սկզբնական կազմակերպություններն են բջիջները, ապա սեկցիաները և ֆեդերա– ցիաները։ 1985-ին ՖԿԿ միավորում էր 600 հզ–իև ավելի անդամի։ ՖԿԿ գլխ․ քար– տուղարն է ժ․ Մարշեն։ ՖԿԿ կենտր․ օր– գանն է <3ումանիւոե> («Լ Humanite») թերթը, աեսական օրգանը՝ «Կայե դյու կոմյունիյլմ» («Cahiers du communisme»)։ ՖԿԿ ստեղծումը, Ֆրանսիայի պրոլետա– րիատի դասակարգային պայքարի վերել– քը (1921–24) նպաստեցին Ֆրանսիա– յում ապիող հայ աշխատավորների դասա– կարգային ինքնագիտակցության աճին, նշանակալիորեն ակտիվացրին նրանց մասնակցությունը Ֆրանսիայի հասարա– կական–յյաղ․ կյանքին, պայմանավորե– ցին և կանխորոշեցին ֆրանսահայ գա– ղութի հնտագա քաղ․ ուղին։ Իր գոյու– թյան առաջին օրից Ֆրանսիայի կոմկուսը ակտիվ քաղ․ աշխատանք է ծավալել երկ– րում ասյրող այլազգի աշխատավորների, այդ թվում և հայերի շրջանում՝ նրանց Ֆրանսիայի պրոլետարիատի ընդհանուր հեղափոխ․ պայքարի մեջ ներգրավելու նը– պատակւ^վ։ ՖԿԿ III համագումարը, որ տեղի ունեցավ 1924-ին, Լիոնում, որոշեց կոմկուսի շարքերում ստեղծել այլազգի աշխատավորների ազգ․ (լեզվային) խըմ– բեր։ ՖԿԿ հայկ․ բաժանմունքի կազմակեր– պիչներն էին Ա․ ժամկոչյանը, Ա․ Տեր– Հարությունյանը, Մ․ Մարտիրոսյանը, P․ Ավակյանը, Պ․ Բոդոսյանը, Տ․ Սողիկ– յանը։ 1926–46-ին ՖԿԿ հայկ․ բաժան– մունքի քարտուղարներն են եղել Գ․ Թա– մագյանը, Դ․ Դավթյանը, Մ․ Ասատուրյա– նը, Մ․ Մանուշյանը։ Հայ կոմունիստների գաղափարաքաղ․ դաստիարակության գործում նշանակալի դեր է կատարել ՖԿԿ ԿԿ 1925Լի նոյեմբ․ 3-ի նիստում ընդուն– ված «Օտարերկրացիների շրջանում կո– մունիստական աշխատանքի մասին թե– զիսները», որոնք թարգմանվել են 12 լեզվով, բւյդ թվում և հայերեն։ Ֆրանսա– հայ կոմունիստների համար մեծ իրա– դարձություն էր ՖԿԿ հայկ․ աշխատանքա– յին խմբերի ներկայացուցիչների առաջին համագումարը (1926-ի ապրիլի 4–6-ը, Փարիզ)։ 1924-ի հունիսին լույս տեսավ ՖԿԿ հայկ․ բաժանմունքի օրգան <Բան– վոր–Պատւզ> թերթը, որի էջերում թղթակ– ցություններ էին տպագրվում ՍՍՀՄ–ի U Սովետական Հայաստանի աշխատավոր– ների կյանքի մասին։ Ֆրանս, իշխանու– թյունների կողմից թերթը փակվելուց հե– տո ՖԿԿ հայկ․ բաժանմունքը 1925-ի դեկտեմբերից հրատարսյկեց «Երևան» (1925–30) թերթը, որը խմբագրել են Ե․ Չուբարը և Դ․ Տեր–Սիմոնյանը, Գ․ Մեհ– րաբյանը։ Հետագայում ՖԿԿ հայկ․ բա– ժանմունքի օրգան են եղել «Մեր ուղին» i 1931–32), «Զանգու» (1935–37) թերթե– 1ը։ 1926–27-ին հրատարակվել է նաև ՖԿԿ հայկ․ բաժանմունքի տեսական օր– զան «Վերեւք» ամսագիրը, որը հայերեն հրատարակվող միակ տեսական ամսա– գիրն էրյ ոչ միայն Ֆրանսիայում, այլև ողջ սփյուռքում։ Հայ կոմունիստները մեծ դեր խաղացին ֆրանսահայ գաղութի հա– սարակական–քաղ․ կյանքում, հանդես գա– լով ինչմյես հայ աշխատավորների կեն– սական շահերի պաշտպանությամբ, այն– պես էլ 1935-ի դեկտեմբերին