ֆինանսական Դ․ (երբ պետ․ բյուջեի ծախ–սերը գերազանցում եև եկամուտները)։
ԴԵՖԼԵԳՄՈհՄ ( <դե ․․․և հուև․ фХе7|Ш– խոնավություն), գազերի և գոլորշիների խառնուրդներից դժվարաեռ նյութերի ան–ջատում։ Դ․ կատարվում է խառնուրդները եռման ցածր ջերմաստիճան ունեցող բա–ղադրիչներով հարստացնելու, ինչպես նաև եռմաև խիստ տարբեր ջերմաստիճաններ ունեցող բաղադրիչներն իրարից բաժանե–լու նպատակով։ Որպես միջանկյալ օղակ, օգտագործվում է նաև թորման և ռեկտի– ֆիկացման ժամանակ։ Դ․ իրականացնում են դեֆլեգմիչ սարքերում։ Դեֆ– լեզմիչն ուղղահայաց խողովակ Է, որով վեր են բարձրանում խառնուրդի տաք գոլոր–շիները։ Սառչելով, ավելի բարձր եռման կետ ունեցող բաղադրիչները ևեղուկա– նում են, խողովակի պատերով հոսում ցած։ Տանդիպելով տաք զոլորշուն՝ հե–ղուկն ազատվում է հեշտ եռացող խառ–նուրդներից և հարստանում դժվար եռա–ցողներով։
ԴԵՖԼԵԿՏՈՐ ( <լաա․ deflecto – խոտո–րում եմ, արտուղղում եմ), 1․արտաձգիչ սարք, որը դրվում է խողովակի (հանքա–հորի) արտաքին ծայրամասում, հիմնա–կանում տարբեր շինություններից, ինչպես նաև երկաթուղային վագոններից կեղտոտ–ված օդի արտածծման համար։ 2․ Մագնի–սական կողմնացույցների շեղումները չա–փող և դրաևք վերացնող սարք։
ԴԵՖԼՅԱՅԻԱ, շրջանառությունից ավե–լորդ թղթադրամը հանելու միջոցով դրա–մական զանգվածի պակասեցում։ Դ․ հա–ճախ նախորդում է դրամական ռեֆորմնե–րին՝․ Կապիտալիստական երկրներում իրականացվում է վարկային ռեստրիկցիա– յով (տոկոսային դրույքների բարձրացում, վարկի լիմիտավորում), հարկերի ավելաց– մամբ, սոցիալ–կուլտուրական ծախսերի կրճատմամբ, աշխատավարձի «սառեց– մամբ», որ հանգեցնում է տնտ․ զարգաց–ման տեմպերի իջեցման, աշխատավորների դրության վատթարացման, դասակարգա–յին պայքարի սրման։ ԴԵՖՈ (Defoe) Դանիել (մոտ 1660, Քրիփլ– հեյթ – 26․4․1731, Մուրֆիլդս), անգլիա–ցի գրող, հրապարակախոս։ Ավարտել է ղիսենտերյան կոլեջը։ Գրական գործու–նեությունն սկսել է 1697-ից։ «Նախագծում–ների փորձ» (1697) աշխատությունում առաջարկել է քաղ․, տնտ․, ևասարակական բարեփոխումներ՝ հօգուտ բուրժուազիայի։ «Զտարյուն անգլիացին» (1701) չափածո սատիրա է ընդդեմ արիստոկրատիայի։ Տրատարակել է «Դիսենտերների հետ դատաստան տեսնելու ամենակարճ ճա–նապարհը» (1702) պարսավագիրը (ի պաշտպանություն կրոնական հանդուրժո–ղականության), որի համար դատապարտ–վել է անարգանքի սյունին և բանտարկու–թյան։ Դ–ի արկածային վեպերից լավա–գույններն են «Ռոբինզոն Կրուզո»-ն (1719), «Մոլ Ֆլենդերս»-ը (1722)։ Երկ․ Ռոբինզոն Կրուզոյի կյանքը և զարմա–նաք արկածները, Ե․, 1959։
