ու բանվյ շարժման ամենավտանգավոր թշնամին։ Ֆաշիսպ․ առաշին կազմակերպություն– ները երեէսն եկան 1919-ին, իտալիայում։ 1922-ին ֆաշիստները, որոնք արդեն դար– ձել էին քաղ․ ազդեցիկ ուժ երկրում, զին– ված «արշավ» կազմակերպեցին դեպի Հռոմ, որը կառավարող շրշաններին առիթ տվեց պրեմիեր մինիստր նշանակելու իտալ․ ֆաշիստների պարագլուխ («դու– չե») Բ․ Աուսոլինիին։ 30-ական թթ․ ֆա– շիստ․ վաւրչակարգեր հաստատվեցին նաև Գերմանիայում, Պորտուգալիայում, Իս– պանիայում, Արլ․ Եվրոպայի մի շարք եր– կըրներույք։ Գերմանիան Հիտլերի ղեկա– վարությամբ (իշխանության գլուխ՝ 1933– 1945-ին) դաշինք կնքեց ֆաշիստ․ Իտալիա– յի և միլիտարիստական ճապոնիայի հետ (տես <Հակակոմինտերնյան պակա> և Բեռչինի պակտ 1940), սանձազերծեց երկ՜ րորդ համաշխարհային պատերազմ 1939–45-ո։ Պատերազմի նախօրեին և նրա ընթացքում սկիզբ առավ և ծավալվեց հա– կաֆաշիստ․ հուժկու դեմոկրատ, շարժում, որում գլխ․ դերը պատկանում էր կոմու– նիստական կուսակցություններին (տես Հակաֆաշիստական շարժում)։ Օկուպաց– ված տարածքում ֆաշիստ, տեռորը, ցե– ղասպանությունը, մարդկանց կանխա– մտածված բնաջնջումը (11 մլն մարդ) լիո– վին բացահայտեցին Ֆ–ի անմարդկային էություն®, որը առաշ բերեց ամբողշ աշ– խարհի ժողովուրդների ատելությունը։ Ֆաշիստ, թիկունքում օկուպացված երկըր– ներում |ւ բուն ֆաշիստ, պետություննե– րում ծավալվեց Դիմադրության շարժում, որը խարխլեց ֆաշիստ, բանակների մար–^ տունակությունը և ֆաշիստ, վարչակար–՝ գերի կայունությունը։ ՍՍՀՄ–|ի վճռական մասնակցությամբ հակահիւրլերյան կոալիցիայի կողմից Գերմանիայի ու նրա դաշնակիցների ջախ– ջախումը (1945) բազմաթիվ երկրների ժողովուրդների փրկեց ֆաշիստ, ստրկա– ցումից և ծանր հարված հասցրեց Ֆ–ին։ Սակայն կապիտ․ որոշ երկրներում կառա– վարող շրշաններին հաշողվեց ետպատե– րազմյան տարիներին երկարաձգել ֆա– շիստ․ տիպի բռնապետական վարչակար– գերի 4ոյոլթյոլ^Ա (Պորտուգալիայում՝ մինչև 1974-ը, Իսպանիայում՝ 1975-ը)։ Ներկայումս ֆաշիստ, վարչակարգեր գո– յություն ունեն որոշ երկրներում (Չիլի, Պարագվայ ևն), մի շարք երկրներում (ԳՖՀ, ԱՄՆ, Իտալիա, Սալվադոր ևն) գործում են տարբեր ֆաշիստ, և նեոֆա– շիստ․ խ|մբեր ու կուսակցություններ։ Աշ– խարհի առաշադիմական ուժերը վճռակա– նորեն հանդես են գալիս Ֆ–ի բոլոր դրսե– վորումների դեմ։ Գրկ․ VII Конгресс Коммунистического Ин– тернационала и борьба против фашизма и войны, М․, 1975; Мельников Д․, Черная Л․, Преступник номер 1․ Наци– стский режим и его фюрер, М․, 1981․