Մարսելի նավահանգստային բանվորների գործա– դուլային շարժման կազմակերպչի, Ֆրանսիայում ապրող հայերի միացյալ ժող․ ճակատի ստեղծման (1937-ի հունիս) նախաձեռնողի դերում։ 1924–37-ին ֆրանսահայ կոմունիստները մեծ աշխա– տանք կատարեցին Հայաստանի օգնու– թյան կոմիտեի (ՀՕԿ) շրջանակներում, 1936–39-ին՝ Հանրապետական Իսպա– նիային աջակցելու և օգնելու նպատակով միջոցներ հավաքելու, ինչպես նաև Հա– յաստանում սովետական կարգերի հաս– տատման օրվան՝ նոյեմբ․ 29-ին նվիրված ամենամյա հանդիսավոր երեկոներ և մի– տինգներ կազմակերպելու գործում։ Ֆրան– սիայի ֆաշիստ, օկուպացման (1940–44) տարիներին ՖԿԿ հայկ․ բաժանմունքը, գործելով խոր ընդհատակում, համախըմ– բել է ֆրանսահայ գաղութի առաջադեմ անձանց և զինված պայքարի հանել հիտ– լերյան օկուպանտների ու նրանց հետ ֆրանս․ գործակցողների դեմ։ Հայ կո– մունիստները եղել են Հայկ․ ազգ․ ճա– կատի (1943), «Ֆրանսիայի երիտասարդ հայ հայրենասերների միության» ստեղծ– ման նախաձեռնողները։ Հայկ․ ազգ․ ճա– կատի կողմից խոր ընդհատակում հրա– տարակվող <ժողովուրդ>, «Հայ ճակատ», «Ազատություն» թերթերը մեծ դեր խաղա– ցին Ֆրանսիայում հայ երիտասարդու– թյանը ֆաշիզմի դեմ զինված պայքարի հանելու գործում։ Ֆրանսիայում համա– ժող․ ազգ․ ապստամբության (1944-ի հու– լիս–օգոստոս) շրջանում ֆրանսահայերը հայ կոմունիստների ղեկավարությամբ Փարիզում, Մարսելում, Լիոնում, Գրենոբ– լում և այլ քաղաքներում ակտիվորեն մաս– նակցեցին օկուպանտների դեմ բարիկա– դային մարտերին։ Ավելի քան 5 հզ․ հայ հայրենասերներ պայքարեցին ֆրանս․ պարտիզանական ջոկատներում։ 1944-ի սեպտեմբերին ՖԿԿ հայկ․ բաժանմունքը ունեցել է ավելի քան 2,5 հզ․ անդամ։ Այս շրջանում հայ կոմունիստները «Գե– ներալ Բաղրամյան» տանկային շարասյան համար միջոցների հավաքման և հայ– րենասիրական այլ գործերի նախաձեռ– նողները եղան։ 1945-ին ՖԿԿ ԿԿ քննար– կեց ՖԿԿ–ում այլազգիների կոմբաժան– մունքների հետագա պահպանման նպա– տակահարմարության հարցը, 1947-ին, նրա լուծարքից հետո, ավելի քան 2 հզ․ հայազգի կոմունիստներ մտան ՖԿԿ շարքերը։ Գրկ․ Торез М․, Избр․ произв․, т․ 1–2, пер․ с франц․, М․, 1959; Роше В․, Избр․ статьи и речи, пер․ с франц․, М․, 1972; Очер– ки рабочего движения во Франции (1917 – 1967), М-, 1968; В борьбе за интересы тру– дящихся Франции․ 50 лет Французской ком– мунистической партии, М․, 1971; Варфо– ломеева Р․ С․, Борьба Французской коммунистической партии за мир, демокра– тию, социализм (1945–1970), М․, 1972․ Տ․ Դրամփյան
