տուաների և կոնսարուկւոորական բյու– րոների հեւո:
ԿԻՐՈՎԱԿԱՆԻ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԻՆՍ–
ՏԻՏՈՒՏ, ՀՍՍՀ լուսավորության մինիս– տրության մանկավարժական բարձրա– գույն ուսումնական հասաաաություն: Բաց– վել է 1969-ին, Հայկական հեռակա ման– կավարժական ինաոիաուաի հիման վրա: Կիրովականի մանկավարժական ինստիտու– տի շենքը Ունի 4 ֆակուլտետ՝ պատմա–բանասիրա– կան, ֆիզիկա–մաթեմատիկական, կենսա– բանական, մանկավարժության և տարրա– կան կրթության մեթոդիկայի (վերջինս՝ հայկ. և ռուս, բաժիններով)՜՝ ստացիոնար և հեռակա բաժիններ, 17 ամբիոն, 9 ուսում– նագիտական լաբորատորիա, գրադարան (շուրջ 16200 հ. գիրք), մարզական համա– լիր: 1970-ից գործում է ուսանողական գիտական ընկերությունը (ՈԻԳԸ): Ինստ–ը ժողկրթության համար պատրաստում է հայոց լեզու, հայ գրականություն, մաթե– մատիկա, ֆիզիկա, ուսուցման տեխ. մի– ջոցներ, պատմություն, կենսաբանություն, քիմիա, երգ–երաժշտություն, գյուղտեխ– նիկա առարկաների, նախադպրոցական հիմնարկների մասնագետներ, դասվար– ներ: Հրատարակում է գիտ աշխատություն– ների, գիտական զեկուցումների թեզիսնե– րի ժողովածուներ: Գիտական կապեր ունի Երեանի, Օդեսայի, Թբիլիսիի և այլ քաղաքների ինստ–ների հետ: 1970–77-ին տվել է 5732 շրջանավարտ (հեռակա՝ 5000): Ուներ 2583 ուսանող (հեռակա՝ 1652), 148 դասախոս (1978): Կ. մ. ի–ում սովորելու են գալիս նաև Վրաստանից, Աբխազիայից, Աջարիայից, Ադրբեջանից, Հյուսիսային Կովկասից: Ռ. Հարությունյան
ԿԻՐՈՎԱԿԱՆԻ ՄԱՆՐԱԹԵԼԵՐԻ ԳՈՐԾԱ– ՐԱՆ, ՍՍՀՄ քիմիական արդյունաբերու– թյան մինիստրության ձեռնարկություն: Հիմնադրվել է 1962-ին: Թողարկում է տարբեր տեսակի մանրաթելեր: Հումքն ստանում է Երեանի «Պոլիվինիլացետատ» գործարանից, մասամբ՝ Կանադայից: Ունի քիմ., մանման, ոլորման, տեսակավոր– ման, ծավալային թելի արտադրամասեր: Գործարանի արտադրանքն առաքվում է ՍՍՀՄ 30 քաղաք: 1974–76-ին մասնակ– ցել է Լայպցիգի, ՍանՊաուլոյի, Բուխա– րեստի, Բուենոս Այրեսի միջազգային տո– նավաճառներին և ցուցահանդեսներին: 1972-ին պարգեատրվել է «Հոբելյանական պատվո նշան» շքանշանով: 1976-ին ՍՍՀՄ–ում առաջին անգամ արտադրել է սիգարետների ֆիլտրերի ացետատային ժապավեն, որի հիմնական սպառողը «Հայ– ծխախոտարդ»-ի Երեանի ծխախոտի ֆաբ– րիկան է:
