փող ևն) գործիքները։ 1968-ին Կինշասա– յում ստեղծվել է Երաժշտության ն դրամա–տիկական արվեստի ազգային ակադեմիա։ XII․ Թատրոնը Թատերականացված հանդեսները Զ–ի ժողովուրդնևրի կենցաղում մեծ տեղ են գրավել շատ ևին ժամանակներից։ 1940- ական թթ․ կազմակերպվել են սիրողական խմբեր, գրվել են պիեսներ։ Պատկերազարդումը տես 640–641 էջե–րի միջև՝ ներդիրում, աղյուսակ XXVII։ Գրկ․ Мартынов В, А․, Конго под гнётом империализма, М․, 1959; Вино–куров Ю․ Н,, Конго․ Трудный путь к независимости, М․, 1967; Новейшая история Африки, 2 изд․, М․, 1968․ ձՍԼԵ (Զ ա լ ի տ ե) Կարլիս (Կարլ), Ֆեոդորովիչ (1888–1942), լատիշ քանդա–կագործ։ Տայտնի գործերն են՝ Եղբայրա–կան գերեզմանոցի անսամբլը (տուֆ, 1924–36, ճարտ․ Ա․ Կ․ Բիրզենիեկ) և «Ազատության հուշարձանը» (գրանիտ, տուֆ, 1931–35, երկուսն Էլ՝ Ռիգայում)։ &ԱԼԿԱ (Zalka) Մատե [ծածկանուն, իս–կական անունը՝ Բելա Ֆրանկլ (Frankl), 23․4․1896, գ․ Մատոլչ, Տունգա– րիա – 11․6․1937, Ուեսկա, Իսպանիա], հունգարացի գրող, ՍՍՏՄ–ում քաղա–քացիական պատերազմի (1918–20) մաս–նակից, Իսպանիայի ազգային–հեղափո– խական պատերազմի (1936–39) հերոս։ Կոմունիստական կուսակցության անդամ 1920-ից։ Առաջին համաշխարհային պա–տերազմի ժամանակ եղել է ավստրո–հուն– գարական բանակի կրտսեր սպա, Լուցկի տակ գերվել ռուս, բանակի կողմից։ 1920-ից հրամանատարական պաշտոններ է վարել կարմիր բանակում։ 1936-ից Իս– պանիայում Զ․ գեներալ Լուկաչ անվամբ ղեկավարել է 12-րդ Ինտերնացիոնալ բրի–գադը։ Զ–ի պատմվածքները («Տեծելար– շավ», 1929, «Խնձորներ», 1934) նվիրված են ՍՍՏՄ–ում քաղաքացիական պա–տերազմի թեմային։ «Դոբերդո» վեպում (1937) մերկացրել է առաջին համաշխար– հային պատերազմի իմպերիալիստական բնույթը։ Պարգնատրվել է Կարմիր դրո–շի, ետմահու՝ Իսպանիայի ազատագրու–թյան շքանշաններով։ Երկ․ Избранное, М․, 1955․ &ԱԼ4ԱԼՆ, Զալկալնս, Թեոդոր Էդուարդովիչ (1876–1972), լատիշ սովե–տական քանդակագործ։ Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1971)։ ՍՍՏՄ ժող․ նկարիչ (1957)։ ՍՍՏՄ Գեղարվեստի ակա–դեմիայի իսկական անդամ (1947)։ Ստեղ–ծել է դիմաքանդակներ (Ա․ Կիրխենշտեյ– նի, գիպս, 1946, Ֆ․ Բլումբախի, թրծակավ, 1956), հուշարձաններ (Ռ․ Բլաումանիսի, գրանիտ, 1929, Ռիգա), մահարձաններ (6ա․ Պորուկի, գրանիտ, 1930, Ռիգա)։ Գրկ․ Бауман К․, Т․Э․ Залькалн, М․, 1960․