ՖՐԱՆՍԻԱՑԻՆԵՐ, ազգ, Ֆրանսիայի հիմ– նական բնակչությունը (46,8 մլն, 1983)։ Ֆրանսիայից դուրս Ֆ–ի հիմնական խըմ– բերը բնակվում են Ֆրանսիայի նախկին գաղութներում (Ալժիր, Թունիս, Մարոկկո, П-եյունյոն, Մադագասկարի Դեմոկրա– տական Հանրապետություն), ինչպես նաև ԱՄՆ–ում և Կանադայում։ Ընդհանուր թի– վը 45,5 մլն (1978)։ Կանադայում, չհաշ– ված Ֆ․-վտարանդիներին, բնակվում են 8,1 մլն ֆրանկոկանադացիներ (առանձին ժողովուրդ է), որոնք XVII–XVIII դդ․ գա– ղութարարների հետնորդներն են։ խո– սում են ֆրանսերեն։ Հավատացյալներն առավելապես կաթոլիկներ են, մասամբ՝ բողոքականներ (կալվինականներ)։
- >-ի ձևավորման մեջ հիմնական տար–
րե]ւը եղել են մ․ թ․ ա․ I հազարամյակում այժմյան Ֆրանսիայի հվ–ում բնակվող կե]տական ցեղերը, որոնց հռոմեացիներն անվանել են գալլեր։ Հռոմեացիներից Դալիայի նվաճման (մ․ թ․ ա․ III դ․ վերջ – մ․ թ․ ա․ I դ․ կես) հետևանքով բնակչու– թրւնը ռոմանականացվել է։ Հռոմեա– ցիների երկարատև տիրապետության և գալլերի հետ մշակութային շփման հե– տևանքով առաջացել է գալլա–հռոմ․ ժո– ղովուրդը, որի խոսակցական լեզուն դար– ձեւ է «ժող․ լատիներենը»։ Ֆ–ի էթնիկա– կան պատմության մեջ կարևոր դեր են խաղացել V դ․ Դաւիա ներխուժած գերմ․ ցեղերը (վեսագոթեր, բուրգունդներ, ֆրանկներ)։ ^րանս․ ազգի ձևավորման մեջ վճռա– կան խթան են եղել Ֆրանսիական մեծ հեղափոխությունը և դրան նախորդած Լուսավորականության դարաշրջանը։ Շ․ Լ․ Մոնտեսքյոյի, Վոլտերի, Դ․ Դիդրո– յի, Ժ․-Ժ․ Ռուսոյի և ուր․ լուսավորիչների փիլիսոփայությունը, ֆրանս․ դասական գրականությունը խորապես նպաստել են ծայրագավառներում ֆրանս․ գրական լե<յլվի տարածմանը։ Վարչ․, դպրոց, կյան– քի և այլ բնագավառներում կատարած հեղափոխ․ բարեփոխումները նպաստել են նահանգային տարբերությունների վե– րացմանը, ինչպես նաև հս–ֆրանս․ և պրովանսալական ժողովուրդների ձուլ– մանը միասնական ազգի մեջ։ Ֆ–ի միջև ազգ․ մշակույթի համահար– թեցման արդի պայմաններում դեռևս գո– յություն ունի որոշակի պատմ․ նահանգի պփտկանելության (նորմանդացիներ, բո^–րգունդցիներ, գասկոնացիներ ևն) գի– տակցությունը՝ նրանց մշակույթի ու կեն– ցաղի տեղային, ավանդ, յուրահատկու– թյուններով։ Ֆ–ի պատմության, տնտեսու– թյան և մշակույթի մասին տես նաև Ֆրան– սիա հոդվածում։ Գրկ․ В и л л а р Ж-, В и л л а р К․, Фор– мирование французской нации (X–начала Х1|в․), М․, 1957; Народы зарубежной Европы, т․ р, М․, 1965․
ՖՐԱՆՍԻՈՒՄ (Francium), Fr, տարրերի պւերբերական համակարգի VII պարբե– րության I խմբի ռադիոակտիվ քիմ․ տարր։ Կարգահամարը՝ 87։ Ֆ․ տ–տարր է, պատ– կանում է ալկալիական մետաղների շար– քին։ Ատոմի արտաքին էլեկտրոնային թա– ղանթների կառուցվածքն է 5s2 5p6 5d10 6տ¥ 6p6 7s1, К, Լ, M և N թաղանթները լրեւցված են։ Հայտնի են 203–229 զանգ– վածի թվերով Ֆ–ի ավելի քան 20 ռադիո– ակտիվ իզոտոպներ, որոնցից ամենա– երյկարակյացը՝ 223Fr (Ti/2==21,8/ւ), ակ– տինաուրանի ոադիոակաիվ շարքի ան– դամ է և հանդիպում է բնության մեջ։ Եոկրի կեղևում (մինչև 1,6 կմ խորությու– նն) պարունակվում է մոտ 24,5 գ Ֆ․՝ ուրա– նի 3․1018 ատոմին ընկնում է 1 ատոմ։ Ֆ․