ԿԻՐՈՎԱԿԱՆԻ ՆԿԱՐՉԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑ, Կիրովականի Մ. Աղաջանյա– ն ի անվ. գեղարվեստի ման– կական դպրոց, հիմնադրվել է 1957-ին՝ Մ. Մարյանի և Ա. Մարգսյանի նախաձեռնությամբ: Սկզբում սովորել են 25 աշակերտ, 1978-ին՝ 210: 1963-ին դըպ– րոցը կոչվել է ՀՍՍՀ ժող. նկարիչ Ս. Աղա– ջանյանի անունով: Հանրապետությունում դպրոցը առաջինն է սկսել դեկորատիվ– կիրառական արվեստի դասավանդումը, ցուցահանդեսներ է ունեցել նաև արտա– սահմանյան երկրներում (Չեխոսլովակիա– յում և ճապոնիայում ցուցադրվել են դըպ– րոցի սաների գոբելեն աշխատանքները):
ԿԻՐՈՎԱԿԱՆԻ ՊՈԼԻՄԵՐԱՅԻՆ ՍՈՍԻՆՁ– ՆԵՐԻ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏ գի տահետազո– տական և նախագծային է. Լ. Տ և ր–Ղ ազարյանի անվան, ՍՍՀՄ քիմիական արդյունբերության մի– նիստրության «Սոյուզքիմպլաստ» համա– միութենական միավորման գիտական հիմ– նարկ ություն: Կազմակերպվել է 1958-ին: Սկզբում զբաղվում էր քիմ. արդ. ձեռ– նարկությունների հետազոտման և նա– խագծման աշխատանքներով և կոչվում էր Հայքիմգիտնախագիծ: 1967-ին վե– րակառուցվել և մասնագիտացվել է ար– դյունաբերության տարբեր բնագավառ– ներում օգտագործվող պոլիմերային սո– սընձող նյութերի, սինթետիկ խեժանյու– թերի ստեղծման, սոսինձների արտադրու– թյան ու ներդրման, ինչպես նաև քիմ. արդյունաբեր ությ ան ձե ռնարկ ութ յ ունն ե– րի նախագծման, հոսող ջրերն արտադրա– կան թափոններից մաքրելու աշխատանք– ների ուղղությամբ: Ունի գիտահետազո– տական, նախագծային և փորձնական ար– տադրության բաժիններ: Տարեկան ար– ւոադրանքը (սոսինձներ) 500 ա է: Կիրառ– վում է ավտոմոբիլաշինության, նավա– շինության, ռադիոտեխնիկայի, նավթա– մշակման, պոլիգրաֆիական, փայտա– մշակման և արդյունաբերության այլ ճյու– ղերում: Սոսնձի հիմնական սպառողը Վոլգայի (ք. Տոլյատի) ավտոգործարանն է: Ինստ–ում նախագծվել է Երեանի «Պո– լիվինիլացետատ» գործարանը:
ԿԻՐՈՎԱԿԱՆԻ ՏՐԻԿՈՏԱԺԻ ՖԱԲՐԻԿԱ Կամոյի անվան, ՀՍՍՀ թեթե ար– դյունաբերության մինիստրության ձեռ– նարկություն: Գործարկվել է 1947-ին: 1950-ական թթ. վերակառուցվել է: Թողար– կում է 110 մլն ռ. մոտ 70 արտադրատեսակ՝ կանանց ներքնազգեստ, վերնաշապիկ, նաե մանկական հագուստ (1977): Հիմնա– կան հումքի (ծավալային և ացետատային մանրաթել) մի մասն ստանում է տեղի մանրաթելերի գործարանից: Ունի գործ– ման, ներկման, ձևման և կարի արտադրա– մաս եր: Արտադրանքն իրացվում է ՀՍՍՀ–ում, առաքվում առետրի մոտ 100 բազա:
