կությամբ։ 1976-ին շրջանն ուներ մեկ կոլտնտեսություն (Բզովդալ) ն 16 սովե–տական տնտեսություն։ Գազանաբուծա–կան սովետական տնտեսությունում (միա–կը Անդրկովկասում) բուծում են սև աղ–վեսներ, կզաքիսներ և ճագարներ։ Կիրո– վականի ժդանովի թաղամասում գործում է Գ– 2՜Ի ջերմատնայիև տնտեսությունը։ Գ․ շ–ի արդ․ առաջին ձեռնարկությունը Ձորագետի (Դեբեդի) ՏԷԿ–ն է (կառուց–ված 1932-ին)։ Գործում են երկաթբետո–նե կոնստրուկցիաների, փայտամշակման, կաթի, պահածոների գործարաններ, ան–տառտնտեսություն, կենցաղսպասարկման կոմբինատ, Կիրովականի կարի ֆաբրի–կայի մասնաճյուղերը Վահագնիում և Քո– լագերանում, Գյուղշին տրեստը, Փամբակի երկրաբանական արշավախումբը ևն։ Տան– քային շինանյութեր (Փամբակի գրանիտ, Խնձորուտի բազալտ, Լեռնապատի սև տուֆ և բազալտ) արդյունահանում է Կի–րովականի «Կիրներուդ» տրեստը։ 1973-ին արդյունաբերական ձեռնարկությունների համախառն արտադրանքը կազմել է ավե–լի քան 6 մլն ռուբլի։ 1976-ին շրջանի բը– նակելի ֆոնդը (առանց կոլտնտ․ և մաս–նավոր բնակարանների) 5680 մ2 էր։ Գ․ շ–ի տարածքով է անցնում Երնան– Թբիլիսի երկաթուղին։ Կառուցվում է Երե– վան–Աղստաֆա (Ադրբ․ ՍՍՏ) երկաթու–ղու՝ Տամզաչիման–Մեղրաձոր (Տրազ– դանի շրջան) երկաթուղային թունելը (եր–կարությունը՝ 8,5 կմ)։ Խճուղային ճանա–պարհների զարգացած ցանցի (156 կմ, որից կոշտ ծածկով՝ 130 կմ) շնորհիվ բնա–կավայրերը ավտոմոբիլային հաղորդակ–ցությամբ կապված են շրջկենտրոնի և Կիրովականի հետ։ Բզովդալ գյուղի մո–տից սկիզբ է առնում Պուշկինի Լեռնանց–քի տակով անցնող 1830 մ երկարությամբ ավտոխճուղային թունելը։ Շրջանն ունի կապի 18 բաժանմունք՝ երեք ավտոմատ հեռախոսակայաններով (2500 համար)։ Բոլոր բնակավայրերը էլեկտրիֆիկաց–ված և ռադիոֆիկացված են, օգտվում են հեռուստատեսությունից ն գազից։ Առողջապահ ու թյ ու նը։ Գ․ շ–ում գործում է 4 հիվանդանոց՝ 150 մահ–ճակալով, 18 բուժ–մանկաբարձական կա–յան, 4 ամբուլատորիա, 5 դեղատուն և 2 առողջապահական կայան։ Ունի 33 բժիշկ ն 147 միջին բուժաշխատող (1976)։ Շրջա–նում գործում են «Լոռի», «Ֆիոլետովո» հանգստյան տները և Քոլագերանի զբո–սաշրջիկների հանգրվանը։ Մ շ ա կ ու յ թ ը։ 1975/76 ուս․ տարում շրջանում կար 14 միջնակարգ, 7 ութամյա (7700 աշակերտ, 550 ուսուցիչ, որից 420–ը' Հալավարի միջնակարգ դպրոցը բարձրագույն կրթությամբ), մարզական (720 աշակերտ), երաժշտական (52 աշա–կերտ) դպրոցներ, սովխոզ–տեխնիկում (350 սովորող), 16 մսուր–մաևկապարտեզ (750 երեխա)։ Այստեղ են գտնվում ՏՍՍՏ պետ․ անտառային կոմիտեի գիտահետա–զոտական անւոառափորձակայանը, պըտ– ղատու այգիների փորձակայանը (Լեռ–նապատ), հացահատիկային կուլտուրա–ների սորտա–փորձակայանը (Շահում– յան), բույսերի վնասատուների դեմ պայ–քարի փորձակայանը (Կիրովականի ժդա– նով թաղամաս)։ Ունի 26 գրադարան (927 հզ․ կտոր գիրք), 25 ակումբ (3358 նստատեղով), շրջանային 1 և գյուղական 3 կուլտուրայի տուն, 11 կինո։ 1965-ից լույս է տեսնում <Գագաքւք> շրջանային թերթը։ Գուգարքի շրջանի բնակավայ–րերը Անտառամուտ, Արջուտ, Արջուտ երկաթուղա–յին կայարանին կից ավան, Բզովդալ, Գա–զանաբուծական սովետական տնտեսությանը կից