Դոն Կիխոտ/Գլուխ XXXIII

ԳԼՈՒԽ XXXIII ՈՐ ՊԱՏՄՈՒՄ Է ԱՆՏԱՌԻ ԱՍՊԵՏԻ
ԱՐՏԱՍՈՎՈՐ ԱՐԿԱԾԻ ՄԱՍԻՆ

Մահին հանդիպելուց հետո դոն Կիխոտն ու զինակիրը գիշերն անցկացրին բարձր ու ստվերաշատ ծառերի տակ։ Նախապես Սանչոն համոզեց իր տիրոջը ճաշակել պաշարից, որ բերել էր հետ կապոցի մեջ։

Ընթրիքից հետո Սանչոն քնեց խցանի ծառի տակ, իսկ դոն Կիխոտը ննջեց վիթխարի կաղնու տակ։ Հանկարծ նա զարթնեց, հետևից ինչ-որ աղմուկ լսելով։ Նա հուզված վեր թռավ և սկսեց ականջ դնել, կամենալով հասկանալ, թե որտեղից է աղմուկը գալիս։ Նա տեսավ երկու ձիավոր, որոնցից մեկը, իջնելով ձիուց, ասաց մյուսին.

— Վեր եկ ձիուց, բարեկամս, ձիերի սանձերն արձակիր, ինձ թվում է, թե այստեղ առատ խոտ կլինի նրանց համար, իսկ իմ սիրային խոհերի համար այն, որ ամենից շատ է պետք,— լռություն ու մենություն։

Այդ խոսքերն ասելն ու խոտի վրա պառկելը մեկ եղավ։ Նրա հագի զենքուզրահը զնգզնգաց. բացահայտ նշան, որից դոն Կիխոտը եզրակացրեց, թե անծանոթը թափառական ասպետ է։ Մոտենալով քնած Սանչոյին, քաշեց նրա ձեռքը, մեծ դժվարությամբ նրան ուշքի բերեց, ապա շշնջաց.

— Ահավասիկ արկած, եղբայր Սանչո։

— Ի՞նչ գիտեք,— հարցրեց Սանչոն։

— Սուս, ասպետը կարծեմ լարում է իր վինը թե ջութակը, և ասես թե պատրաստվում է երգել՝ հազում ու թքում է, մաքրելով կոկորդը։

Հնչեց մի երգ, ոչ վատ, ոչ էլ լավ ձայնով։ Մեր բարեկամները ուշի-ուշով ունկնդրում էին։

Երգիչն ավարտեց երգը, ապա, խոսակցության ձայն առնելով, վեր կացավ տեղից և հնչեղ ձայնով ու քաղաքավարի հարցրեց.

— Ովքե՞ր եք, ի՞նչ մարդիկ եք։ Ուրախների՞ թվին եք պատկանում, թե վշտահարների։

— Վշտահարների,— պատասխանեց դոն Կիխոտը։

— Որ այդպես է, մոտ եկեք,— ասաց Անտառի ասպետը,— և իմացած եղեք, որ դուք կմոտենաք վիշտ ու թախծի մարմնացումին։

Լսելով այդ սիրալիր ու վայելուչ պատասխանը, դոն Կիխոտը մոտ գնաց, և Սանչոն հետևեց նրան։

Տխրահեծ ասպետը բռնեց դոն Կիխոտի ձեռքն ու ասաց.

— Համեցեք, նստեցեք, պարոն ասպետ։ Տեսնում եմ, որ դուք թափառական ասպետ եք։

Դոն Կիխոտը պատասխանեց.

— Դուք արդարացի եք։ Եվ թեև իմ հոգում, ինչպես իրենց սեփական բնակարանում բնակվել են՝ վիշտ, աղետներ ու արհավիրքներ, այնուհանդերձ իմ սրտում չի հանգել կարեկցության զգացումը ուրիշի ցավի նկատմամբ։

Նրանք, կոշտ հողի վրա իրար կողքի նստած, հաշտ ու հանգիստ զրույց էին անում, առանց գուշակելու, որ լուսաբացին իրար գլուխ են ջարդելու։

Անտառի ասպետի զինակիրը բռնեց Սանչոյի ձեռքն ու ասաց.