ԿԻՐՈՎԱԿԱՆԻ ՔԻՄԻԱԿԱՆ ԳՈՐԾԱՐԱՆ, Ա. Ֆ. Մյասնիկյանի անվան, ՍՍՀՄ քիմիական արդյունաբերության մի– նիստրության ձեռնարկություն: Հիմնա– դրվել է 1933-ին, Ալավերդու կարբիդի արտադրության բազայի վրա: 1915-ին ին– ժեներ Հ. Մելիք–Հայկազյանը, պրոֆ. Ս. Ղամբարյանի օգնությամբ, Ալավերդու մ կազմակերպեց կարբիդի արտադրություն: Սովետական իշխանության տարիներին որոշվեց կարբիդի արտադրությունը փո– խադրել Կիրովական. կառուցվեց Կ. ք. գ.: Առաջին արտադրանքը թողարկվել է 1933-ին, սերիականը՝ 1934-ին՝ կիր, կար– բիդ, էլեկտրոդային զանգված, ցիանա– միդ, թթվածին: Արտադրում է ամոնիակ, ամոնիակային բորակ, ազոտական թթու, կարբամիդ, կարբիդ, ցիանամիդ, սինթե– տիկ կորունդ, դիցիանդիամիդ, մելամին, ցիանուրաթթու (1977): Ամոնիակը և կո– րունդ–ռուբին –!0-ը ունեն որակի պետ. նշան: Հիմնական արտադրամասերն են՝ ամոնիակի, ազոտական թթվի, ամոնիա– կային բորակի, սինթեզի, կարբամիդի, դիցիանդիամիդի, մելամինի, ցիանուրա– թթվի, կրի, կարբիդի, ցիանամիդի: Գոր– ծարանի արտադրանքն իրացվում է ՍՍՀՄ–ում, ինչպես նաև առաքվում արտա– սահմանյան 16 երկիր: 1973-ին և 1977-ին ՍՍՀՄ ԺՏՆՑ ներկայացված ռադիացիոն կոնվեկտիվ օդատաքացուցիչը և արհես– տական սուտակը արժանացել են արծաթե ու բրոնզե մեդալների: Գործարանը գի– տահետազոտական կապերի մեջ է Ազո– տային արդյունաբերության պետ. ԳՀԻ–ի և նրա մասնաճյուղերի, Մոսկվայի քիմ. մեքենաշինության, ՀՍՍՀ ԳԱ օրգանական քիմիայի, Ւյարկովի մոնո–բյուրեղային համամիութենական ԳՀԻ–ների հետ: Պար– գևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանով (1979)
ԿԻՐՈՎԻ ԱՆՎԱՆ ԱՎԱՆ (մինչե 1939-ը՝ Սովխոզ N« 2), բնակավայր Հայկական ՍՍՀ Արարատի շրջանում, Երևան–Նախի– ջևան խճուղու վրա, շրջկենտրոնից 11 կմ հյուսիս–արեմոսոք: Սովետական տնտե– սությունն զբաղվում է խաղողագործու– թյամբ, պտղաբուծությամբ և անասնապա– հությամբ; Ունի միջնակարգ դպրոց, ա– կումբ, գրադարան, կինո, մանկապար– տեզ, հիվանդանոց և դեղատուն: Կիրովի անվան ավան
ԿԻՐՈՎԻ ՄԱՐ&, ՌՍՖՍՀ կազմում: 1934-ի դեկտ. 7-ին կազմվել է որպես Կիրովի երկրամաս, 1936-ի դեկտ. 5-ին՝ դարձել մարզ: Տարածությունը 120,8 հզ. կմ2 է, բնակչությունը՝ 1662 հզ. (1979): Ունի 39 շրջան, 19 քաղաք, 55 քտա: Կենտրոնր՝ Կիրով: Կ. մ. 1959-ի յդեկտ. 25-ին պարգե– վատրվել է Լենինի շքանշանով: Բնությունը: Կ. մ. գտնվում .է ՍՍՀՄ եվրոպական մասի արլ–ում: Բլրա–ալիքա– վոր մակերևույթով, հս–ից հվ. թեքված հարթավայր է: Կենտրոնով անցնում է Վյատկայի Ուվալը (մինչե 284 մ բարձրու–