ավան, Գյոզալդարա, Գրանիտավան, Դարպաս, Դեբետ, Եղեգնուտ, Լեռնապատ, Լերմոնտովո, Հալավար, Հայդարլի, Տամ–զաչիման, Ձորագյուղ, Մեղրուտ, Մոլլաղշլաղ, Ներքին Քիլիսա, Շահալի երկաթուղային կայարանին կից ավան, Շահումյանի անվան ավան, Վահագնի, Վերին Քիլիսա, Փամբակ, Փամբակ երկաթուղային կայարանին կից ավան, Քոլագերան, Ֆիոլետովո։ Պատկերազարդումը տես 256–257 էջե–րի միջև՝ ներդիրում, աղյուսակ IXi Գբկ․ Տես Հայկական Սովետական Սոցիա– ւիաոական Հանրապետություն հոդվածի գրա–կանությունը։ Ղ․ Մուրադյան
ԳՈՒԳԼԱԿ, Կ ու կ լ ա կ, բերդ Տայկա–կան Կիլիկիայում, Կիլիկյան լեռնանց–քում։ Գ․ պաշտպանում էր լեռնանցքը, որը XI –XIV դդ․ կոչվել է բերդի անու–նով՝ «Կապանն Կուկլակայ»։ Կիլիկիայի հայկ․ պետության կազմում եղել է սահ–մանային չորս մեծ իշխանություններից մեկի (կոչվել է Գ–ի անունով) գաևանիստը։ Գ–ով էր անցնում Եվրոպայից դեպի Կի– լիկիա և Արևելք տանող առևտրաուղին, ուստի, բերդում կար մաքսատուն։ Գ–ում արդյունահանվել է ոսկի, արծաթ, պղինձ, եղել է ձուլարան։ Գ․ բերդը,բացառությամբ արմ․ կողմի, որը կառուցապատված Էր հզոր պարսպով, շրջապատված էր անդըն– դախոր կիրճերով։ Բերդի երկարությունը եղել է 300, լայնությունը՝ 100 քայլ։ Բոլո–րաձև աշտարակներով պարսպի մի մասը եղել է սրբատաշ քարից։ Բերդի ևերսում նս եղել ևն աշտարականման ամրություն–ներ։ Ամենամեծ աշտարակը Գ–ի արմ․ կողմում Էր, կային գետնափոր բնակա–րաններ, սյունազարդ գավիթ, վիմափոր ջրամբարներ, մթերանոցներ։ Գ–ի քարա–ժայռից ցածր էր իջնում հսկայական սան–դուղքը՝ մոտ 60 աստիճաններով։ Գրկ․ Ալի շան, Սիսուան, Վնտ․, 1885։ ԳՈհԴԱՈՒԹԱ, քաղաք (1926-ից), Աբխա–զական ԻՍՍՏ Գուդաութայի շրջկենտրո–նը։ Գտնվում է Սև ծովի ափին։ 13 հզ․ բն․ (1970)։ Երկաթուղային կայարան Է, Սու– խումից 37 կմ, Գազբայից 43 J/i/hu-արմ․։ Կլիման խոնավ, մերձարևադարձային Է, մեղմ ձմեռով (հունվարի միջին ջերմաստի–ճանը 6°C), տաք ամառով (հունիսի միջին ջերմաստիճանը 24°C), տարեկան տեղում–ները՝ 1460 մմ։ Մերձծովային կլիմայա–կան առողջարան Է։ Բուժիչ միջոցներն են օդային, արևային լոգանքները և լողը ծովում։ Բուժվում են ոչ տուբերկուլոզային բնույթի թոքային հիվանդությունները, նյարդային, սիրտ–անոթային համակար–գերի ախտահարումները և նյութափոխա–նակության խանգարումները։ Գործում են առողջարաններ, հանգստյան տներ, պան–սիոնատներ, տուրբազաներ։ Լողի սե–զոնը՝ մայիսի կեսևրից մինչև հոկտեմբեր։ Ունի ծխախոտի–ֆևրմենտացիոն, գինե–գործական, արևադարձային կուլտուրա–ների փաթեթավորման, մեխանիկական, ավտովերանորոգման գործարաններ, թե–յի ֆաբրիկա, շինանյութերի արտադրու–թյուն։ Գուդեմնիս
ԳՈՒԴԵՄՆԻՍ, գյուղ Տայկական ՍՍՏ Մեղ– րու շրջանում, շրջկենտրոնից 7 կմ հյու– սիս–արևմուտք։ Միավորված է Կարճևանի սովետական տնտեսության հետ։ Ունի ութամյա դպրոց, ակումբ, գրադարան, բուժկայան։ Տավանաբար Ստեփանոս Օր– բելյանի հիշատակած Գուտենի (XIII դ․) գյուղն Է։
ԳՈԻԴԵՐԻԱՆ (Guderian) Տայնց Վիլհելմ [17․6․1888, Կուլմ (այժմ՝ խելմնո, Լեհաս–տան) – 15․5․1954, Շվանգաու (Բավա– րիա)], գերմանա–ֆաշիստական բանակի գենևրալ–գնդապետ (1940-ից), ռազմական տեսաբան։ 1914–18-ի առաջին ևամաշ– Լեռնապատի մե–ծահասակների պարի խումբը