ՋԱԼՑԲՈԻՐԳ (Salzburg), քաղաք Ավստ–րիայի արնմուտքում, Զալցախ գետի ափե–րին, Զալցբուրգ գոգավորությունում, 1300–2000 մ բարձրության վրա։ Զալց– բուրգը երկրի վարչական կենտրոնն է։ 120 հզ․ բն․ (1968)։ ձԱՒԱՎԱ Բորիս Եվգեննիչ [12(24)․5․1896, Պավլոգրադ – 25․11․1976, Մոսկվա], ռուս սովետական ռեժիսոր, դերասան, Թ․ է․ Զալկալն Բ․ Ե․ Զախավա մանկավարժ։ ՄՍՏՄ ժող․ արտիստ (1967), արվեստագիտության դ–ր (1964)։ ՍՄԿԿ անդամ 1943-ից։ 1913-ին ընդունվել է Ե․ Վախթանգովխ Ուսանողական ստու–դիան։ Խաղացել է Դոկտորի (Մետեր– լինկի «Մուրբ Անտոնիոսի հրաշքը»), Թե– մուր խանի (Գոցցիի «Արքայադուստր Տուրանդոտ»), Դուդուկինի (Ա․ Օստրովս– կու «Անմեղ մեղավորներ») դերերը։ Ռե–ժիսորական գործունեությունն սկսել է 1923-ից։ Վախթանգովի հևտևորդ Զ–ի բե– մադրություևնևրից եև՝ Լեոնովի «Փորսուղ–ներ»^ (1927), Գորկու «Եգոր Բուլըչովը և ուրիշները» (1932, 1951, ՍՍՏՄ պետ․ մրցանակ, 1952), Պոգոդինի «Արիստո– կրատներ»-ը (1935), Գոգոլի «Ռնիզոր»-ը (1939), «Երիտասարդ գվարդիա»-ն (ըստ Ֆադևնի, 1947), Շեքսպիրի «Տամլետ»-ը (1958)։ Երնանի Գ․ Սունդուկյանի անվ․ թատրոնում բևմադրել է Գորկու «Եգոր Բուլըչովը ն ուրիշները» (1933, 1952) և Ա․ Օստրովսկու «ճշմարտությունը լավ է, բախտն ավելի լավ» (1972) պիեսները։ Երկ․ Вахтангов и его студия, 2 изд․, М․, 1930; Современники* Вахтангов» Мейерхольд* М․, 1969; Мастерство актера и режиссера, 3 изд․, испр․ и доп․, М«, 1973․ ՋԱԻ՚ԱՐԻԱՍԵՎԻՁ Ֆրանցիսկ–Քսավե– րիոս [նան դը Աբգարո–Զախարիասնիչ, 1770, Ստանիսլավ (այժմ՝ Իվաևո–Ֆրան– կովսկ) – 12․6․1845, Պերեմիշլ], հայ պատմաբան։ Սովորել է Լվովի համալսա–րանում, որտեղ 1792-ից դասավանդել է եկեղեցու պատմություն։ Տետագայում իրեն նվիրել է եկեղեցական գործունեու–թյան։ Զբաղվել է միջնադարյան Ուկրաի–նայի և Լեևաստանի եկեղեցական հաս–տատությունների , հայ գաղթօջախների պատմությամբ։ Արժեքավոր է Զ–ի «Տե–ղեկություն Լեհաստանի հայերի մասին» (Լվով, 1842) աշխատությունը։ Գրկ․ Дашкевич Я․ Р․, Армянские колонии на Украине в источниках и литера–туре XV-XIX веков, Е․, 1962, с․ 113–16․ ձԱխԱՐԻՆ Գրիգորի Անտոնովիչ (1829– 1898), ռուս թերապևտ։ Ավարտել է Մոսկ–վայի համալսարանի բժշկական ֆակուլ–տետը։ Զ․ օրգանիզմը դիտել է որպես միասնական համակարգ, իսկ հիվանդու–թյունը՝ արտաքին միջավայրի վնասակար գործոնների ազդեցություն։ Ուսումնասիրել է սրտի և թոքերի ևիվաևդություևևերը, մշակել դրաևց տարբերակիչ ախտորոշու–մը և դասակարգումը։ Պարզել է, որ ներ–քին օրգանների հիվանդությունների ժա–մանակ, մաշկի որոշակի ևատվածներում առաջանում է մակերեսային նյարդերի գերզգայնաթյուն (Զախարին–Գեդի զոնա–ներ)։ ձԱխԱՐՈՎ Անդրեյան (Ադրիան) Դմիտ– րինիչ [8(19)․8․1761, Պետերբուրգ – 27․8 (8․9)․1811, Պետերբուրգ], ռուս ճարտա–րապետ, ամպիր ոճի ևևրկայացուցիչ։ Սո–վորել է Պետերբուրգի Գեղարվեստի ակա–դեմիայում (1767–82), ապա՝ Փարիզում (1782–86)։ 1794-ից՝ Պետերբուրգի Գեղ–արվեստի ակադեմիայի ակադեմիկոս։ Զ–ի նախագծով է կառուցվել (1806–23) Պե– տերբուրգի ծովակաւության շենքը (Ադ– միրալտեյստվո), որը ռուս, ամպիրի նշա–նավոր հուշարձաններից է։ Գրկ* ПилявскиЙ В․И․, JI е й б օ– шиц Н․ Я», Зодчий Захаров, Л․, 1963․
ԶԱԹԱՐՈՎ Սերգեյ Ալեքսանդրովիչ [29․8 (10․9)․1878, Եկատևրիևոդար (այժմ՝ Կրաս– նոդար)–2․1․1949, Դոնի Ռոստով], սովե–տական հողագետ, Վ․ Վ․ Դոկուչաևի աշա–կերտը, Դոևի Ռոստովի համալսարաևի պրոֆեսոր (1934-ից)։ Աշխատանքները նվիրված են Կովկասի հողերի ուսումնա–սիրմանը։ Զ․ հետազոտել է Տայաստանի Լոռու տաՓաստանների, ինչպես նաև Անդրկովկասյան երկաթուղու հայկ․ ճյու–ղի երկարությամբ ընկած հողերը։ Երկ« Кора выветривания и горные черно–земы ЛориЙскоЙ степи, Почвоведение, № 1– 4, 1906; Почвы вдоль Армянской ветви За–кавказских железных дорог (соавт •։ Аким- цев В,), труды Краснодарского СХИ, 1929# Т* 6․ ЛЦЦ, գյուղ Վրացական ՍՍՏ Ախալքա– լաքի շրջանում, շրջկենտրոնից 13 կմ հյուսիս, Ախալքալաք–Բակուրիան խճու–ղու վրա։ Ունի 1100 (285 ընտանիք) հայ բնակիչ (1977)։ Զբաղվում են հողագոր–ծությամբ, անասնապահությամբ և բան–ջարաբուծությամբ։ Գյուղում գործում են միջնակարգ դպրոց, ակումբ, գրադարան, բուժկետ, կինոկետ։ Զ–ի հայերը գաղթել են էրզրումի վիլայեթից, 1830-ին։ Զ–ում է ծնվել Սովետական Միության հերոս Վաչագան Վանցյանը։ Գյուղն ունի եկե–ղեցի (Ս․ Սարգիս, կառուցվել է 1909-ին)։ Վ․ Պեւռրոսյան
ՋԱԿԺԵՎՍԿԱ–ԴՈհԲԱՍՈՎԱ Միրոսլա– վա–Վանդա [ծն․ 10․6․1918, գ․ Բժոզուվկա (Լեհաստան)], լեհ պատմաբան, հայա–գետ։ 1970-ից ղեկավարում է Լյուբլինի ևամալսարանի ՍՍՏՄ պատմության ինստ–ը։ Զբաղվում է ֆեոդալական Լե–հաստանի պատմության աղբյուրագիտա–կան և Ռուսաստանում Տոկտևմբերյան հեղափոխությաև պատմության հարցերով, ինչպես և միջնադարյան Լեհաստանի հայ գաղթավայրերի պատմությամբ։ Գրել է «Տայերը Զամոսցում և ևրանց դերը Լե–հաստանի ու Արևելքի միջև առևտրական ու մշակութային փոխանակություններում» (1965, լեհերեն) մենագրությունը, ինչ–պես և հոդվածնևր հայ–լեևական Փոխհա–րաբերությունների մասին։ Յա․ Դաշկնիչ ԶԱ4ԻՐՈՎ Այրատ Վագիզովիչ (ծն․ 6․3․ 1937, Կազան), թաթար սովետական ին– ժեներ–էլեկտրիկ։ Ավարտել է Կազանի ավիացիոն ինստ․ (1960)։ Կազանի էլեկ– տըրոնային հաշվողական մեքենաների գործարանի կոնստրուկտորական բյու–րոյի պետ։ «Նաիրի» ԷՏՄ–ների ընաանր– քի սերիական արտադրության կազմա–կերպման ևամար արժանացել է ՍՍՏՄ պետ․ մրցանակի (1971)։
