ջերմային ճառագայթման հիմնական օրենքներից մեկը, որը կապ է հաստատում ճառագայթման էներգիայի ծավալային խտության և բացարձակ ջերմաստիճանի միջե․ 00 8я5к4 u(T)= f p (v, T)dv=–- 4=aT4։ ^ 15c3h3 p(v, TJ-ն ճառագայթման սպեկտրային խտությունն է, k-ն՝ Բոլցմանի հաստատունը, c-ն՝ լույսի արագությունը, հ–ը՝ Պլանկի հաստատունը, իսկ օ=(5,67032± ztO,00071)-10~8 г/шД^․К4) և կոչվում է Ս տ ե ֆ ա ն–Բ ո լ ց մ ա ն ի հաստատուն։ Օրենքը փորձնական փաստերի հիման վրա 1879-ին ձևակերպել է ավստրիացի ֆիզիկոս Ցո․ Ստեֆանը (Stefan, 1835–1893) ճառագայթող կամայական մարմնի համար, սակայն հետագա չա– փումները ցույց են տվել, որ այն ճիշտ է բացարձակ սև․ մարմնի առաքման ունա– կության համար (տես Առաքման և կլանման ունակություններ)։ 1884-ին նույն օրենքը, արդեն միայն բացարձակ սե մարմնի համար, տեսականորեն ստացել է Լ․ Բացմանը՝ ելնելով թերմոդինամիկական պատկերացումներից և կիրառելով դասական էլեկտրադինամիկայից բխող լույսի ճնշման արտահայտությունը։ Ս–Բ․ о-ի հիման վրա կարելի է որոշել Արեգակի և աստղերի մակերևութային ջերմաստիճանը, ինչպես նաև ջերմաստիճանային բաշխումը դրանց ընդերքում։ Այդ նպատակով օգտվում են ոչ թե ս(7)-ից, որն անմիջական չափման ենթակա չէ, այլ բացարձակ սե մարմնի լրիվ առաքման ունակությունից՝ ??tca E(v, T)= j e(v,T)dv = – 4, 0tk որտեղ с e = (v,T)=-^–p(vt Tj-ն բացարձակ սե մարմնի 1 սՐ մակերեսով մակերեույթից 1 վրկ–ամ առաքված (կլանված) էներգիան է։ Ա․Ավետիսյան
ՍՏԵՖԱՆԻԿ Վասիլի Սեմյոնովիչ (1871 – 1936), ուկրաինացի գրող և հասարակա– կան գործիչ։ Կրակովի համալսարանում ուսանելու (1892–1900) տարիներին ըզբաղվել է հասարակական ու գրական գործունեությամբ։ 1908–18-ին եղել է ավսարիական պառլամենտի դեպուտատ։ Հայտնի է դարձել «Կապույտ գրքույկ» (1899) նովելների առաջին ժողովածուով, որտեղ պատկերել է արևմտաուկրաինական գյուղի ծանր կյանքը։ «Քարե խաչ» (1900) և «ճանապարհ» (1901) ժողովածուներում ռեալիստորեն արտացոլված են Արմ․ Ուկրաինայի գյուղացիության զարթոնքը, դասակարգային պայքարը գյուղում։ 1926-ին տպագրվել է նրա «Հող» ժողովածուն, որտեղ ցույց է տրված իմ– պերիալիստական պատերազմի հակաժող․ բնույթը, Լեհաստանում ժող․ զանգվածների աճող բողոքը ֆաշիստական դիկտատուրայի դեմ։ Ս․ ուկր․ գրականության պատմության մեջ մտել է որպես գրողնորարար։ Հոգեբանական կարճ պատմվածքի վարպետ է։ Ս–ի նովելները թարգմանվել են արտասահմանյան շատ ժողովուրդների լեզուներով։ Գ․ Թաթոսյան
ՍՏԵՖԵՆՍ (Steffens) Ջոգեֆ Լինկոլն (1866–1936), ամերիկացի հրապարակախոս։ Կալիֆոռնիայի համալսարանն ավարտելուց (1889) հետո ուսումը շարունակել է Եվրոպայի համալսարաններում։ 1900-ական թթ․ գլխավորել է «Աղբը վորփըրողներ» («Muckrakers») գրական շարժումը։ «Քաղաքների խայտառակությունը» (1904), «Պայքար ինքնավարության համար» (1906), «Շինարարներ» (1909) գրքերում Ս․ մերկացրել է պետ․ ապարատի ծախվածությունը, ունեցել է բուրժուա– դեմոկրատական պատրանքներ, հավատացել է ռեֆորմների ուժին։ 1919-ի փետըրվարին Ռուսաստանում հանդիպել է Վ․ Ի․ Լենինի հետ։ 30-ական թթ․ Ս․ մեր– ձեցել է բանվ․ շարժմանը, կոմկուսակցությանը, հանդես եկել ֆաշիստ, սպառնալիքի դեմ։ Ս–ի «Ինքնակենսագրություն»-ը (1931) հուշագրական գրականության դասական նմուշ է։