ԴԵՖՈԼԻԱՑԻԱ (դե․․․Կ լատ․ folium – տերև), տերևազրկում, մեքեևա– յացված բերքահավաքը հեշտացնելու նպա–տակով բույսերի տերևների հեռացումը արհեստակաև ճաևապարհով։ Դ․ կատար–վում է քիմ․ հյութերով՝ դեֆ ո լիաև in- ևեր ով, որոնք առաջացնում են տե– րևևերի բնական ծերացմանը և տերևա– թափին համանման պրոցեսներ։ Լայնորեն կիրառվում է բամբակագործության մեջ։ Բամբակենու Դ–ի համար օգտագործվում է կալցիումի ցիանամիդը, մագնեզիումի քլորատը ևն։ Դ․ արագացևում է չբացված կևգուղների հասունացումը։ Արդյունա–վետ է նաև դեկորատիվ և պտղատու կուլ– տուրաևերի Դ․։ Լ․ Փարսադանյան
ԴԵՖՈՐՄԱ5ԻԱ ( <լատ․ deformatio – աղավաղում), արտաքիև ուժերի ազդե–ցությամբ մարմնի ձևի կամ չափերի փո– փոխություև։ Դ–ի պարզագույև տեսակևերև են ձգում–սեղմումը, սահքը, ոլորումը, ծռումը։ Պինդ մարմինների Դ–ներն ու լարումներն ուսումնասիրվում են առաձ–գականության և պլաստիկության տեսու–թյուններով։ Մարմնի Դ․ կարելի է որոշել, եթե հայտնի է յուրաքանչյուր կետի տե–ղափոխության վեկտորը։ Եթե Դ․ առա–ջացնող ուժերը մարմնի վրա այլևս չեև ազդում, ապա վերացող Դ․ կոչվում է առաձգական, իսկ պահպաևվողը՝ պլաստիկ կամ մևացորդա– յ ի և։ Իրականում բացարձակ առաձգա–կան մարմին գոյություն չունի և որոշակի պայմաևևերում են միայն մարմնի պլաս–տիկ հատկություններն արհամարհվում։ Արտաքին ուժի ազդեցությամբ մարմնում առաջանում է նախ առաձգական, ապա՝ պլաստիկ Դ․։ Պլաստիկ Դ–ի մեծությունը կախված է ուժի ազդման տևողություևից (Դ–ի արագություև) և ջերմաստիճաևից։ Տաստատուն լարումների ազդեցությամբ մարմնի Դ–ի աճման երևույթը կոչվում է սողք։ Տաստատուն Դ–ի դեպքում լարում–ների նվազման երևույթը կոչվում է ոելաք– սացիա, իսկ հաստատուև լարումևերի դեպքում Դ–ի աճման երևույթը՝ առաձգա– կաև հետազդեցություև։
ԴԵՖՈՐՍԱՅԻԱՅԻ ԱՇԽԱՏԱՆՔ, մարմևի ևերքին ուժերի կատարած աշխատանքը դեֆորմացիայի ընթացքում։ Առաձգական դեֆորմացիայի դեպքում դեֆորմացիայի տեսակարար աշխատանքը (առաձ–գական պոտենցիալ) որոշվում է a = Oiei-f Օշ6շ+ Озез j բանաձևով, ուր 0ւ,0շ,03–ը ուղղաևկյուև զուգահեռանիստի նիստերի վրա գործող գլխավոր լարում–ներն են, իսկ 8ւ, 6շ, ез-ը՝ զուգահեռանիս–տի կողերի համապատասխան հարաբե–րական երկարացումները։ Առաձգակա–նության սահմաններից դուրս կամ a-ի և e-ի միջև ոչ–գծայիև կապերի դեպքում pui- ևաձևև այլևս ճիշտ չէ և կախված է դեֆոր–մացիայի ըևթացքից։ Դեֆորմացիայի լրիվ աշխատանքը (A) սահմանվում է որպես մարմնի ամբողջ ծավալով դե–ֆորմացիայի տեսակարար աշխատանքի գումար՝ A=Jadxdydz։ Դեֆորմացիայի լրիվ աշխատանքը, համաձայն էներգիա–յի