ՖԱՇՈԴԱՅԻ ՃԳՆԱԺԱՄ 1898, միշադեպ Մեծ Բրիտանիայի ու Ֆրանսիայի միշև, որն առաջացել է Եգիպտոսում գերիշխե– լու համար պայքարում։ Առիթ է ծառայել ֆրանս․ կապիտան Մարշանի շոկատի կողմից Նեղոսի վերին հոսանքում գտնը– վող Ֆաշոդա (այժմ՝ Կոդոկ) ավանի զավ– թումը։ Մեծ Բրիտանիան պահանշեց ֆրանս․ շոկատը հանել Ֆաշոդայից։ Մեր– ժում ստանալով՝ Անգլիան ձեռնամուխ եղավ Ֆրանսիայի դեմ ռազմ, պատրաս– տությունների։ Պատրաստ չլինելով ծո– վային պատերազմի և երկյուղելով ԵէԱւո– պայում Ֆրանսիայի դիրքերի թուլացու– մից՝ ֆրանս․ կառավարությունը հարկա– դրված էր զիշել։ 1898-ի նոյեմբ․ 3-ին ֆրանս․ կառավարությունը որոշեց Ֆա– շոդայից դուրս բերել Մարշանի շոկատը։ 1899-ի մարտի 21-ի անգլո–ֆրանս․ հա– մաձայնությամբ Ֆրանսիան ճանաչեց Անգլիայի իրավունքները Նեղոսի հով– տում, իսկ Անգլիան՝ ֆրանս․ իրավունք– ները Մուդանի արմ․ մարզերում։ Համա– ձայնությունն ավարտեց Կենտր․ Աֆրիկա– յի բաժանումը գաղութային տերություն– ների միշև։ Ֆ․ ճ, Աֆրիկայի բաժանման համար անգլո–ֆրանս․ գաղութային պայ– քարի բարձրակետն էր։ Գերմ․ աճող սպառնալիքի պայմաններում երկրորդ պլան մղվեցին անգլո–ֆրանս․ հակասու– թյունները, և հող նախապատրաստվեց Անտանտի ստեղծման համար։
ՖԱՈԼԻՏ, ռեզոլային ֆենուֆորմաչդեհի– դային խեժերի հիմքով ջերմառեակտիվ պլաստմասսա։ Որպես լցանյութ օգտա– գործվում է ասբեստը, երբեմն նաև գրա– ֆիտը և տալկը։ 1օտությունը՝ 1500-1600 կգ/մ3։ Հում Ֆ․ թողարկվում է թիթեղների, քսուքների, երեսպատման ու մամլման զանգվածների ձևով։ Ֆ–ի աշխատանքային ջերմաստիճանը մինչև 130°Cէ։ Օգտա– գործվում է գազալվացիչների իրաններ, արտարկիչներ, մինչև 1,4 t/3 ծավալի տարաներ, 32–350 մմ տրամաչափի խո– ղովակներ, ծորակներ ևն պատրաստելու համար։
ՖԱՍԵՏԱՏԻՆ ԱՉՔԵՐ (ֆրանս․ facette – նիստ), բարդ աչքեր, միջատների, սարդերի, խեցգետնակերպերի տեսողու– թյան զույգ օրգան։ Ֆ․ ա–ի 0,1-ից մինչև մի քանի մմ–ի հասնող շաոավղով գըն– դաձև մակերևույթը զբաղեցնում է գլխի զգալի մասը։ Ֆ․ ա․ կազմված են 10– 12000 պարզագույն տեսողական միա– վորներից՝ օմմատիդներից։ Ի տարբե– րություն ողնաշարավորների աչքի, որն ունի մեկ ոսպնյակ, հազարավոր ոսպն– յակներ պարունակող Ֆ․ ա–ի մեջ լուսա– պատկերի ստացումը հիմնված է լուսա– տար մանրաթելերի օպտիկայի սկզբունք– ների վրա։ Դրա շնորհիվ չափազանց փոքր չաՓերի հետ կապված լույսի դիֆ– 1․ Մրջյունի գլխի խոշորացված պատկերը, կենտրոնում ֆասետային աչքն է, 2․ բյուրեղական կոնաձև ոսպնյակների հորի․ զոնական կտրվածքը րակցիայի վնասակար ազդեցությունը հասցված է նվազագույնի։ Հայտնի են Ֆ․ ա–ի երկու հիմնական տեսակներ։ Սկո– տոս իկ տիպի աչքում օմմատիդներն իրա– րից մեկուսացնող պիգմենտային բջիջ– ներր