ՍՏԻԲՆԻՏ, տես Մաոիմքձւիւո՝․ ՍՏԻԼ (Stil) Անդրե (ծն․ 1․4․1921), ֆրանսիացի գրող, հրապարակախոս։ Ֆրանսիայի կոմկուսի (ՖԿԿ) անդամ՝ 1942-ից։ Ավարտել է Լիլի համալսարանը։ Դիմադրության շարժման մասնակից։ 1945– 1949-ին կուսաշխատող, ժուռնալիստ։ 1950–59-ին՝ «Ցումանիտե» («L’Huma- nite») թերթի գլխ․ խմբագիր, ապա գրական տեսաբան։ Եղել է ՖԿԿ–ի Կենտկոմի անդամության թեկնածու, ապա՝ անդամ (1950-69)։ Պատմվածքների առաջին ժողովածուներում («Հանքափոր» հպարտ բառը, ընկերներ», 1949, «Սենը» ծով է դուրս եկել», 1950) Ս․ պատկերել է երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Ֆրանսիայում տիրող իրադրությունը, աշխատավորների պայքարը հանուն իրենց իրավունքների պաշտպանության՝ ընդդեմ Հնդկաստանում շարունակվող գաղութային պատերազմի։ «Առաջին հարվածը» (1951 – 1953, ՍՍՀՄ պետ․ մրցանակ առաջին մասի համար, 1952, հայ․ հրտ․ 1955) եռա– պատում ում նկարագրել է ֆրանսիացիների հայրենասիրական պայքարն ընդդեմ երկրում ամեր․ ռազմ, բազաների ստեղծման։ «Դրված է երջանկության հարցը» շարքը միավորում է Ս–ի հետագա շրջանի ստեղծագործությունները («Մենք միմյանց կսիրենք վաղը», 1957, «Փլուզում», 1960, «Վերջին քառոր՛դ ժամը», 1962, «Գնանք պարելու, Վիոլին», 1964, «Անդրե», 1965, «Գեղեցիկ է ինչպես մարդը», 1968, «Ո՛՛վ», 1969, վեպեր, «Ցավ», 1961, «Երկնքի տեսարան», 1967, «Ծաղիկներ սխալմամբ», 1973, պատմվածքների ժողովածուներ), որոնք նվիրված են ժամանակակից Ֆրանսիային․ նրա հասարակ մարդկանց կյանքին, աշխատանքին ու պայքարին, երիտասարդ ֆրանսիացիների հոգեոր ձևավորմանը, բանվ․ համերաշխությանը և այլ հարցերի։
ՍՏԻԼԻձՈՆ (Stilicho) Փլավիոս (մոտ 360– 408), հոոմ․ պետ․ և զինվ․ գործիչ։ Ծագու– մով վանդալ։ Առաջ է քաշվել կայսր Թեո– դոսիոս 1-ի (379–395) ժամանակ և իբրև նրա դեսպան գործուն մասնակցություն է ունեցել Հայաստանի առաջին բաժան– ման վերաբերյալ Տիզբոնում կայացած բանակցություններին։ 395-ին նշանակ– վել է մանկահասակ կայսր Հոնորիոսի խնամակալ, դարձել արևմւոահոոմ․ կայս– րության փաստական կառավարիչ։ Բա– նիցս պարտության է մատնել բարբարոս– ներին։ Սպանվել է պալատական խարդա– վանքների հետևանքով՝ Հոնորիոսի հրա– մանով։
ՍՏԻԼՈԲԱՏ (< հուն, օս^օթճէղտ, <Օէ0- Xog – սյուն և fJaCvo) – այստեղ՝ ամուր կանգնել), հին հուն, տաճարի աստիճանավոր պատվանդանի՝ ս տ ե ր ե ո բ ա տ ի վերին հարթությունը։ Երբեմն Ս․ են անվանում ստերեոբատի վերին աստիճանն ամբողջությամբ։ Սկզբնական նշանակությամբ՝ Ս․ սյան տակի քարե սալն Էր։
ՍՏԻԼՈՄԵՏՐ (< անգլ․ steel – պողպատ և ․․․ մետր), լուսաչափական հարմարան– քով սպեկտրային սարք, որը ծառայում է մետաղական համաձուլվածքների և մի– ներալների արագ քանակական սպեկտրային վերլուծություն կատարելու համար (նկ․)։ Դիտումը կատարվում է վիզուալ Ստիլոմետրի օպտիկական սխեման․ /․ լույսի աղբյուր (որպես Էլեկտրոդներ ծառայող ուսումնասիրվող նմուշների միջե կոնդենսատորի Էլեկտրական կայծային պարպում), 2․ կոնդենսոր, 3․ ճեղք, 4 և 8․ օբյեկտիվներ, 5, 6 և 7․ լույսը սպեկտրի բաժանող պրիզմաներ, 9․ երկբեկող ոսպընյակ, 10․ օկուլյար, //, բևեռացնող պրիզմա եղանակով։ Մի քանի տարրերի վերլուծությունը 10 /ւ–ից կարճ է տևում։ Սխալանքը կազմում է մոտ 5%։ ՍՏԻԼՈՍՈՊ (< անգլ․ steel – պողպատ և հուն, анолёсо – նայել, դիտել), սպեկտրային սարք, որը ծառայում է պողպատների և համաձուլվածքների քիմիական բաղադրության արագ որակական վերլուծություն կատարելու համար դրանց դիտման միջոցով (նկ․)։ Ս–ում նյութի նմուշը գոլորշիանում է կայծային կամ աղեղա– յին պարպման շնորհիվ, և առաջացող ճառագայթման սպեկտրը դիտում են մոնոքրոմատորի ետևում տեղակայված օկուլյարի միջով, որի սանդղակի վրա արված են առավել Էական բաղադրիչներին (երկաթ, նիկել, կոբալտ, պղինձ ևն) հա– մապատասխանող բաժանումներ։
ՍՏԻԼՏԻՆԳ Իոան (Stiltingo Joanne)^․ և մահ․ թթ․ անհտ․), եվրոպացի բանասեր։ Ֆլորենտիայի Լավրենտյան մատենադարանում պահպանված Ագաթանգեղոսի