պահպանման օրենքի, կարելի է որո–շել նաև որպես արտաքին ուժերի աշ–խատանք, որը մեծությամբ հավասար է Դ․ ա–ին և ունի հակառակ նշան։ ԴԵ ՖՐԻԶ Տուգո, Դե Ֆրիս (De Vries) իյու– գո (1848–1935), իռլանդացի բուսաբան։ Կրթությունն ստացել է Լեյդենում, Տեյ– դելբերգում և Վյուրցբուրգում։ 1878– 1918 ին՝ Ամսաերդամի համալսարանի պրոֆեսոր և բուսաբաևական այգու դի–րեկտոր։ Մշակել է բույսերի օսմոտիկ ճնշումը որոշելու մեթոդը և ցույց տվել, որ այն կախված է տվյալ ծավալում պա–րունակված նյութի մոլեկուլների թվից։ Աշխատանքները վերաբերում են գենե–տիկայի և ընտրության հարցերին։ Դ․ այն գիտնականներից Էր, որ վերաբացահայ– տեց ժառանգականության վերաբերյալ Մենդելի օրենքը (տես Մենդեչիզմ)։ ԴԵ ՖՐԻՍ (DeVries) Տյոյն (ծն․ 27․4․1907, Վենվաուդեն), նիդերլանդացի գրող։ 1936-ից՝ կոմունիստ։ 1925-ին հրատա– րակել է «Ֆրիսլանդական սագաներ» գիր–քը, 1930-ին՝ «Վեստերյան գիշերներ» բա–նաստեղծությունների ժողովածուն։ Ուշա–գրավ են «խորթ հողը» (1936), «Բախտի անիվը» (1938), «Ազատությունն ընթանում է կարմիր հանդերձով» (1945) վեպերը։ 1848-ի հեղափոխության 100-ամյակի առ–թիվ գրել է «Տրե մկրտություն» եռագրու–թյունը (1948–54)։ 1960․-ին լույս է տեսել նրա «Մոտետ՝ կարդինալի համար» պատ–մավեպը։ 1949–63-ին Դե Ֆ․ եղել է Նի– դերլանդներ–ՍՍՏՄ ընկերության նախա–գահը։ Դ&ՆՈՒՆԻ Դանիել Մարտինի [իսկական ազգանունը՝ Ու զ ու ն բ ա ջ ա ղ յ ա ն, 2(14)․10․1895, Կարասուբազար (այժմ՝ ք․ Բելևոգորսկ, Ղրիմի մարզ) – 30․10․1967 Երևաև], հայ արվեստաբաև։ ՏՍՍՏ ար–վեստի վաստ․ գործիչ (1965)։ ՍՄԿԿ ան–դամ 1917-ից։ Ավարտել է Թիֆլիսի Ներ– սիսյան դպրոցը (1917), Երևաևի Խ․ Աբով–^ յաևի աևվ․ մանկավարժական ինստ–ը (1953)։ Տայկական կինեմատոգրաֆիայի ևիմնադիրներից Է։ 1923–37-ին (ընդմի–ջումներով) եղել է «Տայկինոյի» դիրեկ–տոր։ Գրել է թատերախոսություններ, «Տայկինոյի զարգացման ուղիները» (1927), «Տայկինոն 10 տարում» (1933), «ժողովրդական արտիստուհի Նինա Մա– նուչարյան» (1960), «Ուրվագիծ հայկա–կան կինեմատոգրաֆիայի պատմության» (1961), «ժողովրդական արտիստ Գրիգոր Ավետյան» (1963), «Վաստակավոր ար–տիստ Տամբարձում իյաչանյան» (1967) աշխատությունները։ Պարգևատրվել է Աշ–խատանքային կարմիր դրոշի 2 շքանշա–նով։ Ս․ Հարության յան ԴԸ ԲՐՈՅԼ Լուի, տես Բրոյչ։ ԴԸ ԲՐՈՅԼԻ ԱԼԻՔՆԵՐ, շարժվող միկրո– մասնիկների քվանտային բնույթն ար–տահայտող ալիքներ։ Ելնելով լուսային ճառագայթի տարածումը և մասնիկի շար–ժումը նկարագրող որոշ հավասարումների ձևական նմանությունից՝ 1924-ին Լ․ դը Բրողը ենթադրեց, որ ամեն մի միկրոմաս–