— Մի կողմ քաշվենք և խոսենք իբրև հասարակ զինակիրներ, ինչից որ մեր սիրտն ուզենա։

— Շատ բարի,— պատասխանեց Սանչոն,— ես կպատմեմ ձերդ ողորմածությանը, թե ով եմ ես, և դուք կըմբռնեք, որ ես շատախոս զինակիրներից չեմ։

Երկու զինակիրները քաշվեցին մի կողմ, և բացվեց մի խոսակցություն, որ նույնքան զվարճալի էր, որքան լուրջ էր նրանց տերերի զրույցը։

Անտառի ասպետի ծառան ասաց Սանչոյին.

— Թեթև կյանք չենք վարում մենք, թափառական ասպետների զինակիրներս, տեր իմ։ Ճշմարիտ որ մեր երեսի քրտինքով ենք աշխատում մեր կերած հացը։

— Դուք կարող էիք ասել նմանապես,— հարեց Սանչոն,— թե մենք ցրտահար մարմնով ենք մեր հացն ուտում, որովհետև ո՞վ է շոգ ու ցրտից ավելի տառապում, քան թափառական ասպետի զինակիրը։ Դեռ լավ է, թե դրանից հաց դուրս գա. ախր հաց որ եղավ, ցավն էլ կես ցավ է, հաճախ այնպես է պատահում, որ մի ամբողջ օր, երկու օր, մենք միմիայն քամի ենք կուլ տալիս։

— Այդ ամենը կարելի է տանել և համբերել,— առարկեց Անտառի ասպետի ծառան,— որովհետև եթե թափառական ասպետը, որին ծառայում է զինակիրը, մահկանացուներից ամենաանհաջողակը չէ, ապա կարճ ժամանակամիջոցում նրա ծառան կարող է որևէ սիրուն կղզի ստանալ ի կառավարություն կամ շատ հաճելի մի կոմսություն։

— Ես արդեն հայտնել եմ տիրոջս,— պատասխանեց Սանչոն,— որ ինձ միանգամայն կբավարարի կղզու կառավարիչ լինելը։ Իմ տերն այնքան ազնիվ ու առատաձեռն է, որ քանիցս խոստացել է։

Անտառի ասպետի ծառան ասաց.

— Պարոն զինակիր, ես ենթադրում ու խորհում եմ թողնել բոլոր այս ասպետական դատարկաբանոլթյունները, վերադառնալ գյուղ և զբաղվել զավակներիս կրթությամբ։ Ես երեքն ունեմ, երեքն էլ արևելյան մարգարիտներ։

— Իսկ ես՝ երկուսը,— ասաց Սանչոն,— որոնց ամոթ չի լինի ներկայացնել անգամ Հռոմի պապին, մանավանդ աղջկանս, որին մտադիր եմ, հակառակ մոր ցանկության, կոմսուհի դարձնել։

— Քանի՞ տարեկան կլինի աղջիկդ,— հարցրեց Անտառի ասպետի ծառան։

— Մոտ քսանհինգ,— պատասխանեց Սանչոն,— բայց հասակը նիզակից կարճ չէ, թարմ է, ինչպես ապրիլի առավոտը և ուժեղ, որպես բեռնակիր։

— Այդպիսի արժանիքներով,— ասաց Անտառի ասպետի ծառան,— նա կարող է ոչ միայն կոմսուհի, այլև կանաչ անտառի հավերժահարս դառնալ։

Սանչոն հարց տվեց.