և տեսողական բջիջների պիգմենտի հաաիկները մթանը շարժվում են դեպի աչք ւ հատակը։ Թույլ լույսի պայմաննե– րում դրա շնորհիվ մեծանում է աչքի լու– սս^գայնությունը։ Ֆոտոպիկ աչքում պիգ– մեն ոի հատիկները չեն շարժվում, և աչքի լուս ազգայնությունը ցածր է։ Սկոտո– պի1յ աչքերով միջատները հիմնականում վարում են գիշերային կենսաձև, ֆոտո– պիէներովը՝ ցերեկային։ Միջատները չեն ընկյսլում կարմիր երանգները, սակայն մալ դու համար անտեսանելի ուլտրամա– նուշակագույն լույսի տիրույթում ունեն զալգացած գունազգայնություն։ Գւկ․ Францевич Л․ И․, Зрительный анализ пространства у насекомых, Киев, 198С; Грибакин Ф․ Г․, Механизмы фот)рецепции насекомых, Л․, 1981․ ՖԱ, ՍՑԻՈԼՈՋ, մարդու և կենդանիների ճիճվային հիվանդություն։ Հարուցիչները ար1 մաւոոդների դասի տափակ որդերն են, որոնք մակաբուծվում և ձվադրում են մարդու ու կենդանիների (խոշոր և մանր եղջերավոր կենդանիներ, խոզ ևն) լե– ղածորաններում և լեղապարկում։ Ֆաս– ցիոլները արտաքին միջավայր ընկնում են կղանքի հետ, հետագայում զարգանում ջրս յին միջավայրում* ու միջանկյալ տի– րոջ՝ փափկամորթի (փոքր լճախխունջ ևն) օրգանիզմում։ Ֆ–ով վարակվում են թրթուրներով ախտահարված ջուր խմե– լով կամ բույսեր ուտելով։ Ц ա ր դ ու Ֆ․, վարակումից 2–4 շա– բաթ անց առաջանում է տենդ, հազ, ցան մաշկի վրա, լյարդը մեծանում և դաոնում է ցավոտ։ Սուր երևույթներն աստիճանա– բար մեղմանում են, հիվանդության ըն– թացքը դաոնում է քրոնիկական, որը բնորոշվում է հիմնականում մարսողու– թյան խանգարմամբ, լյարդի մեծացմամբ ու ցավոտությամբ։ Կենդանիների Ֆ․ տարածված է Ամենուր․ Ֆ–ով ախտահարվում են ըն– տսնի ու վայրի եղջերավոր կենդանինե– րը ուղտերը, ձիերը ևն։ Կենդանիները վարակվում են արոտավայրում։ Հիվան– դությունն ընթանում է սուր և քրոնիկա– կան ձևով։ Բ ու ժ ու մ ը․ մարդկանց՝ խըլ– օքէւիլ կամ էմետին, կենդանիներին՝ հեքսիխոլ, բիտիոնոլ, ածխածնի քաոա– քլորիդ ևն։ Կանխարգել ու մը՝ մս րդկանց Ֆ–ի դեպքում խմելու ջրի եռա– ցո մ կամ ֆիլտրում, իսկ կենդանիների Ֆ–1 ժամանակ՝ արոտավայրերի փովւո– իամ, պայքար փափկամորթների դեմ և ա! ասնաբուժասան․ այլ միջոցառումներ։
ՖԱՍՈՒԼԱՀ8Ա,Ն , Ֆասուլյաճյան, Թւ վմաս Պետրոսի (25․7․1843, Կ․ Պոլիս – 23 9․1901, Ալեքսանդրիա), հայ դերասան, թատերական գործիչ։ Սովորել է Կ․ Պոլսի Նւ ր թաղի և Գում Գափուի վարժարաննե– րում, մասնակցել աշակերտական ներկա– յացումներին։ Բեմ․ գործունեությունն ըս– կըսել է <Արևեէյան թատրոնում», առավե– լս] պես աչքի է ընկել <Վասպուրական թատրոնում», 1863–64-ին կատարելով դրամատիկ հերոսների դերեր՝ Սանատ–