— Ասպետը, որին դոկք ծառայում եք, իմ տիրոջ պես խելագա՞ր է։

— Նա խելագար է, բայց քաջ,— առարկեց մյուս զինակիրը,— իսկ խենթությունից ու քաջությունից՝ ավելի խորամանկ։

— Չէ, իմը բնավ այդպիսին չի,— պատասխանեց Սանչոն։— Մեջը իսկի խորամանկություն չկա։ Նրա սիրտը, կուժի պես, բաց է։ Նա ոչ ոքի չարիք չի անի, ամենքին բարություն կանի և մեջը մազաչափ խարդախություն չկա։ Մանուկն էլ կարող է համոզել նրան, որ հիմա գիշեր է, մինչդեռ իրոք կեսօր է։ Հոգու այդ պարզության համար ես նրան աչքի լույսի պես սիրում եմ և չնայած նրա ողջ խելագարությանը՝ չեմ կարողանում լքել։

— Եղբայր և տեր իմ,— դիմեց Սանչոյին մյուս զինակիրը,— երր որ մեկ կույր առաջնորդում է մյուսին, երկուսին էլ փոսն ընկնելու վտանգ է սպառնում։ Ավելի լավ չէ՞ր լինի, եթե մենք շուտ տուն դառնանք։ Չէ՞ որ արկածախնդիրները հաճախ այնքան էլ հաճելի արկածներ չեն գտնում։

Այստեղ նա վեր կացավ գնաց և շուտով վերադարձավ, բերելով մի մեծ տիկ գինի և մի գազ երկարությամբ կարկանդակ, որի մեջ այնպիսի մեծ ճագար էր դրած, որ Սանչոն շոշափեց ու վճռեց, թե դա ուլիկ էլ չէ, այլ ամբողջ այծ։

— Ձերդ ողորմածությունը մի՞շտ հետը այսպիսի բաներ է տանում,— հարցրեց նա։

— Իսկ դուք ի՞նչ էիք կարծում,— պատասխանեց մյուսը։— Ես քոսոտ զինակի՞ր եմ, ինչ է։ Ոչ մի գեներալ արշավանքի ելնելուց հետը այնպիսի պաշարներ չի տանում, ինչպիսին ես եմ բեռնել ձիուս գավակին։

Առանց նազուտուզ անելու Սանչոն սկսեց արագ-արագ ուտել, կուլ տալով մեծ-մեծ կտորներ։

— Դուք ճշմարիտ որ հավատարիմ և նվիրված զինակիր եք, ճշմարիտ ու իսկական, շքեղ ու պերճ, ինչպես ցույց է տալիս ձեր սարքած այս խնջույքը, որ ասես թե կախարդանք է, և ոչ թե ինձ նման՝ խեղճ ու ողորմելի։ Խուրջինիս մեջ եղած-չեղածը մի կտոր պինդ պանիր է, որով կարելի է հսկայի գլուխ ջարդել, հետն էլ չորս տասնյակ քաղցր հաց և նույնքան տկողին ու ընկույզ։ Եվ այս ամենի պատճառն այն է, որ իմ տերը աղքատ է և այն կարծիքին է, թե թափառական ասպետները պիտի հետևեն կանոնին՝ բերանը չդնել և չճաշակել այլ բան, բացի չոր մրգից և բուսեղենից։

— Երդվում եմ պատվովս, եղբայր,— առարկեց Անտառի ասպետի զինակիրը,— խոտերը, արմտիքը և վայրի տանձը իմ ստամոքսի համար չեն։ Թող մեր տերերը ինչ կարծիքի կամենան լինեն, ինչ ասպետական օրենքների ուզենան հետևեն և ուտեն, ինչ որ խելքներին փչի։ Իսկ ես սառը մսի պաշար ունեմ և, համենայն դեպս, թամքից կապած մի տիկ գինի։

Վերջապես մեր բարի զինակիրները կշտացան խոսելուց ու խմելուց, և քունը կաշկանդեց նրանց լեզուներն ու հագեցրեց ծարավը։ Շուտով նրանք գրեթե դատարկ տիկը գրկած և դեռ կուլ չգնացած կարկանդակի կտորները բերաններում՝ քուն մտան։